حسودی ترامپ به این عقاب‌ها

به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، داستانی که ترامپ تعریف کرد نشان می‌داد او با فراخواندن یک شرکت آمریکایی، با آن‌ها درباره پهپاد‌های خوبی که ایران می‌سازد و قیمت کمی که دارند، صحبت کرده تا آن‌ها بتوانند کاری مشابه ایرانی‌ها انجام دهند. به گفته رئیس‌جمهور آمریکا، تیم این شرکت دو هفته بعد پیش او آمده و قیمت پهپاد مورد انتظار ترامپ را 41 میلیون دلار عنوان کرده، درحالی‌که پهپاد‌های ایرانی مدنظر او، هزینه‌ای 100 برابر کمتر داشتند. حرف‌های ترامپ از زوایای مختلفی قابل ارزیابی است؛ اما با وجود نامشخص بودن مختصات ادعا‌ها، آنچه او انجام داده تمجید صنعت پهپادی ایران است که مدت‌هاست در جهان تکرار شده. 

چرا ایران بر پهپاد‌های انتحاری تمرکز کرد؟ چگونه در آن شکوفا شد؟ 
تمرکز ایران بر پهپاد‌ها به ویژه نمونه‌های انتحاری به دلایلی رخ داد که در ادامه آمده‌اند. 

1- ایران به دلیل تحریم‌ها و تلاش دولت‌های مخالف برای محدود کردن ابعاد قدرتش پس از انقلاب، از دسترسی به جنگنده‌های غربی و شرقی تا حد زیادی محروم شد. جایگزین تهران برای پوشش فقدان جنگنده‌ها، دستیابی به موشک بود. مشکل موشک‌ها اما قیمت زیادشان بود و باعث شد ایران به سمت پهپاد‌ها به عنوان سلاحی ارزان‌تر حرکت کند. 

2- سامانه‌های پدافند هوایی به میزانی پیشرفت کرده‌اند که دیگر استفاده از جنگنده دارای ریسک بوده و موشک‌های هوا به زمین و زمین به زمین نیز قابل رهگیری‌اند؛ حملات به فلسطین اشغالی و اوکراین این موضوع را نشان می‌دهد. اما در مقابل پهپاد‌ها پدافند مؤثری شکل نگرفته و یا پدافند ایجادشده نمی‌تواند مؤثر واقع شود. همچنین درصورتی‌که یک سامانه در برابر پهپاد‌ها کارایی خود را اثبات کند، اما به دلیل شلیک‌های پیاپی که می‌تواند در روز چندین بار و برای هفته‌ها و ماه‌ها ادامه پیدا کند، این سامانه کارایی خود را از دست خواهد داد. این درحالی است که اگر یک سامانه ضدموشکی در رهگیری موشک‌ها ناتوان باشد، موشک‌ها اصابت می‌کنند اما تا مدت‌ها خبری از حملات مشابه نخواهد بود. 

3- استفاده از پهپاد‌های انتحاری می‌تواند به شکل پنهانی و بدون مسئولیت صورت گیرد. این موضوع نشان می‌دهد ایران که در دو عرصه «نظامی» و «امنیتی» با دشمنان خود روبه‌رو بوده، می‌تواند از پهپاد‌ها که ابزاری نظامی هستند در درگیری‌های امنیتی بهره بگیرد. در برابر حملات و خرابکاری‌ها علیه کشتی‌های ایران که در حوزه امنیتی و با وسایل مختلف صورت می‌گرفت، تهران نیز بنابر ادعا‌های رسانه‌ای موفق شده در مواردی با پهپاد‌ها حملات ناشناسی انجام دهد. 

4- پهپاد‌های انتحاری برخلاف جنگنده و موشک قابل انتقال به متحدان هستند. فراتر از انتقال، این سلاح توسط متحدانی که در ابعاد یک گروه فرودولتی هستند، می‌تواند تولید شود. 

5- پهپاد‌ها برخلاف جنگنده و موشک نیازمند بهره‌گیری از افراد آموزش‌دیده به شکل خاص نیستند، بلکه می‌توان با افرادی با آموزش کمتر مورد بهره‌برداری قرار گیرند. این مسئله باعث می‌شود تا در برابر دشمن بتوان با آموزش سریع و کوتاه نیرو‌ها، صف‌آرایی گسترده‌ای شکل داد. 

6- تولید پهپاد نسبت به جنگنده و موشک فناوری پایین‌تری دارد، درنتیجه دشمن نمی‌تواند از گلوگاه فناوری که در اختیارش قرار دارد برای محدود کردن قدرت ایران بهره بگیرد. 

7- پهپاد‌ها می‌توانند بخشی از توان هجومی دشمن را اشغال کنند، زیرا دفاع مؤثر در برابر آن‌ها دفاع هواپایه است که در آن دشمن باید جنگنده‌های خود را مأمور رهگیری و سرنگونی پهپاد‌ها کند. این درحالی است که دفاع در برابر موشک‌ها زمین‌پایه است و تنها با سامانه‌های پدافندی ضدموشک می‌توان با آن‌ها مقابله کرد. 

نکات
1- دکترین ایران، نبرد در دوردست و خارج از خانه است. از سوی دیگر به غیر از این سیاست، ایجاد بازدارندگی متقابل نیز در برابر دشمنان ضروری بود. بسیاری از این دشمنان از رژیم صهیونیستی گرفته تا آمریکا قادر به اجرای عملیات نظامی از دوردست بودند و اگر ایران قابلیت حمله به دوردست را کسب نمی‌کرد، قادر به مجازات متجاوزان نبود. در این وضعیت آن‌ها به ویژه رژیم صهیونیستی از فواصل دور به خاک ایران حمله می‌کردند اما تهران فاقد ابزار برای پاسخ بود. 

2- پهپاد‌های ایرانی برای آنکه تحریم‌ها بر تولیدشان اثر نگذارد، از قطعات تجاری موجود در بازار بهره می‌گیرند. استفاده از تجهیزاتی که به وفور در بازار و در دسترس مردم قرار دارند به این معناست که به دلیل تولید تجاری این قطعات، قیمت آن‌ها به شدت کاهش یافته است. از سوی دیگر برای کاربرد عموم ساخته شدن شامل ویژگی‌هایی مانند ارزانی و سادگی در طراحی و به کارگیری است. این مسائل باعث شده تا برنامه تولید پهپاد ایران غیرقابل تحریم باشد و تحریم‌ها نتوانند تأثیر زیادی در افزایش هزینه‌های ساختشان داشته باشند. 

3- پهپاد انتحاری ویژگی‌های منفی‌ای نیز دارد. برای حمله به پایگاه‌های زیرزمینی یا تقویت شده، موشک‌های بالستیک با کلاهک نیم تنی و سرعت اصابت بالا، کارآمد هستند اما پهپاد‌ها کلاهک بسیار سبک‌تر و سرعتی ناچیز در قیاس با موشک‌ها دارند که باعث می‌شود در هنگام برخورد، فاقد انرژی جنبشی باشند. به عنوان مثال یک موشک بالستیک می‌تواند حداقل با سرعت 300 الی 400 متر در ثانیه به هدف اصابت کند، درحالی‌که سرعت پهپاد‌های انتحاری در مسیر بین 150 تا 250 کیلومتر بر ساعت است که در هنگام اصابت اندکی بیشتر می‌شود. 

4- پهپاد انتحاری باعث شده تا ایران بتواند ارتباطات خود با کشور‌های معارض آمریکا را افزایش دهد. کشور‌های معارض آمریکا برای مقابله با توان نظامی این کشور نیازمند حملات در عمق بوده و از طرفی از ثروت نسبی کمتری نسبت به این کشور برخوردارند. ایجاد ارتباط عمیق‌تر میان ایران با روسیه و چین که شامل اخباری درباره صادرات پهپاد به این کشورهاست و همچنین گمانه‌زنی درباره ارتباط روسیه با برخی از گروه‌های مقاومت برای بهره‌برداری از پهپاد‌های انتحاری ناشی از این مزیت هستند. 

5- پهپاد شاهد قابل کپی‌برداری است. آنچه نوع ایرانی آن را متمایز می‌کند، سیستم تولیدش است. ایران بخشی از قطعات شاهد را خود تولید کرده و بخشی را با دور زدن تحریم‌ها از بازار بین‌المللی تأمین می‌کند. داخلی‌سازی تولید برخی قطعات در اوایل شروع تولید به دلیل هزینه‌های ایجاد زیرساخت و تولید کم می‌تواند بیشتر باشد، اما ایران نشان داده می‌تواند قطعات مشابه ارزان‌تری تولید کند. از سوی دیگر تأمین از بازار سیاه نیز لزوماً مستلزم هزینه‌های بالا نیست. شبکه دور زدن تحریم‌ها بعضاً با ردوبدل کردن برخی از امتیازات غیرمالی نیز کار خود را پیش می‌برد. 

6- پیش از این گروه‌های مقاومتی می‌توانستند اهداف دشمن را تنها در فواصل کوتاه با راکت‌های گراد که سبک و بی‌دقت بودند، هدف قرار دهند. امروزه اما دشمن را در فواصل دور با پهپاد‌های انتحاری‌ای که کلاهک سنگین‌تری داشته و اصولاً بر مبنای دقت طراحی شده‌اند، هدف قرار می‌دهند. 

7- برای عبور از سد پدافندی دشمن و آزارش، می‌توان پهپاد‌های انتحاری را کوچک‌تر کرد. با کاستن از ابعاد و وزن کلاهک، پهپادی در برد بالا به دست خواهد آمد که ارزان‌تر بوده و رهگیری‌اش دشوار‌تر شده و در حملات موجی با تعداد بالا قابل‌استفاده‌اند. ساخت نمونه شاهد 131 که مشابه شاهد 136 و کوچک‌تر از آن است و همچنین شاهد 101 که نمونه کوچک‌تر شاهد 107 است این مسئله را نشان می‌دهد. 

8- هیچ‌سلاحی غیر از پهپاد‌ها برتری هوایی آمریکا را به چالش نکشیده‌اند. با وجود صنعت موشکی رقبای آمریکا، اما آنچه برتری هوایی این کشور را به چالش کشیده پهپاد‌ها هستند. موشک‌ها اوج گرفته و در لایه‌های بالایی جو یا فضا به سمت هدف شیرجه ‌می‌روند، اما پهپاد‌های انتحاری در هوا حرکت کرده و برتری دشمن را به چالش کشیده‌اند. 

9- تمرکز در حوزه پهپاد‌ها بر پهپاد‌های یک‌طرفه بوده است. پهپاد‌های یک‌طرفه همان پهپاد‌های انتحاری‌اند که از مبدأ پرتاب شده و در مقصد با اصابت به هدف نابود می‌شوند. پهپاد‌های دوطرفه یا پهپاد‌های شناسایی- تهاجمی اما از مبدأ پرواز کرده و پس از اجرای مأموریت در مقصد بار دیگر به مبدأ بازمی‌گردند. آمریکا با توجه به فناوری خود، از پهپاد‌های سنگین و ارتفاع بالا بهره می‌گیرد، اما ایران می‌دانست با توجه به برتری دشمنانش در هوا و سامانه‌های پدافندی، نباید روی پهپاد‌های یکطرفه برای حملات عمقی تمرکز کند. 
استفاده از پهپاد‌های دوطرفه در برد بالا نیازمند پرواز در ارتفاع بالاست که با توجه به سرعت کم و دسترسی دشمن به تعداد مناسبی از جنگنده‌ها خطرناک است. 
ایران از پهپاد‌های دوطرفه برای عملیات در عراق علیه گروه‌های تجزیه‌طلب و تروریست و همچنین در سوریه علیه داعش بهره برده است، اما هر دو دسته فاقد پدافند هواپایه و زمین پایه بودند. در مقابل ایران و محور مقاومت علیه آمریکا، رژیم صهیونیستی و دیگران که دارای قدرت پدافندی‌اند، از پهپاد‌های یک‌طرفه استفاده کرده‌اند. 
روسیه نیز با وجود دسترسی به بمب‌افکن و موشک، ترجیح داده برای حملات عمقی در خاک اوکراین از پهپاد‌ها بهره گیرد. 

چرا دیگران نمی‌توانند مانند ایران پهپاد بسازند
محدودیت پدر خلاقیت است. بااین‌حال هر محدودیتی به خلاقیت منجر نمی‌شود. علاوه‌بر این باید شجاعت، جدیت و مداومت هم وجود داشته باشد. بسیاری از کشور‌ها درعین محدودیت، شجاعت حرکت به سمت تولید سلاح‌های خاص را از ترس ابرقدرت‌ها ندارند، از سوی دیگر ساخت سلاح با توجه به حرکت در اوج فناوری و دشواری‌ها، جدیت زیادی می‌خواهد. همچنین در این بحث، مداومت مؤثر است. صرف ساخت یک سلاح و متوقف شدن در آن تأثیراتی کوتاه‌مدت دارد؛ مانند بسیاری از نمونه‌ها که مدتی درخشیده و به‌سرعت افول کرده‌اند. 

بررسی ادعای ترامپ
تفاوت در قیمت پهپاد‌های ایران و آمریکا که توسط ترامپ گفته‌شده می‌تواند دلایل متفاوت و مختلفی داشته باشد:

1- سیستم نظامی آمریکا بر پهپاد‌های دوطرفه یا به اصطلاح شناسایی- رزمی تمرکز دارد، درحالی‌که ایران بر پهپاد‌های یک‌طرفه یا به‌اصطلاح انتحاری متمرکز شده است. به طور معمول قیمت پهپاد دوطرفه چندین برابر پهپاد‌های یکطرفه است. 

2- صنعت نظامی آمریکا به شدت تجاری است، به گونه‌ای که علاوه بر دفاع به میزان زیادی بر سودآوری بنا شده است. درنتیجه تلاش می‌شود قیمت سلاح تولیدی، تا حد کافی برای کسب سود‌های سرشار، بالا باشد. هرچند برای جلوگیری از این مسئله کوشیده شده رقابتی میان شرکت‌های مختلف شکل گیرد، اما در عمل این رقابت میان دو یا سه شرکت است. 

3- سومین دلیل پیچیدگی‌های بسیار زیاد و اصرار بر توسعه فناوری و تحول‌آفرینی است، درحالی‌که در تمامی سلاح‌ها این ویژگی‌ها ضروری نیستند، حتی زمانی که در برخی سلاح‌ها تلاش می‌شود هزینه تمام‌شده کاهش یابد، این اتفاق با توسعه فناوری رخ می‌دهد که خود به‌شدت هزینه‌بر است. به‌عنوان نمونه برخی از جدیدترین نمونه‌های اف-15 در حدود 87 میلیون دلار قیمت داشته و پنج‌میلیون ارزان‌تر از گونه قبلی‌اند، اما این کاهش قیمت از طریق توسعه فناوری به دست آمده که خود مستلزم هزینه بوده است. 

4- چهارمین مسئله به رعایت شدید ضروریات کیفیت در سلاح‌های آمریکایی است، درحالی‌که رعایت این کیفیت با سختگیری‌های زیاد، می‌تواند به افزایش شدید هزینه‌ها منجر شود.

منبع: فرهیختگان

انتهای پیام/