مذاکره یا تقابل؟ آینده روابط تهران-واشنگتن
یک استاد دانشگاه گفت: «اگرچه مسیر مذاکرات ایران و آمریکا پرچالش است، اما در صورت مدیریت صحیح می‌تواند به کاهش تنش‌ها و بهبود شرایط اقتصادی و امنیتی منجر شود.»
به گزارش برنا، محسن حوریان، استاد دانشگاه در نشستی که با حضور صاحب نظران و اساتید علوم سیاسی در دانشگاه ازاد اسلامی برگزار شد، در خصوص پیش بینی روند مذاکرات اخیر ایران و امریکا اظهار داشت: روابط ایران و آمریکا همواره یکی از پیچیده‌ترین و پرتنش‌ترین روابط در عرصه سیاست بین‌الملل بوده است.
از زمان وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و قطع روابط رسمی دو کشور، تقابل سیاسی، تحریم‌های اقتصادی، و گفتمان‌های متضاد جایگزین همکاری و تعامل شده‌اند. با این حال، در برهه‌هایی از تاریخ، مذاکراتی برای حل اختلافات، به‌ویژه در موضوعاتی همچون برنامه هسته‌ای ایران، انجام گرفته است. این مجال به بررسی نتایج احتمالی مذاکرات احتمالی آتی میان ایران و آمریکا می‌پردازد.
اصلی‌ترین محور مذاکرات ایران و آمریکا در دهه گذشته، مسئله هسته‌ای و توافق موسوم به برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) بوده است. خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ و بازگرداندن تحریم‌ها، سبب افزایش تنش‌ها و کاهش اعتماد متقابل شد. با این حال، تحولات بین‌المللی، فشارهای اقتصادی و دغدغه‌های امنیتی، ممکن بود طرفین را بسوی میز مذاکره بکشاند که این مهم اتفاق افتاد.
در مسیر مذاکرات چند احتمال در نتایج قابل پیس بینی است:
۱. بازگشت به برجام یا توافقی مشابه
یکی از نتایج محتمل، احیای برجام یا دستیابی به توافقی جدید است. اگر آمریکا تحریم‌های کلیدی را بردارد و ایران نیز فعالیت‌های هسته‌ای‌اش را محدود کند، امکان دستیابی به یک توافق دوجانبه وجود دارد. این اتفاق می‌تواند باعث:
کاهش تنش در منطقه خاورمیانه؛
بهبود وضعیت اقتصادی ایران از طریق لغو تحریم‌ها؛
بازگشت شرکت‌های خارجی به بازار ایران؛
کاهش قیمت جهانی نفت (در صورت افزایش صادرات ایران) شود.
۲. شکست مذاکرات و افزایش تنش‌ها
اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، احتمال افزایش تنش‌ها وجود دارد. این می‌تواند به شکل:
افزایش فعالیت‌های هسته‌ای ایران؛
گسترش تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی؛
برخوردهای نظامی محدود در منطقه (مانند حملات به نفتکش‌ها یا پایگاه‌های نظامی)؛
افزایش فشار داخلی بر دولت‌ها از سوی مخالفان داخلی و خارجی تجلی یابد.
۳. توافق موقت یا مرحله‌ای
ممکن است دو کشور به جای یک توافق جامع، به توافقی موقت یا مرحله‌ای برسند که شامل تعلیق موقت تحریم‌ها در برابر محدودسازی تدریجی برنامه هسته‌ای باشد. این راه‌حل گرچه شکننده است، می‌تواند مسیر را برای اعتمادسازی تدریجی فراهم کند.
۴. گسترش مذاکرات به مسائل دیگر
۵. در صورتی که مذاکرات موفق باشند، ممکن است دامنه آن به موضوعات دیگر نیز کشیده شود، از جمله:
نقش منطقه‌ای ایران در کشورهای مانند عراق، سوریه، لبنان و یمن؛
برنامه موشکی ایران؛
آزادی زندانیان دوتابعیتی؛
امنیت دریانوردی در خلیج فارس.
علی‌رغم امکان‌پذیری نتایج مثبت، موانع متعددی وجود دارند، از جمله:
بی‌اعتمادی شدید میان دو کشور؛
مخالفت گروه‌های تندرو در داخل ایران و آمریکا؛
تأثیرگذاری کشورهای ثالث مانند اسرائیل، عربستان سعودی و روسیه؛
تغییرات احتمالی در ساختار قدرت (انتخابات، ناآرامی‌های داخلی، یا تغییر در سیاست‌های دولت‌ها).
حوریان خاطرنشان کرد: نتایج مذاکرات ایران و آمریکا به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله اراده سیاسی رهبران، فشارهای داخلی و خارجی، و تحولات بین‌المللی. هرچند مسیر مذاکره دشوار است، اما در صورت مدیریت صحیح، می‌تواند به کاهش تنش، بهبود شرایط اقتصادی و امنیتی، و باز شدن افق‌های جدید برای همکاری بین‌المللی منجر شود. در نهایت، موفقیت مذاکرات به توان دو طرف در غلبه بر گذشته و نگاه به آینده وابسته است.
