حکایت‌های سعدی در گلستان / باب اول در سیرت پادشاهان؛ حکایت شماره 1 + خوانش با صدای بهروز رضوی

تفسیر حکایت شماره، باب اول گلستان سعدی

در این داستان، پادشاهی دستور به کشتن یک اسیر می‌دهد، اما اسیر که در وضعیت ناامیدی است، پادشاه را دشنام می‌دهد. در این لحظه، وزیری به پادشاه می‌گوید که اسیر فقط در حال ابراز خشم و غیظ است. پادشاه بخاطر عدم کنترلی که اسیر به دست داده، به او رحم می‌کند و از کشتن او صرف نظر می‌نماید. وزیری دیگر که به شدت مخالف است، می‌گوید باید تنها به راستی سخن گفت. اما پادشاه در جواب می‌گوید که گاهی دروغی مصلحت‌آمیز از راست حقیقی بهتر است. او نیز به یک جمله از فریدون اشاره می‌کند که در آن می‌گوید دنیا گذراست و کسی نمی‌تواند به آن تکیه کند. در نهایت، پادشاه یادآور می‌شود که باید به زندگی و دنیای خود اهمیت بدهد چرا که مرگ در هر لحظه ممکن است روی دهد.

برگردان به زبان ساده

# پادشاهی را شنیدم به کشتنِ اسیری اشارت کرد. بی‌چاره در آن حالتِ نومیدی مَلِک را دشنام دادن گرفت و سَقَط گفتن، که گفته‌اند: هر که دست از جان بشوید، هر چه در دل دارد بگوید.

هوش مصنوعی: پادشاهی را دیدم که به کشتن یک اسیر اشاره کرده بود. آن اسیر، در آن شرایط ناامیدی، شروع به فحاشی و دشنام به پادشاه کرد و گفت: هر کسی که از جانش ناامید شود، هر چیزی که در دلش است را می‌گوید.

# وقت ضرورت چو نماند گریز

دست بگیرد سرِ شمشیرِ تیز

هنگام بیچارگی که راه گریز بسته شود، دستِ برهنه با شمشیر بُرندهٔ دشمن درآویزد و به جنگ برخیزد.

# إِذا یَئِسَ الْإِنسانُ طالَ لِسانُهُ

کَسِنَّورٍ مَغْلُوبٍ یَصُولُ عَلَی الْکلبِ

چون آدمی نومید شود زبان درازی کند، چنانکه گربهٔ شکست خورده بر سگ تاختن آرد.

# مَلِک پرسید: «چه می‌گوید؟» یکی از وزرایِ نیک‌محضر گفت: «ای خداوند! همی‌گوید: وَ الْکاظِمِینَ الغَیْظَ وَ الْعافِینَ عَنِ النّاسِ». مَلِک را رحمت آمد و از سرِ خونِ او درگذشت. وزیرِ دیگر که ضدّ او بود گفت: «ابنای جنسِ ما را نشاید در حضرتِ پادشاهان جز به راستی سخن گفتن. این مَلِک را دشنام داد و ناسزا گفت». مَلِک روی از این سخن در هم آورد و گفت: «آن دروغِ وی پسندیده‌تر آمد مرا زین راست که تو گفتی، که رویِ آن در مصلحتی بود و بنایِ این بر خُبْثی». و خردمندان گفته‌اند: «دروغی مصلحت‌آمیز به که راستی فتنه‌انگیز».

هوش مصنوعی: ملک پرسید: «او چه می‌گوید؟» یکی از وزرای شایسته گفت: «ای پادشاه! او می‌گوید که: خشم خود را فرو می‌خورند و از دیگران در می‌گذرند». پادشاه از شنیدن این سخن خوشحال شد و از خون او درگذشت. وزیر دیگری که مخالف او بود، گفت: «نمی‌پسندم که افراد هم‌جنس ما در حضور پادشاهان جز به حقیقت کلامی بگویند. او به این ملک ناسزا گفت». پادشاه با شنیدن این حرف ناراحت شد و گفت: «این دروغ بهتر از راست تو به نظر من آمد، زیرا دروغ او به مصلحت بود و حرف تو بر پایه ناپاکی بود». و حکیمان گفته‌اند: «دروغی که مصلحت‌آمیز باشد بهتر از راستی است که فتنه به بار آورد».

# هر که شاه آن کند که او گوید

حیف باشد که جز نکو گوید

هوش مصنوعی: هر کسی که به خواسته‌های شاه عمل کند، حیف است که غیر از نیکی چیزی بگوید.

# بر طاقِ ایوانِ فریدون نبشته بود:

هوش مصنوعی: بر سر در ایوان فریدون نوشته شده بود:

# جهان ای برادر نمانَد به کس

دل اندر جهان‌آفرین بند و بس

هوش مصنوعی: ای برادر، در این دنیا چیزی برای کسی باقی نمی‌ماند، پس به خداوند جهان امید ببند و بس.

# مکن تکیه بر مُلْکِ دنیا و پشت

که بسیار کس چون تو پرورْد و کُشت

هوش مصنوعی: به دنیا و دارایی‌های آن اعتماد نکن، زیرا بسیاری از افراد مانند تو با آرزوهای بزرگ پرورش یافتند و نابود شدند.

# چو آهنگِ رفتن کند جانِ پاک

چه بر تخت مردنْ، چه بر رویِ خاک

هوش مصنوعی: وقتی روح پاک تصمیم به رفتن بگیرد، فرقی نمی‌کند که بر تخت بمیرد یا بر زمین؛ در هر حال باید برود.