چین و تایوان بر لبه پرتگاه/ بازگشت سایه بحران؛ آیا جهان در آستانه جنگ جهانی سوم قرار دارد؟

به گزارش اقتصادنیوز، حتی پیش از آن‌که «ویلیام لای» در ژانویه ۲۰۲۴ به عنوان رئیس‌جمهور تایوان انتخاب شود، چین به شدت با او مخالفت می‌کرد و او را «جدایی‌طلب» و «آتش‌افروز جنگ» می‌نامید. در ماه‌های اخیر، پکن حملات لفظی خود را شدت بخشیده است: در اواسط مارس، سخنگوی دفتر امور تایوان در چین، لای را «ویرانگر صلح میان دو سوی تنگه تایوان» خواند و او را متهم کرد که تایوان را به «لبه خطرناک جنگ» سوق می‌دهد. دو هفته بعد، همزمان با برگزاری یک رزمایش نظامی گسترده اطراف تایوان، ارتش آزادی‌بخش خلق چین تصاویری کارتونی منتشر کرد که لای را به شکل یک حشره به تصویر می‌کشید. در یکی از این تصاویر، چوب‌های غذاخوری (چاپ‌استیک) در حال بیرون آوردن «انگل» لای از تایوانی در حال سوختن بودند.این عبارات بخشی از یادداشت فارن افرز است که در سه بخش ترجمه شده و در ادامه آمده است.

چین و تایوان بر لبه پرتگاه

تلاش برای غیرانسانی جلوه دادن لای، بازتابی از نگرانی عمیق پکن نسبت به مسیر روابط میان چین و تایوان است، به‌ویژه آنچه چین آن را تمایل لای برای سوق دادن تایوان به سوی استقلال تلقی می‌کند. در مقایسه با سلف خود «تسای اینگ-ون»، لای موضعی قاطع‌تر و چالش‌برانگیزتر در برابر تهدیدات فزاینده چین نسبت به جزیره اتخاذ کرده است که این امر هم در سخنان او و هم در اقدامات سیاستی جدیدش مشهود است. در مارس گذشته، لای پکن را «یک نیروی خارجی متخاصم» توصیف کرد و طرحی شامل ۱۷ راهبرد گسترده برای مقابله با نفوذ چین در تایوان را اعلام کرد.تلاش چین برای بدنام کردن لای، تداعی‌کننده رفتار پکن در حدود دو دهه پیش با «چن شوی-بیان»، رئیس‌جمهور وقت تایوان است. آن زمان، پکن چن را «جدایی‌طلب سرسخت» و «ماجراجو» خواند که «در لبه پرتگاه می‌تازد و هیچ نشانی از مهار کردن اسب خود دیده نمی‌شود». چین فشارهای خارجی بر چن را افزایش داد و با احزاب مخالف در داخل تایوان همکاری کرد تا برنامه‌های سیاسی او را ناکام بگذارد. در سال ۲۰۰۸، چین تا آستانه استفاده از نیروی نظامی علیه تایوان پیش رفت و ممکن بود این اقدام را عملی کند اگر چن موفق‌تر در جلب حمایت عمومی مردم تایوان برای همه‌پرسی‌اش عمل می‌کرد.

نگرش کنونی پکن باید زنگ خطری جدی برای واشنگتن باشد. چین حکومت لای را صرفاً ادامه مسیر تسای نمی‌داند، بلکه او را همچون چن یک عامل اخلالگر می‌بیند و با او به همان شیوه برخورد می‌کند. از زمان به قدرت رسیدن لای، پکن آمادگی بیشتری برای به‌کارگیری قدرت نظامی جهت ارعاب و مجازات تایوان از خود نشان داده است. افزون بر این، چین امروز بسیار بیشتر از بیست سال پیش آماده استفاده از زور علیه تایوان است.اختلافات آشکار در درون دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در مورد چگونگی برخورد با مسئله تایوان، این خطرات را تشدید می‌کند. اگر پکن به تعهدات آمریکا به تایوان شک کند، ممکن است جسورتر شده و اقدامات قهری بیشتری علیه تایوان انجام دهد. مجموع این عوامل به شکل قابل توجهی احتمال اشتباه محاسباتی پکن را افزایش داده و ممکن است چین واقعاً در حدود سال ۲۰۲۷ ـ زمانی که به نقاط عطف مهمی در نوسازی نظامی خود می‌رسد و تایوان نیز برای انتخابات ریاست‌جمهوری بعدی آماده می‌شود ـ دست به اقدام نظامی بزند.

چرخه تشدید تنش‌ها

روایت‌های رسمی چین همواره بر این نکته تأکید داشته‌اند که اتحاد مسالمت‌آمیز با تایوان اجتناب‌ناپذیر است. اما در ماه‌های اخیر، نگرانی‌ها در پکن درباره تلاش‌های لای برای جدا کردن سیستماتیک تایوان از چین افزایش یافته است. رسانه‌های چینی لای را به نظامی‌سازی جامعه تایوان متهم کرده‌اند؛ چرا که او اولویت را بر افزایش تاب‌آوری دفاعی تایوان گذاشته، نظام دادگاه‌های نظامی را برای رسیدگی به پرونده‌های جاسوسی و خیانت در میان مقامات نظامی احیا کرده و آموزش‌ها و آمادگی‌ها برای احتمال حمله چین به تایوان را سرعت بخشیده است.پکن به‌شدت از تلاش‌های لای برای مقابله با نفوذ چین و جنگ شناختی پکن انتقاد می‌کند و او را متهم می‌سازد که مانع از سرگیری گردشگری شده، گروه‌ها و افراد حامی چین را سرکوب و محاکمه می‌کند، شهروندان تایوانی را از درخواست مدارک هویتی چینی بازمی‌دارد، موانعی برای همکاری‌های دانشگاهی میان چین و تایوان ایجاد کرده و کتاب‌های درسی تایوان را به گونه‌ای تغییر می‌دهد که پیوندهای تاریخی و فرهنگی میان دو طرف را تضعیف کند.

در ماه مارس، سخنگوی دولت چین مدعی شد که ۱۷ راهبرد لای با هدف «مانع‌تراشی در مسیر تبادلات و همکاری‌های دو سوی تنگه تایوان» تدوین شده‌اند. چین همچنین تلاش‌های لای برای تشویق کسب‌وکارهای تایوانی به سرمایه‌گذاری بیشتر در کشورهای دموکراتیک، از جمله ایالات متحده، را محکوم کرده است. پکن این اقدامات را از پیش شکست‌خورده قلمداد کرده و در ماه آوریل، زمانی که ایالات متحده تایوان را به وضع تعرفه‌های سنگین تهدید کرد، تایپه را به تمسخر گرفت.بسیاری از تحلیلگران چینی بر این باورند که جایگاه سیاسی لای نسبت به سلفش، تسای اینگ-ون، ضعیف‌تر است. اما در عین حال نگران‌اند که همین ضعف، لای را جسورتر کند؛ چرا که ممکن است او برای جلب حمایت عمومی، تنش با چین را تشدید کند.

بر اساس این تحلیل از شخصیت لای و شرایط داخلی تایوان، صداهای تندرو در چین خواستار اتخاذ رویکردی تهاجمی‌تر علیه تایوان شده‌اند. برخی از این صداها خواهان به‌کارگیری نیروی نظامی علیه جزیره هستند یا خواستار احیای آنچه عملیات «جنگ داخلی» خوانده می‌شود؛ یعنی راهکارهای غیرمسالمت‌آمیز برای تحقق وحدت با تایوان، نظیر اعمال محاصره دریایی علیه این جزیره. برخی دیگر از تندروها به‌صورت علنی این پرسش را مطرح کرده‌اند که آیا پکن می‌تواند بحرانی مشابه «حادثه شی‌آن» در سال ۱۹۳۶ در تایپه ایجاد کند؟ در آن واقعه، ژنرال‌های زیرمجموعه چیانگ کای‌شک — که رهبری دولت جمهوری چین و نیروهای ملی‌گرا را بر عهده داشت — او را بازداشت کردند و او را وادار ساختند با حزب کمونیست چین برای مقابله با تجاوز نیروهای ژاپنی به شمال چین متحد شود.

شتاب فعالیت‌های نظامی چین

مقایسه‌ای که طنین بیشتری دارد، ممکن است به یکی از خطرناک‌ترین مقاطع دوران ریاست‌جمهوری چن شوی-بیان بازگردد. برای افزایش مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری تایوان در مارس ۲۰۰۸، چن تصمیم گرفت این رأی‌گیری را با یک همه‌پرسی عمومی همراه کند؛ همه‌پرسی‌ای که موضوع آن پیوستن تایوان به سازمان ملل تحت عنوان «تایوان» (و نه «جمهوری چین») بود.این پیشنهاد به شکل خطرناکی به عبور از خط قرمز پکن نزدیک شد. چرا که چین در سال ۲۰۰۵ «قانون ضد جدایی‌طلبی» را تصویب کرده بود؛ قانونی که حق استفاده از نیروی نظامی علیه تایوان را در شرایطی خاص به چین می‌داد، از جمله زمانی که «وقایع مهمی که جدایی تایوان از چین را در پی داشته باشد» رخ دهد. زمانی که این قانون به تصویب رسید، سخنگوی دولت چین اعلام کرد که همه‌پرسی سراسری در تایوان می‌تواند مصداق چنین واقعه مهمی تلقی شود. در سال ۲۰۰۷، پس از آنکه چن برگزاری همه‌پرسی را پیشنهاد کرد، «هو جین‌تائو» رئیس‌جمهور وقت چین به جورج دبلیو بوش، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، هشدار داد که پکن این همه‌پرسی را دقیقاً از همین منظر تحلیل می‌کند.