صدری‌نیا: با دوربین «تهران_ تل‌آویو» به جنگ رسانه‌ای دشمن پاسخ می‌دهیم/ ملاحظات اخلاقی سخت‌ترین چالش تولید مستندهای جنگ
سید علی صدری‌نیا، مستندساز و تهیه‌کننده مستند «تهران - تل‌آویو» در خصوص این برنامه که این روزها از شبکه دو سیما با محوریت بازخوانی و تحلیل تحولات حساس در تقابل میان جمهوری اسلامی ایران و رژیم صهیونیستی در حال پخش است، به خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا گفت: سال ۱۳۹۶، زمانی که جنگ سوریه در اوج بود، مستندی ساختم با عنوان «تهران – دمشق» که به بررسی اتفاقات پشت پرده جنگ می‌پرداخت. در آن دوره اغلب مستندسازان بیشتر روایت خط مقدم و عملیات‌های نظامی را دنبال می‌کردند اما من تصمیم گرفتم پشت صحنه جنگ و آنچه در بطن جامعه و ذهن مردم می‌گذشت را ثبت کنم.
وی افزود: سال گذشته و همزمان با شدت گرفتن جنگ لبنان نیز در این کشور حضور داشتم و مجموعه مستندی با عنوان «تهران – بیروت» تهیه شد؛ مستندی که به صورت روزانه تولید و شب‌ها از شبکه سه سیما پخش می‌شد. آن مجموعه نیز بر روایت اتفاقات پشت جنگ تمرکز داشت. با توجه به شرایط، امکان حضور در مناطق درگیری مستقیم وجود نداشت اما بسیاری از تحولات مهم در لایه‌های اجتماعی و پشت صحنه جنگ در جریان بود که تلاش کردیم آن‌ها را به تصویر بکشیم.
«تهران-تل‌آویو» ادامه منطقی تجربه «تهران-دمشق» و «تهران-بیروت» است
صدری‌نیا با اشاره به ایده شکل‌گیری مجموعه جدید بیان کرد: با آغاز حمله رژیم‌صهیونیستی به ایران و در ادامه آن فضای بحرانی، این فکر به ذهنم رسید که تجربه‌های قبلی را ادامه دهیم و مجموعه‌ای با عنوان «تهران – تل‌آویو» را تولید کنیم. این مستند، قالبی کوتاه دارد و هر شب با حضور یک مهمان از زاویه‌ای خاص به جنگ و ابعاد آن نگاه می‌کنیم. برای مثال در یکی از قسمت‌ها، یک کارشناس رسانه‌ای که تجربه تحلیل جنگ‌های بزرگ را دارد به برنامه می‌آید و در قسمتی دیگر از زاویه نگاه یک کارشناس حوزه کودک به تاثیر جنگ بر کودکان می‌پردازیم.
این مستندساز درباره وضعیت فعلی پروژه توضیح داد: اکنون که در فضای آتش‌بس قرار داریم همچنان اتفاقاتی در جریان است که پرداختن به آن‌ها از لحاظ تاریخی اهمیت دارد. ممکن است بخشی از برنامه به شهدای این جنگ اختصاص پیدا کند و بخشی دیگر به ابعاد فنی و تخصصی مثل امنیت سایبری یا پدافند. تلاش ما این است که هر شب یکی از این ابعاد مهم را بررسی و مستند کنیم.
اگر اتفاق غیرمنتظره‌ای رخ ندهد «تهران_ تل‌آویو» در پانزده قسمت به پایان می‌رسد
وی ادامه داد: در ابتدا تصور می‌کردیم که این جنگ چند هفته ادامه پیدا کند و بر اساس آن تصمیم داشتیم در فاز اول حدود ۱۵ قسمت از مستند را تولید کنیم و اگر اتفاق غیرمنتظره‌ای رخ ندهد احتمالا کل مجموعه در همان قالب ۱۵ قسمتی به پایان برسد. البته اگر جنگ وارد فاز تازه‌ای شود و رژیم صهیونیستی بخواهد اقدام تازه‌ای انجام دهد، طبیعتا ما نیز متناسب با آن تصمیم‌گیری خواهیم کرد.
تولید مستند جنگ، با چالش‌های مجوز و مسائل اخلاقی همراه است
صدری‌نیا در پاسخ به پرسشی درباره چالش‌های اخلاقی تولید مستندهایی با محوریت جنگ، توضیح داد: تولید مستندهای جنگی با چالش‌های متعددی همراه است؛ از مسائل اجرایی نظیر دریافت مجوز که در روزهای نخست بحران، موجب توقف چندروزه تولید ما شد، گرفته تا ملاحظات اخلاقی پیچیده‌ای که در حین کار با آن‌ها مواجه می‌شویم. به‌عنوان نمونه در جریان ساخت مستند سوریه، زمانی که با پیرمردی درباره ویرانی خانه‌اش گفت‌وگو می‌کردم، ناگهان دختربچه‌ای هفت، هشت ساله در کنار او نشست. در ادامه صحبت متوجه شدم پدر این کودک، خانواده‌اش را رها کرده و به گروه داعش پیوسته است. در آن لحظه احساس کردم ادامه گفت‌وگو در حضور این کودک می‌تواند تاثیرات روانی ناخوشایندی برای او داشته باشد. به همین دلیل مصاحبه را متوقف کردم.
وی درباره فشارهای روانی ناشی از چنین تجربه‌هایی گفت: طبیعتا بودن در چنین شرایطی به لحاظ روحی و روانی دشوار است. شما با صحنه‌هایی روبه‌رو می‌شوید که آدم‌ها جانشان را از دست داده‌اند. گاهی واقعا با خودم فکر می‌کنم شاید اگر به‌جای این نوع مستندسازی که در دل بحران و موقعیت‌های سخت است به سراغ شکل دیگری از برنامه‌سازی رفته بودم آرامش بیشتری داشتم اما در این جنس از مستند، شما مدام با جهان‌های متفاوت، آدم‌های متفاوت و قصه‌های متفاوت روبه‌رو هستید.
ثبت صحنه‌های دردناک را کنار گذاشتیم تا به خانواده‌ها احترام بگذاریم
این مستندساز با اشاره به یکی از تجربه‌های تلخ خود در جریان ساخت مستند، توضیح داد: در یکی از صحنه‌هایی که حضور داشتیم، همراه با یک گروه امدادی وارد ساختمانی شدیم که هنوز در حال جست‌وجو برای یافتن دو پیکر باقی‌مانده زیر آوار بودند. سه روز از عملیات جست‌وجو گذشته بود. دقیقا در همان پنج دقیقه ابتدایی که رسیدیم، یکی از پیکرها پیدا شد. این لحظه از نظر مستند، ممکن بود یک صحنه بسیار قوی باشد اما صحنه‌ای به‌شدت دردناک بود. خانواده‌ای که در محل حضور داشت، دقیقا همان لحظه را تجربه می‌کرد و ما کاملا حس می‌کردیم که چه فشاری را تحمل می‌کنند. از ثبت صحنه‌های آزاردهنده فاصله گرفتیم تا به خانواده احترام بگذاریم.
وی افزود: ما تصمیم گرفتیم از محل فاصله بگیریم تا خانواده احساس نکند که دوربینی در حال ثبت این لحظه است. چون حس کردیم این نگرانی در بین‌شان وجود دارد. صحنه پیدا شدن یک پیکر زیر آوار تلخ و تاثیرگذار است و شما در موقعیت‌های مختلف بارها با چنین تجربه‌هایی روبه‌رو می‌شوید.
با دوربین به جنگ رسانه‌ای دشمن پاسخ می‌دهیم
صدری‌نیا در ادامه تاکید کرد: آنچه به من انرژی می‌دهد، این است که فکر می‌کنم اگر ما اندک دانشی در حوزه رسانه داریم در چنین موقعیت‌هایی باید آن را به کار ببریم. اگر این دوربین بتواند همراه یک گروه امدادی چند نکته آموزشی را به مردم منتقل کند و این باعث شود که عملیات امدادی سریع‌تر انجام شود یا فردی زنده از زیر آوار بیرون بیاید، یک اتفاق مهم است. همچنین اگر بتوانیم جنایت‌های دشمن را ثبت و در جنگ رسانه‌ای که آن‌ها به‌صورت همزمان جلو می‌برند، نقش موثری ایفا کنیم، اهمیت کار ما دوچندان می‌شود. با همه سختی‌ها و چالش‌هایی که وجود دارد، همین‌هاست که تیم ما را به حرکت وامی‌دارد؛ چون احساس می‌کنیم در این شرایط حتما باید کاری کرد.
به احترام حرمت خانه‌ای که هنوز زندگی در آن جریان داشت، وارد آن نشدیم
این مستندساز درباره مراحل ضبط مستند و ملاحظات اخلاقی در این مسیر توضیح داد: وقتی وارد ساختمانی شدیم که رژیم صهیونیستی هدف قرار داده بود، با مجموعه‌ای از مکان‌ها مواجه شدیم؛ از جمله یک سالن زیبایی، یک مرکز چشم‌پزشکی و همچنین واحدی مسکونی که آسیب کمی به آن وارد شده بود و اصل خانه تقریبا سالم باقی مانده بود. در همان دم در خانه، با توجه به اینکه فضا هنوز حالت خانه و زندگی داشت، تصمیم گرفتیم اعلام کنیم که وارد این خانه نمی‌شویم؛ چراکه این خانه حرمت دارد و متعلق به یکی از هموطنان ماست. در واقع، در مقابل دوربین درِ خانه را بستیم و امیدواریم هرچه سریع‌تر این خانه به صاحبانش بازگردد.
وی افزود: در حین ضبط چنین پروژه‌ای دائما با معذوریت‌ها و ملاحظات اخلاقی بسیاری مواجه می‌شوید. از یک سو قصد داریم نشان دهیم که چگونه رژیم صهیونیستی حتی به منازل مسکونی افراد عادی حمله کرده است؛ هرچند اهداف نظامی هم دنبال شده اما بسیاری از غیرنظامیان نیز هدف قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر، باید به تاثیرات این تصاویر روی خانواده‌ها و جامعه فکر کنیم و ملاحظات اخلاقی و انسانی را رعایت کنیم. این پیچیدگی‌ها بخش مهمی از سختی‌های تولید چنین مستندی است.
صدری‌نیا در پایان بیان کرد: طبیعی است که در روزهای آینده بخش‌های بیشتری ضبط خواهد شد. این جنگ ابعاد گسترده‌ای دارد؛ از جمله کادر درمان و بخش‌هایی که رژیم صهیونیستی هدف قرار داده است. قطعا بخش‌های ناگفته و روایت‌نشده‌ای وجود دارد که باید به آن‌ها پرداخت و روایتشان کرد.
انتهای پیام/
