همدلی با فرافکنی
اقتصادنیوز: دکتر پزشکیان در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۴۰۳ و سپس در قامت رئیس‌جمهور، تاکنون بارها بر وجود مشکلات و چالش‌‌‌های جدی پیش‌روی کشور، از جمله ناترازی انرژی و به‌ویژه ناترازی در تولید و تقاضای برق و خاموشی‌های ناشی از آنها سخن گفته است. ایشان با اشاره به اینکه این دولت وارث این ناترازی‌‌‌ها بوده، از قطعی گاز و برق عذرخواهی و اعلام کرده‌اند که شخصا به صورت روزانه پیگیر رفع این ناترازی‌‌‌ها هستند و این مساله در اولویت نخست برنامه‌های اجرایی دولت قرار دارد. این سخنان همدلانه و پیگیری‌های روزانه ایشان امیدوارکننده است. اگرچه تاکنون برخلاف خواست خود نتوانسته‌اند از این ناترازی‌‌‌ها بکاهند. وضعیت پیش‌رو نیز امیدوارکننده و در عین حال نگران‌کننده است.
امیدواری از این جهت که در اظهارات اخیرشان در سفر ۲۵اردیبهشت به کرمانشاه تصریح کرده‌اند: «ما داریم نزدیک به ۳۰هزار مگاوات برق خورشیدی را کارسازی میکنیم که ان‌شاءالله در عرض امسال به خط بیاوریم... ۷هزار مگاوات برق را خود دولت دارد کارسازی می‌کند و الان پنل‌هایش آمده و امکاناتش هست، تا یک‌ماه تمام وزارتخانه‌های ما پنل خورشیدی خواهند زد... نزدیک ۷هزار مگاواتی که وزارت نیرو آورده، دارند با شرکت‌ها صحبت می‌کنند، یک تعدادش در راه است، یک تعدادش رسیده و داریم اینها را هم کارسازی میکنیم... شرکت‌های خصوصی خودشان پنل‌هایی را که آورده‌اند دارند کارسازی می‌کنند.» همچنین گفته‌اند که اجرای ۲هزار مگاوات برق بادی را نیز در دست دارند و به‌سرعت این موارد را دنبال می‌کنند.نگرانی‌ها نیز از چند جنبه قابل طرح است. یکم، گفته‌اند ما داریم تلاش میکنیم و از کسانی‌‌‌که در آن جلسه حاضر بوده‌اند و از کسانی که صدایشان به آنها می‌رسد کمک خواسته‌اند، ولی مشخص نکرده‌اند چه کمکی را از چه کسی یا چه کسانی طلب می‌کنند. اگر این انتظارات برآورده نشد، سرانجام این وعده‌ها چه خواهد شد. دوم اینکه منظورشان از واژه «کارسازی» روشن نیست.
احداث ۳۰هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی و ۲هزار مگاوات مزرعه بادی، طرح و پروژه‌‌‌هایی هستند که باید مکان، میزان سرمایه‌گذاری ارزی و ریالی و چگونگی تامین آنها، سطح فناوری و زمان آغاز و پایان هریک مشخص باشد تا قابلیت ردیابی و ارزیابی داشته باشند. انتظار می‌رود مجریان این پروژه‌‌‌ها هریک گزارشی از ماموریت و مشخصات پروژه‌‌‌های حوزه مسوولیت خود به مردم ارائه کنند تا جامعه از ترتیب اجرای آنها و روند کاهش این ناترازی مطلع شود و با اطمینان از دستیابی به آینده‌ای بهتر آستانه تحمل مشکلات افزایش یابد. سوم، جنبه فرافکنی بیانات ایشان در موضوع میزان مصرف برق در کشور است که در این نوشته بیشتر به آن پرداخته می‌شود. اینکه از بدمصرفی انتقاد و به درست مصرف کردن و خاموش کردن لامپ‌‌‌های اضافی توصیه شود (که خطاب به استاندار کرمانشاه مطرح شده) قابل درک و مورد استقبال است؛ اگرچه مسوولیت دولت فراتر از توصیه، اتخاذ سیاست‌‌‌های آینده‌نگرانه و ارائه اطلاعات دقیق و گزارش درست و به‌‌‌هنگام به ملت است. متاسفانه بیانات دکتر پزشکیان فرازی گذشته‌‌‌گرا و فرازی فرافکنانه داشت که به فراز گذشته‌‌‌گرای آن در سرمقاله شماره ۶۲۹۲ روزنامه «دنیای‌اقتصاد» به قلم دکتر جبل‌عاملی پرداخته شده است.
اما فراز فرافکنانه آن سخنان این ادعای غیردقیق است که «بالاخره ما الان شش‌برابر اروپا برق مصرف میکنیم.» متاسفانه مشابه این گزاره غیردقیق را در مناسبت‌‌‌های مختلف تکرار کرده و به نوعی مسوولیت این شرایط وخیم و بحرانی کشور را به گردن مردم انداخته‌اند. در این ادعا مشخص نشده که منظور از اروپا، قاره اروپا با جمعیت حدود ۷۴۵میلیون نفر است یا اتحادیه اروپا با جمعیت حدود۴۵۰میلیون نفر. اگر هر کدام از اینها منظور نظر گوینده محترم باشد، از روز روشن‌‌‌تر است که ایران ۸۶میلیون نفری نمی‌‌‌تواند شش‌برابر قاره اروپا یا اتحادیه اروپا مصرف برق داشته باشد و هر واجد درک مقیاس (sense of scale) در این زمینه شکی در نادرستی این ادعا ندارد. به‌منظور مقایسه کافی است به گزارشهای آماری اتحادیه اروپا و گزارش وزارت نیرو یا مرکز پژوهش‌‌‌های مجلس مراجعه شود.
براساس این گزارش‌‌‌ها، کل مصرف برق در کشورهای عضو اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۶۰۰تراوات ساعت و برای ایران در سال ۱۴۰۱ نزدیک به ۳۲۰تراوات ساعت گزارش شده است. به این ترتیب مصرف برق در ایران نه‌تنها شش‌برابر اتحادیه اروپا نیست، بلکه برعکس در اتحادیه اروپا حدود هشت‌برابر ایران است. اگر منظور مقایسه متوسط سرانه مصرف برق در سال باشد، این رقم در اتحادیه اروپا حدود ۵.۷مگاوات ساعت و در ایران ۳.۷مگاوات ساعت در سال است که نشانه بارز صنعتی بودن آن کشورها نسبت به ایران است. اگر منظور مقایسه برق مصرفی خانگی باشد، متوسط برق مصرفی سرانه در بخش خانگی اتحادیه اروپا در همین سال ۱.۶مگاوات ساعت در سال و برای ایران این رقم در سال ۱۴۰۱ کمتر از ۱.۲مگاوات ساعت (حدود ۷۵درصد متوسط اتحادیه اروپا) بوده است.
این نکته نیز حائز اهمیت است که حتی در اتحادیه اروپا هم به تناسب تفاوت سطح درآمد سرانه، فناوری، راندمان انرژی در ساختمان‌‌‌ها و لوازم خانگی و شرایط اقلیمی آنها شکاف زیادی (شکاف بیش از چهار برابری) بین مصرف سرانه برق خانگی وجود دارد. در ایران هم بنا به شرایط اقلیمی این تفاوت آشکار دیده می‌شود. متوسط مصرف سرانه مشترکان خانگی برق سه‌استان گرم جنوبی کشور (بوشهر، هرمزگان و خوزستان) بیش از هفت‌برابر کم‌مصرف‌ترین استان و نزدیک ۳.۵برابر میزان متوسط مصرف مشترکان در کل کشور بوده است. آیا می‌شود از مشترکان برق در این استان‌‌‌ها خرده گرفت که چرا شما این اندازه بیشتر برق مصرف می‌‌‌کنید؟
وجه مهم تمایز در زمینه برق بین اتحادیه اروپا و ایران، تفاوت فاحش سهم انرژی‌های تجدید‌پذیر در کل عرضه برق است. سهم برق خورشیدی و بادی در تولید برق اتحادیه اروپا به ۲۷درصد رسیده که موجب ۵۹میلیارد یورو کاهش واردات سوخت‌های فسیلی از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۴ به این اتحادیه شده است و توانسته‌اند زمستان سخت را از سر بگذرانند. این نکته ناگفته نماند که سهم برق‌آبی نیز حدود ۱۱درصد تولید برق این اتحادیه بوده است که سهم آن در تولید برق در ایران کم و به دلیل شرایط اقلیمی اندک است. آیا کسی می‌‌‌تواند خرده بگیرد که چرا سهم برق‌آبی در تولید برق ایران اندک است؟ امید است با اراده‌ای که دکتر پزشکیان در این زمینه نشان داده‌اند و پیگیری روزانه‌ای که می‌کنند، پروژه‌‌‌های برشمرده‌شده نیروگاه‌‌‌های خورشیدی و بادی که امکانات بالقوه آنها در کشور فراوان است و ظرفیت بالقوه تولید برق خورشیدی در ایران چند برابر اتحادیه اروپاست به‌خوبی اجرا شود و سهم قابل قبولی در تولید برق کشور پیدا کند.
از مسوولان محترم وزارت نیرو انتظار می‌رود در تبیین گزاره‌‌‌های مطرح‌شده از سوی رئیس‌جمهور محترم در این زمینه اقدام کنند و اگر در این نوشته کاستی و ایرادی اساسی یافتند، آن را منعکس کنند تا اطلاعات درست به جامعه ارائه شود. از مقامات کشور نیز انتظار می‌رود که با تسامح و اغماض از گزارشهای مهمل، پوچ و احیانا گمراه‌کننده دستگاه‌‌‌های دولتی عبور نکنند و در راستی‌‌‌آزمایی آنها بکوشند و ارائه‌کنندگان آنها را پاسخگو کنند.
