قمری و یاکریم؛ هر آنچه باید درباره این همسایه شهری دوست‌داشتنی بدانید
قمری یا یاکریم؟ شناخت دقیق انواع و تفاوت‌ها
یکی از رایج‌ترین سوالات، تفاوت بین «قمری» و «یاکریم» است. در حقیقت، «قمری» نام یک خانواده بزرگ از پرندگان است، در حالی که «یاکریم» نامی است که در بسیاری از مناطق ایران، به‌خصوص تهران، به یکی از معروف‌ترین گونه‌های این خانواده یعنی قمری طوقی اوراسیایی داده شده است.
در ایران چندین گونه از خانواده قمری زندگی می‌کنند که شناخت آن‌ها خالی از لطف نیست:
نوع قمری | نام علمی | ویژگی‌های کلیدی |
|---|---|---|
یاکریم (قمری طوقی) | Streptopelia decaocto | رنگ کرم-خاکستری یکدست، دارای یک نیم‌طوق سیاه مشخص در پشت گردن، جثه کمی بزرگتر. |
قمری خانگی | Spilopelia senegalensis | رنگ قهوه‌ای-صورتی، لکه‌های سیاه و مسی شطرنجی در جلوی گردن، فاقد طوق پشتی، کمی کوچکتر. |
قمری معمولی | Streptopelia turtur | جثه کوچکتر، پرهای زینتی با طرح‌های پیچیده روی بالها، مهاجر و کمیاب‌تر در شهرها. |
قمری خاوری | Streptopelia orientalis | شباهت به قمری معمولی اما پررنگ‌تر و بزرگتر، دارای لکه‌های راه‌راه سیاه و سفید در کنار گردن. |
بنابراین، پرنده‌ای که اغلب ما با نام یاکریم می‌شناسیم، همان قمری طوقی است. قمری خانگی نیز با وجود شباهت، از طریق لکه‌های جلوی گردن و نداشتن طوق پشتی قابل تشخیص است.
ظاهر و ویژگی‌های فیزیکی
یاکریم (قمری طوقی) با طولی حدود 32 سانتی‌متر، بدنی توپر اما ظریف و پرهایی به رنگ خاکی یا کرم-صورتی دارد. چشمان این پرنده قرمز تیره است که وقار خاصی به چهره‌اش می‌بخشد. پاهای قرمز و منقار تیره، دیگر ویژگی‌های ظاهری این پرنده آرام است. شاید برجسته‌ترین ویژگی آن، همان نیم‌طوق سیاه با حاشیه سفید نازک در پشت گردن باشد که آن را از سایر گونه‌ها متمایز می‌کند.
آوای دلنشین، صدای قمری و معنای آن
آوای قمری یکی از نوستالژیک‌ترین صداها در حافظه شنیداری ایرانیان است. این صدا که به صورت سه سیلابی و تکرارشونده شنیده می‌شود، اغلب شبیه به "کو-کو-کو" است. در فرهنگ عامه و گویش‌های محلی، تفاسیر جالبی برای این آوا وجود دارد؛ مشهورترین آن "موسی کو تقی" در خراسان است که داستانی افسانه‌ای را روایت می‌کند. این آوا که بیشتر در فصل بهار و تابستان برای جفت‌یابی و تعیین قلمرو شنیده می‌شود، حسی از آرامش و امنیت را به محیط اطراف القا می‌کند.
لانه‌سازی و تولیدمثل؛ چرخه زندگی یک خانواده قمری
قمری‌ها در انتخاب محل لانه و ساخت آن سخت‌گیر نیستند. لانه آن‌ها معمولاً یک سکوی ساده و نه چندان محکم از چند شاخه و ramک خشک است که بر روی شاخه‌های درختان، لبه دیوارها، گلدان‌های بزرگ و حتی روی کولر و دیگر سازه‌های انسانی ساخته می‌شود.
تخم‌گذاری: پرنده ماده معمولاً دو تخم سفیدرنگ می‌گذارد.
جوجه‌آوری: هر دو والدین به نوبت روی تخم‌ها می‌خوابند و پس از حدود 14 تا 16 روز، جوجه‌ها از تخم بیرون می‌آیند.
مراقبت از جوجه: والدین با "شیره چینه دان" که ماده‌ای بسیار مقوی و شبیه شیر است، جوجه‌های خود را تغذیه می‌کنند. جوجه‌ها پس از حدود دو هفته لانه را ترک می‌کنند اما همچنان برای مدتی تحت حمایت والدین خود باقی می‌مانند.
زیستگاه و تغذیه، یک همسایه کم‌توقع
زیستگاه: قمری‌ها به طرز شگفت‌انگیزی با زندگی در کنار انسان سازگار شده‌اند. آن‌ها در پارک‌ها، باغ‌ها، حیاط خانه‌ها، زمین‌های کشاورزی و هر جایی که دسترسی به غذا و مکانی برای لانه‌سازی داشته باشند، زندگی می‌کنند.
غذای قمری: رژیم غذایی اصلی این پرندگان را دانه‌ها تشکیل می‌دهند. آن‌ها عاشق انواع غلات مانند گندم، جو، ارزن و برنج هستند. همچنین از بذر علف‌های هرز، جوانه‌ها و گاهی حشرات کوچک نیز تغذیه می‌کنند.
چگونه به قمری‌ها غذا بدهیم؟
اگر علاقه‌مند به کمک به این پرندگان هستید، می‌توانید دانه‌هایی مانند ارزن، گندم و برنج خام (مقدار کم) را در مکانی امن و تمیز در حیاط یا بالکن خود قرار دهید.
نکته مهم: از دادن نان خشک به مقدار زیاد، غذاهای فرآوری شده، شور و چرب به شدت خودداری کنید، زیرا این مواد برای سیستم گوارش پرندگان مضر است.
اگر جوجه قمری پیدا کردیم چه کنیم؟
بسیاری از اوقات ممکن است با جوجه قمری که از لانه افتاده مواجه شویم. در این شرایط:
مشاهده کنید: ابتدا از دور مراقب باشید. اگر جوجه پرهای کامل دارد و می‌تواند کمی بپرد، احتمالاً در حال یادگیری پرواز است و والدینش در همان نزدیکی مراقب او هستند. به آن دست نزنید.
به لانه بازگردانید: اگر جوجه بسیار کوچک و ناتوان است (کرکی و بدون پر)، با احتیاط آن را برداشته و به لانه‌اش بازگردانید. برخلاف یک باور غلط، والدین پرنده به دلیل بوی انسان، جوجه خود را طرد نمی‌کنند.
تماس با متخصص: اگر لانه قابل دسترس نیست یا جوجه زخمی شده است، بهترین کار تماس با یک مرکز تیمار حیات وحش یا دامپزشک معتمد است. نگهداری از جوجه پرندگان وحشی در خانه کاری بسیار دشوار و تخصصی است و اغلب به مرگ پرنده منجر می‌شود.
بیماری‌های شایع
قمری‌ها نیز مانند سایر پرندگان ممکن است به بیماری‌هایی مانند تریکومونیازیس (پنیرک)، کوکسیدیوز و عفونت‌های تنفسی مبتلا شوند. بهترین راه برای جلوگیری از بیمار شدن پرندگانی که در اطراف شما زندگی می‌کنند، حفظ بهداشت محیط است. اگر برای آن‌ها غذا می‌ریزید، ظروف آب و غذا را به طور مرتب تمیز کنید تا از انتقال بیماری‌ها جلوگیری شود.
قمری در فرهنگ و ادبیات ایران
این پرنده جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ و ادبیات فارسی دارد. قمری نماد صلح، عشق و گاهی اندوه و فراق است. در اشعار بزرگانی چون حافظ و مولوی، از آوای این پرنده به عنوان نغمه‌ای عاشقانه یا شکایتی عارفانه یاد شده است. این حضور فرهنگی، پیوند عمیق ایرانیان با طبیعت اطرافشان را نشان می‌دهد.
سخن پایانی
قمری یا یاکریم، با حضور آرام و صدای دلنشین خود، یکی از زیباترین عناصر حیات وحش شهری ماست. این پرنده نجیب و کم‌توقع، یادآور اهمیت همزیستی مسالمت‌آمیز انسان و طبیعت است. با شناخت بهتر و احترام به حریم زندگی آن‌ها، می‌توانیم از حضور این همسایگان دوست‌داشتنی بیشتر لذت ببریم و به حفظ تنوع زیستی محیط اطراف خود کمک کنیم.
