حکایت‌های سعدی در گلستان / باب اول در سیرت پادشاهان؛ حکایت شماره 20 + فایل صوتی و نگاهی به نسخه‌های قدیمی

معنی حکایت شماره 20، باب اول گلستان سعدی

این متن به نقد رفتارهای ناپسند و ستمگرانه غافلی می‌پردازد که برای تأمین منافع خود و آباد کردن خزانه سلطانی، حقوق رعیت را نادیده می‌گیرد. نکته اصلی این است که آسیب به خلق خدا، عواقب شدید و عذابی الهی به همراه دارد. حکایتی از عاقبت ستمگران بیان می‌شود که هرچند ممکن است به ظاهری قوی و توانا باشند، اما در نهایت با بازخورد منفی مردم و عذاب خداوند مواجه خواهند شد. در پایان، به لزوم رفتار نیکو با مردم تأکید می‌شود و به دنبال آن، هر ستمگری محکوم به عواقب کارهای خود خواهد بود.

برگردان به زبان ساده

# غافلی را شنیدم که خانهٔ رعیت خراب کردی تا خزانهٔ سلطان آباد کند؛ بی‌خبر از قول حکیمان که گفته‌اند: هرکه خدای را -عَزَّوَجَلَّ- بیازارد تا دلِ خلقی به دست آرد خداوند، تعالیٰ، همان خلق را بر او گمارد تا دَمار از روزگارش برآرد.

هوش مصنوعی: شنیدم که کسی برای پر کردن خزانهٔ سلطان، خانهٔ یک رعیت را خراب کرده است؛ در حالی که غافل از گفتهٔ حکیمان است که می‌فرمایند: هر کسی که خدا را آزرده کند تا دل مردم را به دست آورد، خداوند همان مردم را بر او مسلط می‌کند تا زندگی‌اش را نابود کنند.

# آتشِ سوزان نکند با سپند

آنچه کند دودِ دلِ دردمند

آه مظلومان در سوختنِ کاخِ ستم بیش از آتش در سپند درمی‌گیرد.

# سَرِ جملهٔ حیوانات گویند که شیر است و اَذَلِّ جانوران خر. و به‌اتّفاقْ خرِ باربر بِهْ که شیرِ مردم‌دَر.

هوش مصنوعی: در میان همه حیوانات، شیر به عنوان قدرتمندترین شناخته می‌شود و از طرفی، خر به عنوان ضعیف‌ترین جانور به شمار می‌آید. اما به طور معمول، خر باربر، به عنوان همراه انسان‌ها و محموله‌ها، از شیر هم ارزشمندتر است.

# مسکین‌خر اگر چه بی‌تمیز است

چون بار همی‌بَرَد عزیز است

هوش مصنوعی: خر بیچاره هرچند که عقل و درک ندارد، اما به خاطر اینکه بار می‌برد و مفید است، مورد احترام است.

# گاوان و خرانِ باربردار

بِهْ ز آدمیانِ مردم‌آزار

هوش مصنوعی: در واقع گاوان و خران که بار حمل می‌کنند، بهتر از انسان‌های آزاردهنده و بی‌رحم هستند.

# باز آمدیم به حکایت وزیرِ غافل. مَلِک را ذمائِمِ اخلاق او به قرائن معلوم شد؛ در شکنجه کشید و به انواعِ عقوبت بکشت.

هوش مصنوعی: ما دوباره به داستان وزیر نادان برگشتیم. اخلاق ناخوشایند او به دلایل مختلف برای پادشاه آشکار شد؛ بنابراین او را مورد شکنجه قرار داد و به انواع مجازات‌ها دچار ساخت.

# حاصل نشود رضایِ سلطان

تا خاطرِ بندگان نجویی

تا دلِ‌ بندگان را بدست نیاری، ایزد یکتا، پادشاه پادشاهان، از تو خشنود نگردد.

# خواهی که خدای بر تو بخشد؟

با خلقِ خدای کن نکویی

هوش مصنوعی: اگر می‌خواهی که خداوند بر تو رحمت کند و به تو نعمت عطا نماید، با بندگان خدا به خوبی و نیکی رفتار کن.

# آورده‌اند که یکی از ستم‌دیدگان بر سر او بگذشت و در حالِ تباهِ او تأمّل کرد و گفت:

هوش مصنوعی: گفته‌اند که یکی از افراد مظلوم در کنار او گذشت و به وضع بد او نگاه کرد و گفت:

# نه هرکه قوّتِ بازویِ منصبی دارد

به سلطنت بخورد مالِ مردمان به گزاف

هرکه بعلت جاه و مقام خویشتن قدرتی یابد، نباید مالِ مردمان را به ناحق و به باطل به قهر و غلبه ببرد.

# توان به حلق فرو بردن استخوانِ درشت

ولی شکم بدَرَد چون بگیرد اندر ناف

استخوان زمخت را ممکن است از راه گلو فرو برد ولی چون به روده رسد گیر کند و موجب پارگی شکم شود.

# نمانَد ستم‌کارِ بدروزگار

بماند بر او لعنتِ پایدار

هوش مصنوعی: ستم‌کاران و افرادی که ظلم و ستم می‌کنند، در این دنیا زندگی آرام و ماندگاری نخواهند داشت و فراموش نخواهند شد. بر آنها همیشه نفرین و ننگ خواهد ماند.