به گزارش خبرنگار مهر، جهاد در اسلام نه تنها یک مفهوم نظامی، بلکه یک اصل جامع برای زندگی مؤمنانه و دفاع از حق در برابر باطل است. در مواجهه با تجاوز دشمنان اسلام و دشمنان انسان‌ها، جهاد جایگاهی محوری دارد که شامل ابعاد مختلف دفاعی، علمی، فرهنگی، اقتصادی و مبارزه با نفس می‌شود. این مفهوم، الهام‌بخش مسلمانان برای ایستادگی در برابر ظلم، ستم و هرگونه تجاوز است و به آنها قدرت و اراده می‌بخشد تا از ارزش‌های الهی و انسانی خود دفاع کنند و به یاری مظلومان بشتابند. جهاد نه تنها راهی برای حفظ موجودیت مسلمانان، بلکه مسیری برای تحقق عدالت، صلح و کرامت انسانی در جهان است.
جهاد در اسلام، مفهومی گسترده و پرمعناست که تنها به معنای جنگیدن نیست؛ اما در مواقع حساس و حیاتی، جهاد دفاعی به عنوان یک رکن اساسی برای حفظ کیان اسلام، مسلمانان و حتی بشریت، جایگاهی بی‌بدیل پیدا می‌کند. این گزارش با تمرکز بر همین جنبه، به تبیین جایگاه جهاد دفاعی در برابر تجاوز دشمنان اسلام و بشریت می‌پردازد.
جهاد دفاعی: یک ضرورت نه یک انتخاب
اسلام دین صلح و عدالت است و هرگز آغازگر جنگ نبوده و نیست. آیات متعدد قرآن کریم و سیره پیامبر اکرم (ص) بر لزوم پرهیز از خشونت و تجاوز تأکید دارند. با این حال، در برابر ظلم، ستم و تجاوز دشمنان، دفاع از خود، دین، سرزمین، ناموس و جان انسان‌ها نه تنها جایز، بلکه واجب و ضروری است. جهاد دفاعی دقیقاً در همین نقطه معنا می‌یابد: ایستادگی مقتدرانه در برابر متجاوز.
قرآن کریم به صراحت مسلمانان را به دفاع در برابر کسانی که به آنها ستم روا می‌دارند، فرا می‌خواند: "به کسانی که جنگ بر آنان تحمیل شده، اجازه [جهاد و دفاع] داده شده است؛ چرا که مورد ستم قرار گرفته‌اند. و خداوند بر یاری آنان تواناست." (حج: ۳۹). این آیه به روشنی نشان می‌دهد که جهاد دفاعی، پاسخی به ظلم و تجاوز است، نه اقدامی تهاجمی.
اهداف بنیادین جهاد دفاعی
جهاد دفاعی در اسلام، هدفمند و بر مبنای اصول اخلاقی و انسانی استوار است. مهمترین اهداف آن عبارتند از:
دفاع از دین و ارزش‌های الهی: گاهی دشمنان هدفشان نابودی اعتقادات و ارزش‌های اسلامی است. در این شرایط، جهاد دفاعی برای حفظ هویت دینی و مقابله با الحاد و انحراف، حیاتی است.
حفظ استقلال و تمامیت ارضی: هیچ ملتی نمی‌تواند در برابر تجاوز به سرزمین و استقلال خود بی‌تفاوت باشد. جهاد دفاعی ابزاری مشروع برای حفظ مرزها و حاکمیت ملی در برابر اشغالگران است.
صیانت از جان، مال و ناموس مردم: وظیفه اولیه هر جامعه‌ای، حفاظت از جان، مال و حیثیت شهروندان خود است. در صورت حمله دشمن به این ارکان اصلی زندگی، جهاد دفاعی برای دفع خطر و تأمین امنیت مردم واجب می‌شود.
حمایت از مظلومان و مستضعفان: یکی از برجسته‌ترین ابعاد جهاد در اسلام، حمایت از مظلومان است، حتی اگر مسلمان نباشند. در جایی که ستمگران حقوق انسان‌ها را پایمال می‌کنند و زندگی را بر آنان سخت می‌گیرند، جهاد دفاعی برای رهایی این قشر مظلوم و برقراری عدالت، وظیفه انسانی و شرعی مسلمانان است.
مقابله با فتنه‌گری و برقراری امنیت: گاهی دشمنان با ایجاد ناامنی، فتنه و فساد در جامعه، آرامش و ثبات را به خطر می‌اندازند. جهاد دفاعی در اینجا به معنای مبارزه با عوامل این فتنه‌ها و بازگرداندن نظم و امنیت به جامعه است.
ضوابط و اصول اخلاقی جهاد دفاعی
برخلاف برداشت‌های نادرست، جهاد دفاعی در اسلام چارچوبی مشخص و اصول اخلاقی سختگیرانه‌ای دارد. اسلام جنگ بدون قاعده و خشونت کور را به شدت نکوهش می‌کند. از مهمترین این ضوابط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
صرفاً دفاعی بودن: جهاد تنها زمانی مشروعیت می‌یابد که به منظور دفاع در برابر تجاوز باشد. آغازگری جنگ یا اقدام به تجاوز به حقوق دیگران در اسلام ممنوع است.
رعایت حقوق غیرنظامیان: در جهاد دفاعی، تعرض به زنان، کودکان، سالمندان، بیماران و سایر غیرنظامیان که در جنگ نقشی ندارند، به شدت نهی شده است.
حفظ اماکن مذهبی و محیط زیست: تخریب اماکن مذهبی (حتی متعلق به دشمن)، قطع درختان، مسموم کردن آب و نابودی منابع طبیعی ممنوع است.
پرهیز از مثله کردن: مثله کردن اجساد دشمنان یا انجام اعمال غیرانسانی به شدت مورد نهی اسلام است.
جهاد دفاعی در عصر حاضر: ابعاد نوین
امروزه، شکل‌های تجاوز دشمنان پیچیده‌تر شده است. علاوه بر تجاوز نظامی، شاهد جنگ‌های نرم، تهاجم فرهنگی، جنگ اقتصادی و عملیات سایبری هستیم که همگی با هدف تضعیف ملت‌ها و از بین بردن ارزش‌های آنان صورت می‌گیرد. بنابراین، جهاد دفاعی در عصر حاضر ابعاد جدیدی پیدا می‌کند:
جهاد علمی و فناوری: برای رسیدن به خودکفایی و قطع وابستگی به دشمنان، و همچنین برای توسعه توانمندی‌های دفاعی، پیشرفت علمی و فناوری یک ضرورت است.
جهاد فرهنگی و رسانه‌ای (جهاد تبیین): مقابله با پروپاگاندای دشمن، روشنگری و آگاهی‌بخشی به مردم در برابر تحریف حقایق و جنگ روانی دشمن، از مهمترین مصادیق جهاد دفاعی در عصر حاضر است.
جهاد اقتصادی و مقاومت در برابر تحریم‌ها: پایداری و خودکفایی اقتصادی در برابر تحریم‌های ظالمانه که هدفشان فشار بر مردم است، نوعی جهاد دفاعی برای حفظ عزت و استقلال یک ملت محسوب می‌شود.
جهاد سایبری: دفاع از زیرساخت‌های حیاتی کشور در برابر حملات سایبری و مقابله با تهدیدات فضای مجازی.
جهاد دفاعی در اسلام، تجلی قدرت، مقاومت و عدالت‌خواهی در برابر ظلم و تجاوز است. این مفهوم نه تنها ضامن بقای یک ملت در برابر هجمه‌های بیرونی است، بلکه مسیری برای تحقق ارزش‌های انسانی و الهی در جامعه و جهان محسوب می‌شود. در دنیای پر چالش امروز، درک صحیح و عمل به اصول جهاد دفاعی، با تمام ابعاد سنتی و نوین آن، می‌تواند راهگشای ملت‌ها در مسیر حفظ عزت، استقلال و آزادی باشد.
