یزدی: هدف «کافه مستند» فقط گفت‌و‌گو نیست، تقویت جریان مستند است
برنا - گروه فرهنگ و هنر؛ مجری برنامه «کافه مستند» گفت: در این برنامه تلاش کردیم بستری از گفت‌و‌گو بسازیم که برای مستندساز و هم برای مخاطب جذاب باشد و جریان مستند را تقویت کند.
محسن یزدی، مجری برنامه «کافه مستند»، در گفت‌و‌گو با خبرنگار گروه فرهنگ و هنر برنا، درخصوص بازگشت مجدد این برنامه با فصل دوم به آنتن تلویزیون توضیح داد: وقتی درباره سینمای مستند صحبت می‌کنیم، درواقع درباره یک حوزه بسیار مهم و در عین حال کم‌برخوردار در فضای رسانه‌ای کشور حرف می‌زنیم. مدت‌ها بود که مستند در ایران جان گرفته بود، اتفاقات خوبی افتاده بود و مستندساز‌های خوبی تربیت شده بودند. ما در مقطعی شاهد رشد و تقویت این حوزه بودیم؛ چه از نظر نیروی انسانی، چه از نظر مراکزی که تولید مستند را جدی می‌گرفتند. اما الان، متأسفانه شرایط تغییر کرده و این حوزه به سمت افول می‌رود.
مستندسازان زیر فشار تورم به سمت داستانی‌سازی سوق پیدا کرده‌اند
وی در توضیح عوامل افول مستند بیان کرد: باید به دو عامل مهم اشاره کنم؛ یکی اینکه مراکزی که پیش‌تر پشت تولید مستند بودند، اکنون بیشتر به سمت تولیدات داستانی و سرگرمی‌محور متمایل شده‌اند. دوم اینکه فشار اقتصادی و تورم باعث شده خیلی از مستندسازها یا کار نکنند، یا اگر کار می‌کنند ترجیح دهند سراغ آثار داستانی بروند، چراکه درآمد و بازدهی بیشتری دارد و یا مثلاً مستند را به‌عنوان یک کار جانبی ببینند، نه محور اصلی فعالیتشان! در این شرایط، هر برنامه‌ای که بتواند از سینمای مستند حمایت کند و بازتاب صدای مستندسازها باشد، کار ارزشمندی است. «کافه مستند» هم دقیقاً دنبال همین امر است؛ یعنی تقویت گفت‌و‌گو، نقد، تحلیل و توجه رسانه‌ای به فضای مستند کشور را دنبال می‌کند.
در فصل دوم به سراغ ناگفته‌های مستندسازی رفته‌ایم
این مجری با اشاره به ویژگی یا تغییراتی که افصل دوم «کافه مستند» نسبت به فصل اول دارد، توضیح داد: یکی از تلاش‌هایمان این است که گفت‌و‌گو‌ها را شفاف‌تر و عمیق‌تر پیش ببریم. علاوه بر گفت‌و‌گو با مستندسازها، وارد بحث‌هایی می‌شویم که به خود موضوع مستند مربوط است؛ مثلاً چه چیزی ساخته و چه چیزی ساخته نمی‌شود، چرا فلان سوژه رها شده و چرا فلان موضوع دست‌کاری‌شده به تولید رسیده است. ما تلاش کردیم بستری از گفت‌و‌گو بسازیم که برای مستندساز و هم برای مخاطب جذاب باشد.
«کافه مستند» به‌دنبال مخاطب عام نیست؛ به‌دنبال اثرگذاری در دل جریان مستندسازی است
یزدی با اشاره به طیف مخاطبان مستند و برنامه «کافه مستند» گفت: به هر حال، باید پذیرفت که مستند برخلاف آثار داستانی، مخاطب عام و فراگیر ندارد. قالب مستند ذاتاً خاص‌تر است و مخاطبانش هم معمولاً با دغدغه یا نگاه متفاوتی به سراغ آن می‌آیند. این نه ضعف مستند است و نه اشکال آن، بلکه بخشی از طبیعت این قالب هنری است؛ هنری که بیشتر از سرگرمی، به تفکر، کشف و حقیقت‌جویی نزدیک است. در «کافه مستند» ما این واقعیت را پذیرفتیم و تلاش کردیم برنامه‌ای بسازیم که به همان اندازه که برای مخاطب علاقه‌مند جذاب است، برای خود مستندساز هم مفید باشد.
وی افزود: در بخشی از برنامه، ما به نقد فرمی آثار می‌پردازیم؛ یعنی دعوت از منتقد یا کارشناس برای بررسی فنی و ساختاری فیلم‌ها. این بخش نه‌تنها می‌تواند نگاه تازه‌ای برای مخاطب ایجاد کند، بلکه فرصتی است برای خود مستندساز تا بازخورد حرفه‌ای دریافت کند و شاید در مسیر کارش دقت بیشتری پیدا کند.
مستند‌های خوبی داریم که فقط به‌خاطر پول در کشو مانده‌اند!
مدیر پیشین مرکز مستند سوره حوزه هنری در مورد انتخاب مستندهایی که در این برنامه به آنها پرداخته می‌شود، توضیح داد: یکی از دغدغه‌های مهم ما در روند تولید «کافه مستند»، انتخاب مستندهایی است که هر هفته درباره‌شان گفت‌و‌گو می‌شود. این انتخاب، صرفاً براساس سلیقه یا تصادف نیست، بلکه سازوکاری مشخص دارد. تهیه‌کننده برنامه، تأکید زیادی بر تنوع موضوعی دارد؛ اینکه مستندهایی با موضوعات مختلف در برنامه بررسی شوند تا هم فضای گفت‌و‌گو غنی‌تر شود و هم مخاطب با طیف متنوعی از دغدغه‌های مستندسازان روبه‌رو شود.
وی ادامه داد:، اما در این مسیر، چالش‌هایی هم وجود دارد. متأسفانه بعضی از مراکز تولید مستند، اجازه پخش آثارشان را به ما نمی‌دهند. دلیل این امتناع، در بسیاری از موارد، به مسائل مالی برمی‌گردد؛ برخی از این نهاد‌ها برای پخش مستندهایشان رقم‌هایی درخواست می‌کنند که از بودجه‌ای که برنامه در اختیار دارد، فراتر می‌رود.
سخت‌گیری در پخش، مستند‌ها را به بایگانی می‌فرستد
یزدی تاکید کرد: من بار‌ها دیده‌ام که مهدی انصاری (تهیه‌کننده برنامه) چقدر تلاش کرده تا مستند‌های به‌روز و با کیفیت را وارد برنامه کنند. او برای هر قسمت پیگیرانه دنبال این است که مستندی شایسته به دست مخاطب برسد؛ اما وقتی پخش یک اثر در گروی رقمی غیرقابل تأمین قرار می‌گیرد، عملاً امکان حضور آن مستند در رسانه سلب می‌شود. البته من درک می‌کنم که مراکز تولید به‌دنبال بازگشت هزینه‌هایشان هستند و طبیعی است که مبلغی را برای پخش در نظر بگیرند، اما این عدد باید معقول و در تناسب با شرایط رسانه ملی باشد. وقتی برخورد سخت‌گیرانه‌ای با پخش مستند صورت می‌گیرد، در واقع آن اثر به بایگانی سپرده می‌شود. ما مستند تولید نکرده‌ایم که در کشو بماند.
وی اضافه کرد: در سال‌های اخیر، مستند‌های بسیار خوبی ساخته شده‌اند که متأسفانه هرگز دیده نشده‌اند. نه به‌خاطر کیفیت پایین یا بی‌مخاطب بودن، بلکه صرفاً به‌خاطر تصمیم‌هایی از این دست که مانع از پخش و دیده‌شدنشان شده است و این برای جریان مستند در کشور ما، خسارتی خاموش، اما جدی است.
محتوای «کافه مستند» نتیجه کار جمعی در اتاق فکر است
یزدی توضیح داد: برنامه «کافه مستند» قاعدتاً بر پایه یک اتاق فکر اداره می‌شود. مسئولیت اصلی این بخش با تهیه‌کننده برنامه است. البته در مواقعی ما هم به‌عنوان مجری یا همکار نظر‌هایی می‌دهیم، اما انتخاب و هدایت محتوای برنامه به‌صورت جمعی و با مشورت صورت می‌گیرد. در این اتاق فکر، گروهی متشکل از افراد مطلع و علاقه‌مند شکل گرفته که به‌طور مستمر فضای مستند کشور را رصد می‌کنند؛ چه در زمینه آثار تازه تولیدشده، چه در حوزه سوژه‌های مهم و مغفول. بر این اساس، مستندهایی انتخاب می‌شوند که ظرفیت طرح بحث داشته باشند و امکان گفت‌وگویی سازنده را فراهم کنند.
وی افزود: یکی از ویژگی‌های «کافه مستند» این است که بخش عمده‌ای از عوامل برنامه خودشان از بدنه سینمای مستند هستند. این باعث می‌شود برنامه از جنس همان فضایی باشد که درباره‌اش حرف می‌زند؛ یعنی نه یک برنامه صرفاً تلویزیونی درباره مستند، بلکه گفت‌وگویی از دل مستند برای مستندسازها و مخاطبان جدی این حوزه است.
برنامه‌ای حرفه‌ای می‌تواند الهام‌بخش تولید مستند‌های تازه باشد
مدیر پیشین شبکه مستند سیما در خصوص کمکی که تولید چنین برنامه‌هایی می‌تواند به ساخت مستند داشته باشد، بیان کرد: باید برنامه پیش برود تا مشخص شود که تا چه اندازه می‌تواند حرفه‌ای باشد. هرچه یک برنامه دقیق‌تر طراحی شود، کارشناسی‌شده‌تر پیش برود و از افراد باتجربه‌تری بهره ببرد، طبیعتاً اثرگذاری‌اش هم بیشتر خواهد بود. شاید این اثر، آنی و دفعی نباشد؛ شاید در کوتاه‌مدت نمود آشکاری نداشته باشد، اما معتقدم هر حرفی که از رسانه به‌درستی و با صداقت منتشر شود، بالاخره در ذهن و جان مخاطب جا باز می‌کند.
وی افزود: نمی‌خواهم قضاوتی درباره میزان حرفه‌ای بودن «کافه مستند» ارائه دهم، اما اگر برنامه‌ای در حوزه مستند با دقت، دانش و صداقت ساخته شود، قطعاً برای مستندسازان و حتی خود جریان مستندسازی مفید خواهد بود. رسانه اگر به‌درستی به کار گرفته شود، می‌تواند نه‌فقط انعکاس‌دهنده آثار باشد، بلکه الهام‌بخش تولید‌های تازه هم بشود.
«کافه مستند» برای وایرال شدن ساخته نمی‌شود
محسن یزدی درخصوص وایرال شدن برخی از بخش‌های برنامه «کافه مستند» گفت: این‌طور نیست که ما برنامه را به قصد وایرال‌شدن طراحی کنیم. واقعیت این است که برای موفق بودن یک برنامه، باید دو مؤلفه را هم‌زمان در نظر گرفت: محتوای قوی و فضای جذاب. اگر یکی را فدای دیگری کنیم، از مسیر حرفه‌ای خارج شده‌ایم. اگر محتوای برنامه را قربانی جذابیت کنیم، خروجی صرفاً یک اجرای نمایشی یا اصطلاحاً «برنامه‌ی ضبطی» می‌شود و اگر برای حفظ محتوا، از جذابیت و بیان رسانه‌ای غافل شویم، آن‌وقت چیزی تولید می‌شود که شاید برای مستندسازان آموزنده باشد، اما برای عموم مخاطبان، قابل پیگیری نیست. بنابراین، جذابیت و محتوا باید در کنار هم باشند، نه در تقابل با هم.
وی ادامه داد: اینکه بعضی از قسمت‌ها بیش از بقیه دیده می‌شوند، نشان‌دهنده این است که آن ترکیب درست شکل گرفته؛ هم حرف برای گفتن بوده، هم نحوه بیان آن برای مخاطب جذاب بوده است. خوشحالم که چنین قسمت‌هایی دیده می‌شوند، اما هدف ما همیشه تولید یک برنامه رسانه‌ای جدی و در عین حال مخاطب‌پسند است.
ثبات منتقد در فصل جدید «کافه مستند» سیاست اصلی تهیه‌کننده است
این مستندساز درباره حضور منتقد ثابت برنامه بیان کرد: تا جایی که اطلاع دارم، سیاست تهیه‌کننده این است که در این فصل، منتقد برنامه ثابت باشد تا انسجام فکری و تحلیلی برنامه حفظ شود. البته ممکن است در ادامه تغییراتی اعمال شود، اما فعلاً قرار بر ثبات است. اگر تغییری هم رخ بدهد، قطعاً با هدف غنی‌تر کردن فضای نقد و تحلیل برنامه خواهد بود.
تداوم برنامه در گرو تصمیم شبکه و رضایت مخاطب است
وی در پایان درباره تولید فصل‌های بعدی این برنامه خاطرنشان کرد: در این زمینه تصمیم‌گیرنده اصلی شبکه است. من فقط مجری برنامه هستم و برنامه‌ریزی کلی، از جمله تداوم یا توقف تولید، بر عهده تهیه‌کننده و سیاست‌گذار شبکه است. اما طبیعی‌ست که اگر برنامه بتواند رضایت مخاطب را جلب کند، شبکه هم تمایل بیشتری به ادامه آن خواهد داشت.
انتهای پیام/
