بودجه علیه دانش: روایت تقابل سیاست و علم در آمریکا
زهرا وجدانی: در ایالات متحده آمریکا، علم همواره یکی از ارکان شکل‌دهنده قدرت ملی و یکی از ستون‌های حیاتی در سیاست‌گذاری عمومی بوده است؛ از پروژه منهتن گرفته تا سرمایه‌گذاری‌های گسترده ناسا و تأسیس بنیاد ملی علوم. اما در سال‌های اخیر، به‌ویژه در دوره دوم دولت دونالد ترامپ، این روند دستخوش تغییری رادیکال شده است؛ تغییری که نه‌فقط در ارقام، بلکه در فلسفه بودجه‌نویسی و رویکرد کلان به علم نیز بازتاب داشته است.
سندی که کاخ سفید در دوم مه ۲۰۲۵ با عنوان بودجه پیشنهادی سال مالی ۲۰۲۶ منتشر کرده است، نشانه‌ای شفاف از این دگرگونی است. این سند که در چارچوبی سخت‌گیرانه و مختصر موسوم به «بودجه لاغر» (skinny budget) تدوین شده، از منظر اجرایی ممکن است فاقد جزئیات دقیق و نهایی باشد، اما در سطح گفتمانی، حامل پیامی روشن و بی‌پرده است: بازتعریف نقش علم در ساختار حکمرانی آمریکا.
بر اساس این بودجه، دولت فدرال پیشنهاد داده است تا مجموع هزینه‌های غیرنظامی تا سقف ۲۳ درصد کاهش یابد، اما این کاهش به‌طور نامتناسبی بخش‌های علمی، تحقیقاتی، آموزشی و زیست‌محیطی را هدف قرار داده است. در میان نهاد‌های علمی، ناسا با کاهش بی‌سابقه ۲۴.۳ درصدی، بنیاد ملی علوم با افت محسوس بودجه و وزارت انرژی با محدودسازی برنامه‌های تحقیقاتی روبه‌رو هستند. چنین رویکردی از نظر بسیاری از تحلیل‌گران، صرفاً یک برنامه ریاضتی مالی نیست، بلکه نوعی چرخش ایدئولوژیک است که علم را نه سرمایه‌ای راهبردی، بلکه هزینه‌ای زائد و فاقد اولویت تلقی می‌کند.
پیام این سند روشن است: در نظم جدید حاکمیتی دولت ترامپ، علم دیگر نقش موتور توسعه یا مرجع تصمیم‌سازی ندارد، بلکه به حاشیه رانده شده و جایگاه هنجاری‌اش را از دست داده است. این امر، صرفاً یک سیاست‌گذاری مقطعی نیست، بلکه نشانه‌ای از شک‌گرایی نسبت به علم، بی‌اعتمادی به نخبگان و تمرکز بر منافع کوتاه‌مدت سیاسی بنا شده است.
به گزارش برنا، در ادامه به تحلیل دقیق ابعاد مختلف این سند، آثار آن بر نهاد‌های علمی و دانشگاهی، واکنش محافل آکادمیک، و مقایسه‌ای با کشور‌های دیگر خواهیم پرداخت.
ابعاد کاهش بودجه نهاد‌های کلیدی علمی
بر اساس اسناد بودجه‌ای منتشرشده در آوریل ۲۰۲۵، دولت ترامپ کاهش‌های قابل‌توجهی را برای سال مالی ۲۰۲۶ پیشنهاد داده است:
مؤسسه ملی سلامت (NIH): کاهش از ۴۷ میلیارد دلار به ۲۷ میلیارد دلار (۴۰٪ کاهش).
بنیاد ملی علوم (NSF): کاهش از ۹ میلیارد دلار به ۴ میلیارد دلار (۵۵٪ کاهش).
مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها (CDC): کاهش از ۹.۲ میلیارد دلار به ۵.۲ میلیارد دلار (۴۴٪ کاهش).
اداره ملی اقیانوسی و جوی (NOAA): کاهش از ۶.۱ میلیارد دلار به ۴.۵ میلیارد دلار (۲۶٪ کاهش).
ناسا (بخش علوم): کاهش از ۷.۵ میلیارد دلار به ۳.۹ میلیارد دلار (۵۲٪ کاهش).
این کاهش‌ها منجر به تعلیق یا لغو پروژه‌های تحقیقاتی متعدد، اخراج هزاران پژوهشگر، و توقف برنامه‌های آموزشی و پژوهشی شده است.
تأثیر کاش بودجه بر دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی
دانشگاه‌های معتبر ایالات متحده، از جمله هاروارد، کلمبیا، و پرینستون، با کاهش بودجه‌های فدرال مواجه شده‌اند. به‌عنوان مثال، دانشگاه هاروارد اعلام کرده است که برای جبران کاهش بودجه، ۲۵۰ میلیون دلار از منابع داخلی خود را به تحقیقات اختصاص خواهد داد. با این حال، این اقدامات تنها راه‌حل‌های موقتی هستند و نمی‌توانند جایگزین حمایت‌های پایدار فدرال شوند.
تأثیر روند کاهشی بودجه بر پروژه‌های تحقیقاتی حیاتی
کاهش بودجه‌ها منجر به توقف یا تعلیق پروژه‌های تحقیقاتی حیاتی در حوزه‌های مختلف شده است. به‌عنوان مثال، برنامه پیشگیری از دیابت، که توسط NIH تأمین مالی می‌شد، به دلیل کاهش بودجه متوقف شده است. همچنین، پروژه‌های مرتبط با تغییرات اقلیمی، انرژی‌های تجدیدپذیر، و تحقیقات زیست‌پزشکی با چالش‌های جدی مواجه شده‌اند.
فرار مغز‌ها و مهاجرت پژوهشگران به خارج از آمریکا
کاهش حمایت‌های مالی و سیاست‌های محدودکننده منجر به افزایش مهاجرت پژوهشگران از ایالات متحده شده است. کشور‌هایی مانند آلمان، فرانسه، و ایرلند برنامه‌های جذب نخبگان را راه‌اندازی کرده‌اند تا از این فرصت برای تقویت جوامع علمی خود بهره‌برداری کنند.
تأثیر بر پژوهشگران چینی‌تبار
بر اساس مطالعه‌ای منتشرشده در arXiv پژوهشگران چینی‌تبار در ایالات متحده به دلیل فشار‌های سیاسی و ترس از تحقیقات فدرال، تمایل کمتری به درخواست برای دریافت کمک‌های مالی فدرال دارند و برخی تصمیم به بازگشت به چین گرفته‌اند.
تأثیر بر نسل جدید پژوهشگران
مطالعه‌ای دیگر نشان می‌دهد که تأخیر در تأمین مالی پروژه‌های تحقیقاتی NIH منجر به افزایش ۴۰٪ احتمال بیکاری در بین پژوهشگران جوان شده است. همچنین، این تأخیر‌ها منجر به کاهش ۲۰٪ درآمد برای افرادی شده است که در ایالات متحده باقی مانده‌اند.
تأثیر کاهش بودجه بر رقابت‌پذیری فناورانه آمریکا
کاهش سهم ایالات متحده در تحقیقات جهانی
در سال ۲۰۲۰، چین از ایالات متحده در تعداد مقالات علمی با بیشترین ارجاع پیشی گرفت. همچنین، چین در حال حاضر بیشترین تعداد پتنت‌های ثبت‌شده را دارد و سرمایه‌گذاری‌های کلانی در حوزه‌های تحقیق و توسعه انجام داده است.
تأثیر بر حوزه‌های فناوری نوظهور
کاهش بودجه‌ها تأثیرات منفی بر حوزه‌های فناوری نوظهور مانند هوش مصنوعی، محاسبات کوانتومی، و زیست‌فناوری داشته است. برنامه‌های تحقیقاتی در این حوزه‌ها با کاهش منابع مالی، تعلیق یا لغو شده‌اند، که می‌تواند موقعیت ایالات متحده را در رقابت جهانی تضعیف کند.
تأثیرات اجتماعی و اقتصادی این تصمیم
کاهش فرصت‌های شغلی و آموزشی
کاهش بودجه‌ها منجر به کاهش پذیرش دانشجویان دکتری، تعلیق برنامه‌های پسا‌دکتری، و کاهش فرصت‌های شغلی برای پژوهشگران شده است. این موضوع می‌تواند منجر به کاهش انگیزه برای ورود به حوزه‌های علمی و پژوهشی شود.
کاهش تنوع و شمول در علوم
برنامه‌های مرتبط با تنوع، برابری و شمول (DEI) نیز تحت تأثیر این کاهش‌ها قرار گرفته‌اند. لغو یا کاهش بودجه این برنامه‌ها می‌تواند منجر به کاهش تنوع در جوامع علمی و پژوهشی شود.
مقایسه بین‌المللی: عقب‌نشینی آمریکا در رقابت جهانی علم
کاهش بودجه‌های علمی در آمریکا، به‌ویژه در سال‌های اخیر، موجب شده است که این کشور در رقابت جهانی علم و فناوری از رقبای خود عقب بماند. برای مثال، بودجه پیشنهادی سال ۲۰۲۶ برای ناسا کاهش ۲۴.۳٪ را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد، که بزرگ‌ترین کاهش یک‌ساله در تاریخ این سازمان است.
در مقابل، کشور‌هایی مانند چین و آلمان سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در حوزه‌های علمی و تحقیقاتی انجام داده‌اند. چین با افزایش بودجه‌های تحقیقاتی خود، در حال حاضر در زمینه‌هایی مانند هوش مصنوعی و فناوری‌های نوظهور پیشتاز است. آلمان نیز با برنامه‌های حمایتی خود، تلاش می‌کند تا جایگاه خود را در عرصه علمی جهانی تقویت کند.
این تفاوت در رویکرد‌ها می‌تواند منجر به کاهش سهم آمریکا در تولید علم و فناوری جهانی شود و موقعیت رهبری علمی این کشور را به خطر اندازد.
واکنش نهاد‌های دانشگاهی و علمی: تلاش برای جبران کسری بودجه
دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی آمریکا در واکنش به کاهش بودجه‌های فدرال، اقدامات متعددی را برای جبران این کسری‌ها انجام داده‌اند. برای مثال، دانشگاه هاروارد اعلام کرده است که ۲۵۰ میلیون دلار از منابع خود را برای حمایت از فعالیت‌های تحقیقاتی اختصاص می‌دهد، تا تأثیر کاهش بودجه‌های فدرال را کاهش دهد.
با این حال، این اقدامات نمی‌تواند به‌طور کامل جایگزین حمایت‌های دولتی شود. بسیاری از دانشگاه‌ها مجبور به کاهش پذیرش دانشجویان دکتری، تعلیق پروژه‌های تحقیقاتی و حتی اخراج کارکنان شده‌اند.
علاوه بر این، نهاد‌های علمی مانند انجمن دانشگاه‌های آمریکا (AAU) هشدار داده‌اند که کاهش بودجه‌های تحقیقاتی می‌تواند تأثیرات منفی بلندمدتی بر اقتصاد و نوآوری کشور داشته باشد.
آینده علم در ایالات متحده
کاهش بودجه‌های علمی در ایالات متحده نه‌تنها تأثیرات فوری بر پروژه‌های تحقیقاتی و جوامع علمی دارد، بلکه می‌تواند پیامد‌های بلندمدتی برای رقابت‌پذیری فناورانه، امنیت ملی و جایگاه جهانی این کشور داشته باشد.
برای حفظ و تقویت موقعیت علمی ایالات متحده، بازنگری در سیاست‌های بودجه‌ای و افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه‌های علمی و پژوهشی ضروری است.
انتهای پیام/
