یکی از مشکلات رایج در هنگام نگهداری آب در مخازن، رشد و گسترش جلبک‌ها در دیواره داخلی آن‌هاست. جلبک‌ها نه تنها باعث تغییر رنگ، طعم و بوی آب می‌شوند، بلکه می‌توانند برای سلامت مصرف‌کنندگان نیز خطراتی به‌همراه داشته باشند. در نتیجه، شناخت عوامل مؤثر در ایجاد جلبک و آگاهی از راهکارهای پیشگیرانه، اهمیت زیادی دارد.
دلایل جلبک بستن مخازن
- مطلع هستیم که نور خورشید عامل اصلی فتوسنتز است و جلبک‌ها برای رشد به آن نیاز دارند. پس اگر مخزن در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار گیرد، شرایط مناسبی برای رشد سریع جلبک‌ها فراهم میشود.
- واکنش‌های زیستی میکروارگاننسیم‌ها به ویژه جلبک در دمای بالا سریع‌تر شده و رشد آنها افزایش می‌یابد. به همین دلیل مناطق گرم و مرطوب، همچنین فصل تابستان بیشترین پتانسیل را برای رشد دارند.
- رشد میکروارگانیسم‌ها وابسته به مواد مغذی مختلفیست و آب‌هایی که دارای فسفات و نیترات هستند، بستر مناسبی برای تغذیه و رشد جلبک‌ها فراهم میکنند.
- اگر طراحی مخزن باعث ایجاد نقاط راکد یا ورود بیش‌ازحد نور شود، محیط مناسبی برای جلبک‌سازی به‌وجود می‌آید.
- تانکرهای فلزی یا پلی اتیلن تک‌لایه و شفاف که نور را عبور می‌دهند، بیشتر مستعد جلبک‌بستن هستند. در مقابل، مخازن تیره‌رنگ یا چند لایه از ورود نور جلوگیری میکنند.
- عدم شست‌وشوی منظم منبع آب، سبب تجمع رسوب و مواد آلی میشود و محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها فراهم میکند.
راه های جلوگیری از رشد جلبک در مخزن آب
در ادامه، به شما توضیح خواهیم داد که چگونه از ورود نور خورشید به داخل مخزن جلوگیری کنید و چه نوع مخزن‌هایی بخرید تا جلبک نزنند.
یکی از نخستین نکاتی که در طراحی باید در نظر گرفت، شکل هندسی مخزن است. مخازن استوانه‌ای عمودی با درپوش مناسب معمولاً بهتر از مخازن افقی یا مستطیلی عمل میکنند. دلیل این مسئله این است که در مخازن عمودی، نور کمتری به قسمت‌های عمیق‌تر می‌رسد و تهویه و جریان آب در آن بهتر کنترل میشود.
نور خورشید اصلی‌ترین محرک رشد جلبک‌هاست.بنابراین یکی از اصول مهم در طراحی، درپوش کامل، ضد نور و آب‌بند است. این درپوش باید کاملاً چفت شده باشد و هیچ روزنه‌ای برای عبور نور نداشته باشد.
رنگ بدنه‌ی خارجی مخزن نیز تأثیر زیادی بر جذب یا دفع نور دارد. به گفته البرز مخزن:
نکته منفی مخازن آب تیره رنگ این است که اگرچه آنها در جلوگیری از تابش نور خورشید عملکرد بهتری دارند، اما در هوای بسیار گرم نیز گرمای بیشتری جذب میکنند. برای جلوگیری از این مشکل نیز می‌توانید از روش‌های خنک نگه داشتن منبع استفاده کنید.
اما در صورت استفاده از مواد چند لایه (سه‌لایه پلی‌اتیلن)، از عبور نور به درون مخزن جلوگیری میکنند.
تانکرهایی که در فضای باز و زیر نور مستقیم آفتاب نصب شود، دمای آب داخل آن به‌سرعت بالا می‌رود و محیط مساعدی برای رشد جلبک فراهم میشود. به همین دلیل توصیه میشود تا حد امکان، مخزن در فضای سایه‌دار، پشت‌بام‌های دارای پوشش یا زیر سایه‌بان قرار گیرد.
همان طور که فروشگاه طبرستان اشاره میکند:
پاکسازی درون مخزن به صورت دوره‌ای، یکی دیگر از راه‌های جلوگیری و از بین بردن جلبک مخزن آب است. برای اطمینان از عدم جلبک‌بستن مخزن آب، این شیوه، بهترین نتیجه را به‌همراه دارد و از جلبک‌زدن مخازن جلوگیری میکند و آنها را به‌طور کامل از بین می‌برد. اما توجه داشته باشید که برای دستیابی به نتیجه مطلوب، این فرایند باید هر چندوقت یکبار و به صورت دوره‌ای انجام شود. به یاد داشته باشید که پاکسازی مخزن آب نیز باید به صورت اصولی انجام شود و طریقه مخصوص خود را دارد. شما می‌توانید از طریق مطالعۀ مقاله روش تمیزکردن و شست و شوی مخزن آب از روش‌های از بین بردن جلبک مخزن آب آگاه شوید.
یکی از مهم‌ترین عوامل جلوگیری از رشد جلبک، انتخاب جنس مناسب برای بدنه‌ی مخزن است. به همین منظور مخازن پلی‌اتیلن سه لایه یکی از بهترین گزینه‌ها هستند. زیرا لایه میانی مقاوم در برابر تابش UV داشته و لایه داخلی آنها با مواد غیر قابل واکنش با آب و مواد آنتی باکتریال از رشد هرگونه میکروارگانیسم جلوگیری میکنند. مخازن فلزی نیز در صورتی که از رنگ‌آمیزی مناسب (رنگ اپوکسی یا رنگ‌های UV-Resist) برخوردار باشند، گزینه‌ای مطلوب محسوب می‌شوند. در غیر این صورت اصلا استفاده از آن توصیه نمیشود.
دمای بالای آب باعث افزایش سرعت رشد جلبک میشود، مخصوصاً در تابستان و در دمای بین ۲۵ تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد، جلبک‌ها بهترین رشد را دارند.
روش از بین جلبک و باکتری در مخازن آب
گاهی با وجود رعایت همه اصول، باز هم جلبک رشد میکند. در این مواقع باید از مواد ضد جلبک استفاده کنیم.
برای کسانی که از آب برای مصارف خوراکی یا کشاورزی ارگانیک استفاده میکنند، روش‌های طبیعی اهمیت دارد. در نتیجه ما به افراد استفاده از زغال فعال طبیعی، برگ درخت چریش (Neem)، قراردادن سنگ‌ریزه و صدف در مخزن آب (اثر تنظیم pH) و گیاهان آبی کوچک در تانک‌های باز برای جذب نیترات و فسفات را پیشنهاد میکنیم. این روش‌ها اغلب کندتر از مواد شیمیایی عمل میکنند اما برای سلامت انسان و گیاه مفیدند.
یکی از روش‌های مؤثر برای مقابله با این پدیده، استفاده از مواد شیمیایی مجاز و کنترل‌شده است که در ادامه به مهم‌ترین مواد، و نحوه استفاده آن اشاره میکنیم:
استفاده از کلر
کلر علاوه بر از بین بردن جلبک، از آب در برابر آلودگی‌ها و باکتری‌ها نیز محافظت میکند.
استفاده از سفیدکننده یا سرکه سفید
برای استفاده از سفیدکننده یا سرکه سفید، ۴ قاشق چای‌خوری از مواد را در هر ۴ لیتر آب حل کرده و سطوح داخلی مخزن را با آن بشویید. پس از برس‌کشی، مخزن را با آب تمیز آبکشی کنید. این روش، باکتری‌ها و جلبک‌های چسبیده به دیواره را از بین می‌برد و مانع رشد مجدد آنها میشود.
استفاده از مواد ضدجلبک تخصصی
برخی مواد مانند سولفات مس، سولفات روی، هیپوکلریت کلسیم یا سیمازین به عنوان ضدجلبک در صنعت استفاده می‌شوند. با این حال، استفاده از آنها در مخازن آب آشامیدنی توصیه نمیشود، زیرا مصرف نادرست آنها می‌تواند باعث مسمومیت انسان یا حیوان شود.
استفاده از پراکسید هیدروژن (آب اکسیژنه)
پراکسید هیدروژن با خاصیت اکسیدکنندگی قوی، جلبک‌ها و باکتری‌ها را بدون باقی‌ماندن ترکیبات سمی از بین می‌برد. برای ضدعفونی مخزن می‌توان از محلول ۳٪ آن استفاده کرد. پس از ضدعفونی، مخزن باید با آب شسته شود.
استفاده از کاه جو (روش طبیعی با اثر شیمیایی)
افزودن مقدار کمی کاه جو در آب مخزن، طی فرآیند طبیعی تجزیه، مواد اکسیدکننده‌ای آزاد میکند که رشد جلبک را کاهش می‌دهد. این روش بیشتر برای استخرهای ماهی و منابع غیر آشامیدنی توصیه میشود.
امیدواریم این راهنمای به افرادی که با چالش رشد جلبک در مخزن آب مواجه بوده و به دنبال راهکارهایی علمی، عملی و پایدار برای مقابله با آن هستند، کمک کرده باشد.
