از دانایی تا ثروت: مسیر فناوری های نوین

مهدی صمدی پژوهشگر؛ بررسی صد شرکت برتر اقتصادی و جایگاه شرکت هایی که به این موضوع مجهز شده اند نشان دهنده واقعیت های این عرصه است. ولی وقتی صحبت از فناوری های نوین میکنیم منظورمان چیست؟

فناوری نوین مجموعه ای از دانش، ابزارها، روش ها و سیستم هایی هستند که توسعه یافته اند. البته با یک شرط مهم و آن اینکه در لبه ی پیشرفت علمی و تکنولوژیک، توسعه یافته باشند. هدف از این فناوری ها نیز بهبود کیفیت زندگی ، افزایش بهره وری و از همه مهمتر حل مسائل پیچیده و ایجاد فرصت های جدید است.

اگر چه شرکت های پیشرو در حوزه فناوری های نوین می توانند در تمام حوزه ها فعال باشند اما با آماری که از آنها می توان تهیه کرد بیشتر در زمینه هایی چون پزشکی، ارتباطات، انرژی، کشاورزی و حمل و نقل علاقه مند به گسترش کار خود هستند. از میان همه تلاش ها برخی فناوریها جایگاه خاصی در آینده اقتصاد تکنولوژیک جهان دارند که در این فرصت به چند نمونه آنها به اختصار می پردازیم، اما پیش از آن باید به نکته ای مهم توجه کرد، اکنون آنچه دولت ها از شرکت های فناور انتظار دارند، انتقال سریع تحقیقات به بازار و تبدیل ثروت از دانش است. از همین رو شرکت های دانش بنیان نقش بسیار کلیدی در شطرنج اقتصاد آینده جهان بازی می کنند.

در این مجال در چند حوزه از جمله هوش مصنوعی ، اینترنت اشیا، چاپ سه بعدی، بلاک چین و بایو تکنولوژی به بررسی اجمالی می پردازیم. این یعنی در این فرصت تنها برخی از این چشم اندازهای وسیع را بصورت مختصر مرور خواهیم کرد و حکایت همچنان باقی است.

الف- بلاک چین: گرچه بلاک چین اغلب با ارزهای دیجیتال شناخته می شود اما کاربرد آن فراتر از این حوزه است. بلاک چین نوعی پایگاه داده غیر متمرکز است، البته بلاک چین ها داده هایی هستند که بصورت بلوکی به همه بلوک های قبلی متصل بوده و افراد غیر مجاز نمی توانند آن را تغییر یا به آن دسترسی داشته باشند. برای درک ساده‌تر، تصور کنید در یک شرکت، چند کارمند مجاز می‌توانند تراکنش‌ها را ثبت کنند. هر کدام، تراکنش‌ها را در یک بلوک ذخیره می‌کنند، اما هیچ‌کس به‌تنهایی اختیار تغییر یا حذف اطلاعات را ندارد. این ساختار باعث می‌شود همه افراد مجاز در شبکه، نسخه‌ای از اطلاعات را داشته باشند و امنیت داده‌ها تضمین شود.

ویژگیها: برای درک درست بلاک چین، مستقیما ویژگی های این فناوری را مرور می کنیم:

• اطلاعات می توانند روی هزاران کامپیوتر ضبط شوند.
• همه افراد مجاز، در شبکه حاضر بوده و به آن اطلاعات دسترسی دارند.
• با رمز نگاری بالا و قوی، تقلب و نفوذ در آن بسیار سخت است. – تغییر پذیری اطلاعات، از قواعد بسیار سختی پیروی می کند.
• در مورد کاربرد این فناوری چنانچه گفته شد مهمترین عرصه کریپتو ها هستند. البته اسمارت کنتراکت ها یا همان قراردادهای هوشمند هم به این موضوع بسیار وابسته اند.

این قرارداد ها برای مثال روی بلاک چینی مثل اتریوم قرار می گیرند و به طور خودکار شرایط توافق را بررسی و اجرا می کنند، آنهم بدون نیاز به واسطه یا اعتماد به شخص ثالث. مثال ساده این موضوع را می توان در اجاره خانه جستجو کرد که اگر مستاجر مبلغ اجاره را تا موعد مقرر پرداخت کند کلید دیجیتال خانه برای او فعال خواهد شد. دیفای ها، ان اف تی ها و بیمه خودکار از عمده کاربرد های اسمارت کنتراکت ها هستند.

از دیگر کاربرد های بلاک چین، ردیابی زنجیره تامین برای شفاف سازی مسیر تولید کالا و ثبت الکترونیک اسناد است.

شاید بتوان تصور کرد با ورود بلاک چین به حقوق تجارت ایران موضوع دفاتر تجاری ذکر شده در قانون تجارت را نیز با این فناوری روزآمد کرد.

ب- اینترنت اشیا: این فناوری به طور خلاصه یعنی اتصال دستگاه ها و اشیا فیزیکی به اینترنت. هدف آن جمع آوری داده و کنترل از راه دور برای تعامل هوشمندانه است. تصور اینترنت اشیا در مورد هر وسیله ای که بتواند داده ارسال کند ممکن است. در این راه ابزارهایی چون وای فای و بلوتوث به کار گرفته می شوند. مثال کاربردی این فناوری یخچالی است که وقتی مواد غذایی آن خالی می شود به گوشی مالک پیام ارسال می کند یا ساعت هوشمندی که ضربان قلب شما را می سنجد و به شما اخطارهای لازم را ارائه می دهد.

اینترنت اشیا لااقل تاکنون در عرصه هایی چون خانه، پزشکی، کشاورزی، صنعت و حمل و نقل کاربرد داشته، البته نباید در این راه چالش جدی امنیتی متصور برای آن را نیز از نظر دور داشت.

ج- چاپ سه بعدی: برای توضیح این فناوری بهتر است ابتدا نگاهی به نحوه عملکرد آن بیندازیم. در ابتدا باید یک طراحی دیجیتال سه بعدی از شی مورد نظر تهیه شود. برای این هدف از نرم افزارها و مدل های سه بعدی میتوان بهره برد. سپس این طراحی به فایل قابل چاپ تبدیل می شود و سپس دستگاه های چاپ به صورت لایه به لایه شروع به کار می کنند و با ذوب کردن ماده و روی هم ریختن آن شی مورد نظر را تولید می کنند. مثال ساده برای درک موضوع، ایمپلنت های دندانی است که اول دهان بیمار دقیقا اسکن و از روی آن ایمپلنتِ شخصی سازی شده طراحی و بعد توسط دستگاه چاپ، تولید می شود.

این فناوری در صنایعی چون خودرو سازی (قطعات پیچیده با حجم کم) هوافضا ، پزشکی و صنایع دیگری که نیاز به تولید قطعات دقیق دارد کاربردی است.

مزایاو معایب: این فناوری مزایایی چون امکان تولید کالاهایی با هندسه های پیچیده، کاهش ضایعات و سفارشی سازی دارد. و البته معایبی چون هزینه های بالا و محدودیت در سرعت تولید انبوه نیز در آن قابل تصور است.

د- هوش مصنوعی: بارها درباره هوش مصنوعی و تفاوت آن با سیستم های هوشمند صحبت شده، با وجود مطالب گسترده درباره هوش مصنوعی در اینجا به شکلی خلاصه و کاربردی به آن میپردازیم. فقط در یک جمله باید گفت هوش مصنوعی خودش مغز است وسرویس هوشمند ابزار یا خدمتی است که از این مغز استفاده می کند.

هوش مصنوعی سیستم یا ماشینی است که می تواند از داده ها یاد بگیرد ، تصمیم بگیرد و برخی وظایف انسانی را شبیه سازی کند. در کتاب «عصر هوش مصنوعی و آینده ما انسان‌ها» اثر هنری کسینجر، نگاهی مدیریتی و استراتژیک به این فناوری شده است، برخلاف بسیاری از آثار که صرفاً به جنبه‌های فنی و کاربردی می‌پردازند.

هوش مصنوعی بطور خیلی خلاصه ماشین و مغزی است که: فکر می کند، یاد می گیرد، تصمیم می گیرد، و تعامل می کند. این فناوری برای پاسخ به سوالات چیزی را حفظ نمی کند بلکه داده ها را تحلیل می نماید. حال ولی سوال اصلی این است، چطور میتوان از آن تولید ثروت کرد؟

راه هایی که ذکر می شود مواردی است که تاکنون استفاده شده و هر روز در حال پیشرفت می باشد:

• تولید محتوا (متنی، تصویری و ویدیویی) مثل روش های فری لنسری.
• خلق و فروش هنر دیجیتال ( برای مثال نرم افزار بو تو سال 2023 پنج میلیارد دلار از این مسیر کسب درآمد کرده است.
• توسعه برنامه نویسی با کمک هوش مصنوعی.
• کمک به سرمایه گذار ها با استفاده از تحلیل داده ها ی مالی توسط هوش مصنوعی.

در سال 2023 شرکت ان ویدا 27 میلیارد دلار از مسیر هوش مصنوعی درآمد داشته است . مایکروسافت با 184 میلیارد دلار ، آلفابت گوگل 282 میلیارد دلار و متا 134 میلیارد دلار درآمد های شگفت انگیزی را از این مسیر کسب کرده اند.

ه- بایو تکنولوژی: این فناوری یعنی استفاده از علم زیست شناسی برای بهبود کیفیت زندگی انسان، از طرقی چون دستکاری و تغییر موجودات زنده که به تولید داروها واکسن ها و محصولات غذایی و حتی سوخت زیستی می انجامد. کاربرد های این فناوری جدید در حوزه هایی چون پزشکی کشاورزی ( مثل محصولات غذایی اصلاح شده ) صنعت (آنزیم ها، بیو پلاستیک ها و غیره) محیط زیست و پاکسازی آلودگی ها می باشد.

نتیجه این فناوری در مواردی چون تولید داروها و واکسن های موثر، افزایش تولیدات کشاورزی، توسعه منابع انرژی پایدار است. شبیه‌سازی که یکی از موضوعات بحث‌برانگیز علم نوین به‌شمار می‌آید، نیز از زیرشاخه‌های بایوتکنولوژی محسوب می‌شود.

نتیجه گیری: آنچه گذشت نتیجه تولید علم به ثروت بود یعنی به طور خلاصه این فناوری ها که به آنها اشاره شد به طور مستقیم از تحقیقات علمی ، داده های پیچیده و دستاورد های جدید در رشته های مختلف علمی مانند مهندسی، زیست شناسی، شیمی، ریاضیات و علوم داده به دست می آیند. اگر دقت کنیم که علم و دانش چطور به خلق ثروت می انجامد مفهوم (فناوری مبتنی بر دانش) نیز می تواند جای پای خود را در تولید ثروت کشور باز نماید.

شرکت هایی چون فایزر و بیوژن در حوزه بیو تکنولوژی ، مایکروسافت و آلفا در حوزه هوش مصنوعی و خدمات ابری، اتریوم و ان اف تی در حوزه بلاک چین نمونه هایی هستند که با خلق ثروت از دانش توانسته اند جایگاه خود را در بین پردرآمد ترین شرکت های جهانی تثبیت نمایند.