محمدحسین خوشوقت در آستانه سی و ششمین سالگرد رحلت امام خمینی(ره) به بررسی جایگاه مصلحت و منافع ملی و مصادیق آن در اندیشه‌های بنیانگذار جمهوری اسلامی می‌پردازد. وی به برخی از آموزه‌های امام خمینی هم اشاره می‌کند که نیاز به آنها بیشتر از گذشته حس می‌شود از جمله مبارزه با فساد در سطح مسئولان و خانواده‌هایشان و اعتقاد و اعتماد به مردم و مخالفت با تمرکزگرایی دولتی.
گفت و گوی ایرنا با این متخصص روابط بین الملل در پی می‌آید:
ایرنا: جناب خوشوقت، برای شروع بفرمایید جایگاه مصلحت در اندیشه امام خمینی(ره) چه بود؟
خوشوقت: رویکرد امام از اساس رویکردی مصلحت محور بود و بر بستر مصلحت اندیشی به وجود آمد و ادامه پیدا کرد. مصلحت اندیشی هم اساسا یک رفتار عقلایی است. یعنی افراد عاقل مصلحت اندیشانه رفتار می‌کنند. در مصلحت اندیشی شما به عنوان یک شخص عاقل، هرم اولویت‌های خود را مشخص و معین می‌کنید. این هرم اولویت‌ها یعنی فهرستی از مهم‌ترین اولویت‌ها که شما آن را به ترتیب تنظیم و بر اساس آن عمل می‌کنید و در مقام تزاحم و ضرورت، اولویت کوچکتر را فدای اولویت بزرگتر می‌کنید. این عمل مصلحت اندیشی عاقلانه نام دارد. شخصی هم که عقل ندارد مصلحت اندیشانه رفتار نمی‌کند و یک مرتبه در مقام تزاحم، اولویت بالاتر را فدای اولویت پایین‌تر می‌کند که به چنین فردی آدم احمق گفته می‌شود. اما شخص عاقل همواره اولویت‌های کوچکتر را فدای اولویت‌های بزرگتر می‌کند.
امام هم به عنوان یک رهبر عاقل همواره بر این اساس عمل می‌کردند. اقداماتی که ایشان در طول حیات سیاسی و اجتماعی خود انجام دادند بر این اساس بود؛ مثل پذیرش قطعنامه ۵۹۸.
این یکی از مصادیق مصلحت اندیشی در اندیشه‌های امام خمینی(ره) بود.
منافع ملی و مصادیق آن در اندیشه امام خمینی(ره) چگونه بود؟
منافع ملی که مفهوم مشخصی دارد و آن ارزش‌های عمده‌ای است که دولت‌ها و ملت‌ها در جهت حفظ یا افزایش آنها، سیاست داخلی یا خارجی خود را تنظیم می‌کنند. اما مصادیق منافع ملی را آن طور که من توانستم از صحبت‌ها و بیانیه‌های ایشان استخراج کنم به شرحی است که عرض می‌کنم.
اولین مصداق منافع ملی از دیدگام امام، حفظ هویت، همدلی، انسجام و وحدت ملی است. این موارد برای امام بسیار مهم بود و بسیاری از سیاست‌ها و دستورات ایشان برای تحقق این موارد انجام می‌شد.
دومی حفظ نظام جمهوری اسلامی به عنوان ضامن حفظ اسلام و ارزش‌های اسلامی بود. در تلقی امام، نظام اسلامی، حافظ اسلام و ارزش‌های اسلامی بود. به همین علت نظام باید به هر قیمتی که شده است حفظ شود. برای همین ایشان فرمودند که احکام اولیه می‌تواند تبدیل به احکام ثانویه و موقتا تعطیل شود تا نظام حفظ شود. امام به همین دلیل به حفظ نظام به عنوان ضامن ارزش‌های اسلامی اهتمام می‌ورزیدند.
مصداق سوم رفاه ملی، امنیت، اجرای عدالت و اسلام است. تاکیدات بسیار ایشان بر روی تامین معیشت مردم و از بین بردن محرومیت محرومان به همین خاطر است. همچنین اصرار امام بر روی حفظ امنیت و یکپارچگی سرزمینی و تهییج مردم برای مبارزه و جهاد علیه نیروهای متجاوز صدام در جهت تامین منافع ملی بود.
دیگر مصداق هم نفی سلطه و مبارزه با استکبار بود.
مصداق پنجم و آخر منافع ملی از نگاه امام هم عزت ملی ایران و ایرانیان بود.
نیاز به کدام آموزه‌های امام در زندگی امروز بیشتر احساس می‌شود؟
به نظر من آن تاکیدات شدید و مکرر مرحوم امام بر اعتقاد و اعتماد به مردم و مخالفت با تمرکزگرایی دولتی یکی از چیزهایی است که امروز بیش از گذشته به آن احتیاج داریم. متاسفانه طی سال‌های گذشته رفتارهایی از سوی بخشی از نهادهای حاکمیتی اعم از دولت وغیره صورت گرفته است که اعتقاد و اعتماد مردم به نظم و نهادهایش را سست کرده است که نتیجه‌اش را در میزان مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۳ شاهد بودیم.
از این رو نهادهای نظام نباید کاری کنند که مردم دچار این احساس شوند که مسئولان به آنها نارو می‌زنند و مردم نزد مسئولان اهمیتی ندارند و آنها بدون اعتنا به نظر مردم هر کاری دلشان می‌خواهد انجام می‌دهند. اگر این کارها انجام شود مردم آهسته آهسته از بدنه نظام جدا می‌شوند و این آغاز سقوط است. این یکی از خطوط قرمز مرحوم امام بود؛ مبادا کاری کنیم که مردم به نظام بی اعتماد شوند. به نظر من این یکی از آموزه‌هایی است که باید بیش از گذشته به آن اهتمام بورزیم.
آموزه و خط قرمز دیگر امام، مشکلات معیشتی مردم و مساله محرومیت آنها بود و بر جلوگیری از عواملی تاکید داشتند که باعث ذلت و بدبختی جامعه می‌شود. امام مکرر روی خدمت به محرومان و از بین بردن محرومیت آنها تاکید می‌کردند و این انقلاب را انقلاب محرومان می‌دانستند. اما متاسفانه ما عملا شاهدیم به جای این که محرومیت محرومان از بین برود تعداد محرومان در حال افزایش است. این برای حفظ نظام و آبروی آن بسیار خطرناک است.
نکته و خط قرمز دیگری که امام تاکید بسیار زیادی بر آن داشتند مبارزه با فساد در سطح مسئولان و خانواده‌هایشان بود. این هم جزو ضروریاتی است که باعث حفظ نظام و حفظ مردم در صحنه برای حمایت از نظام می‌شود. متاسفانه رفته رفته ما شاهد افزایش رانت و فساد هستیم و می‌دانیم که رانت و فساد ضد عدالت است. به این هم آگاهیم که عدالت پس از توحید مفهوم مرکزی اسلام است. ضمن این که عدالت حافظ نظام است. این ناهنجاری‌ها هویت، موجودیت و هویت ملت را به خطر می‌اندازد و باید برای آن فکری کرد.
دیگری هم وحدت ملی است. امام آن قدر روی این مساله تاکید داشتند که پا روی تمایلات شخصی خود می‌گذاشتند تا این مهم حفظ شود. اما ما اکنون می‌بینیم برخی دارند وحدت ملی را تضعیف می‌کنند. لذا نظام نباید مانند گذشته با این جریان‌ها، باندها و اشخاصی که فعالیت‌هایشان باعث تفرقه بین مردم می‌شود مدارا کند. باید بساط این‌ها جمع شود. چون شرایط برای نظام جمهوری اسلامی، شرایط عادی و طبیعی نیست که بتواند این ناهنجاری‌ها را تحمل کند.
ممنون که وقتتان را در اختیار ایرنا قرار دادید.
