برخورد با مقصران فاجعه بندر رجایی بدون اغماض

دیروز در چهارمین روز پس از انفجار بندر شهید رجایی بندرعباس، تلاش‌های نفسگیر برای خاموشی شعله‌ها و اتمام لکه‌گیری همچنان ادامه داشت؛ چهار روزی که برای مردم ایران، گویی به اندازه سالی به درازا کشیده شد. چهار روزی که هر غروبش با امید به توقف آمار جانباختگان، به شب پیوست و هر سپیده‌دمش با آرزوی پایان این کابوس غم‌انگیز به روشنایی صبح رسید.

تعهد مسئولان در برابر مردم

پس از چهار روز تلاش و مجاهدت خاموش نیروهای امدادی، آتش‌نشانی و نیروهای مسلح، سرانجام دیروز شعله‌های آتش خاموش شد و عملیات لکه‌گیری در شامگاه سه‌شنبه به پایان رسید. پس از آن عملیات آواربرداری و جست‌وجوی مفقودین با شتاب و دقتی بیشتر به جریان افتاد. اما این پایان ماجرا نیست؛ سرآغاز مسیری پرفراز و نشیب است.

لزوم شناسایی هرچه زودتر دلایل حادثه و برخورد قاطع با مقصران این فاجعه، بازنگری عمیق در سازوکارهای پدافند غیرعامل و نظارت گمرکی و از همه مهم‌تر رسیدگی به حال مصدومان و التیام زخم‌های بازماندگان جانباختگان، وظایفی بر دوش نهادهای مسئول است. این وظایف آزمونی برای کارآمدی و درعین حال تعهدی اخلاقی برابر ملتی است که در سوگ عزیزانش به سر می‌برد.

آخرین آمار از فوتی‌ها و مفقودی‌ها

به گفته محمد آشوری تازیانی استاندار هرمزگان، این حادثه بیش از هزار نفر را در معرض خطر قرار داد. با هماهنگی نیروهای امدادی و نظامی، تمامی مصدومان به‌سرعت به مراکز درمانی بندرعباس منتقل شدند.

۱۲۰ نفر همچنان در بیمارستان‌ها تحت مراقبت‌های ویژه قرار دارند. آمار جانباختگان به ۷۰ نفر رسید. این تعداد مربوط به پیکرهایی است که هویتشان شناسایی شده و عملیات شناسایی دیگر فوتی‌ها نیز از سوی سازمان پزشکی قانونی و تیم‌های هویت‌یاب پلیس ادامه دارد. رضا رئوفیان، مسئول آزمایشگاه‌های ژنتیک سازمان پزشکی قانونی در این باره گفت: «از ۱۹ پیکر ناشناس حادثه بندر شهید رجایی برای تطبیق DNA نمونه‌برداری شده و این فرآیند با حساسیت کامل در حال انجام است.»

چند گام برای تسکین آلام

در پی این فاجعه وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دستور ارسال تجهیزات پزشکی تخصصی به هرمزگان را صادر کرد. این تجهیزات شامل یک دستگاه «سی‌تی‌اسکن ۱۶ اسلایس توشیبا»، ۱۰ دستگاه «دی‌سی شوک»، ۱۰ دستگاه نوار قلب، ۲۰۰ برانکارد، ۱۰۰ پمپ سرنگ، ۵۰ تشک مواج و یک دستگاه گرافی دیجیتال رادیولوژی بود که به‌منظور تقویت زیرساخت‌های درمانی منطقه و تسریع در مداوای مصدومان ارسال شد.

در همین حال مجتبی قهرمانی، رئیس‌کل دادگستری هرمزگان هم از موافقت شرکت‌های بیمه برای پرداخت دیه جانباختگان ظرف ۴۸ ساعت آینده خبر داد؛ گامی که می‌تواند اندکی از بار سنگین مالی و روحی بازماندگان بکاهد. گمرک هم اعلام کرد، رویه‌های گمرکی در بندر شهید رجایی به حالت عادی بازگشته و این نشانه‌ای از تلاش برای بازگرداندن آرامش به فعالیت‌های اقتصادی کشور است. اما در این میان پرسش این است که علت این فاجعه چه بود و مقصر احتمالی چه کسی است؟ این پرسش، نه‌تنها مطالبه‌ای عمومی، بلکه ضرورتی برای جلوگیری از تکرار چنین تراژدی‌هایی است.

قصور در ایمنی و پدافند غیرعامل محرز است

وزیر کشور، که از همان ساعات اولیه در محل حادثه حضور یافت، دیروز در نشست مشترک ستاد بحران و شورای تأمین استان هرمزگان، استانداری را مأمور کرد با همکاری مراجع قضایی و کمیته تخصصی فرآیند شناسایی علل حادثه را با دقت و سرعت به پیش برده و نتایج را به‌صورت شفاف اعلام کند.

اسکندر مؤمنی تأکید کرد: «با هر فرد یا مجموعه‌ای که قصور یا نقشی در این حادثه داشته، باید برخورد شود و لازم است که آسیب‌شناسی دقیقی درباره علت ماندگاری کالاها در بندر انجام و گزارشی برای ارائه به دولت تهیه شود.» مؤمنی به مردم اطمینان داد که نتایج تحقیقات، با صداقت و شفافیت کامل، به اطلاع عموم خواهد رسید. کمیته بررسی علل حادثه نیز با انتشار اطلاعیه‌ای، یافته‌های اولیه خود را با مردم در میان گذاشت. این کمیته اعلام کرد «قصور در رعایت اصول ایمنی و پدافند غیرعامل محرز شده است. افزون بر این مواردی از خلاف‌اظهاری در اسناد و مدارک مشاهده شده است که دستگاه‌های امنیتی و قضایی با جدیت تمام در پی شناسایی و مجازات خاطیان هستند.»

این کمیته تأکید کرد: «تعیین دقیق علل این فاجعه، نیازمند بررسی همه‌جانبه و فنی است، گرچه این فرآیند به دلیل پیچیدگی‌های کارشناسی و الزامات آزمایشگاهی زمان‌بر خواهد بود، اما نتایج آن در سریع‌ترین زمان ممکن به اطلاع مردم خواهد رسید.» کمیته بررسی علل حادثه همچنین قول داد که «با همه مقصران بدون هیچ‌گونه اغماض و مماشات برخورد خواهد شد.»

ماجرای حضور هواپیماهای روسی در اطفای حریق

همزمان با مهار کامل حریق، به شایعه‌ای که روز گذشته ذهن‌ها را مشغول کرده بود هم پاسخ داده شد. ماجرا این بود که به درخواست ایران و با دستور «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه، سه هواپیمای این کشور برای کمک به عملیات اطفای حریق به بندرعباس اعزام شدند. اما پس از فرود این هواپیماها در بندرعباس، به دلیل کفایت نیروها و تجهیزات داخلی نیازی به استفاده از این هواپیماها احساس نشد. اسکندر مؤمنی، وزیر کشور در گفت‌وگوی روز دوشنبه خود با اخبار ساعت ۱۴، این موضوع را تأیید کرد و افزود که «در صورت نیاز از کمک روس‌ها بهره گرفته خواهد شد.» اما صبح دیروز، تصاویری از بندرعباس منتشر شد که نشان‌دهنده حضور هواپیماهای روسی در عملیات لکه‌گیری بود.

این موضوع دستاویزی برای برخی رسانه‌های ضدایرانی شد تا با تحریف واقعیت، اظهارات مؤمنی را غیرصادقانه جلوه دهند و افکار عمومی را مشوش کنند. وزارت کشور در پاسخ به این شایعه توضیح داد که «پس از اتمام عملیات اصلی مهار حریق و چند ساعت پس از اظهارات وزیر، از هواپیماهای روسی برای انجام عملیات لکه‌گیری استفاده شد.» به عبارت دیگر، پس از اظهارات وزیر کشور نیاز به این هواپیماها احساس شد که امر عجیب و پیچیده‌ای نیست.

از لحظه وقوع حادثه تا اطفای حریق، هواپیمای ایلیوشین هوافضای سپاه پاسداران ۲۴ سورتی پرواز، بالگردهای نیروی دریایی سپاه ۳۸ سورتی پرواز و بالگردهای هلال‌احمر ۷۱ سورتی پرواز انجام دادند تا شعله‌های آتش را مهار کنند. سه هواپیمای روسی نیز در مجموع ۱۱ سورتی پرواز داشتند که حدود یک ساعت به طول انجامید. این آمار نه‌تنها از عظمت تلاش‌های نیروهای ایرانی حکایت دارد، بلکه نشان‌دهنده نقش محدود، اما قابل اعتنای کمک روسیه در این عملیات است.

نگاهی به آینده؛ عدالت، شفافیت و بازسازی

انفجار بندر شهید رجایی زخمی عمیق بر قلب ملت ایران وارد کرد، اما در دل این مصیبت نشانه‌هایی از همبستگی، فداکاری و عزم ملی نیز پدیدار شد. از تلاش بی‌وقفه نیروهای امدادی و نظامی گرفته تا تعهد نهادهای مسئول برای پیگیری علل حادثه و حمایت از آسیب‌دیدگان، همه و همه نشان از اراده‌ای راسخ برای عبور از این بحران دارد.

اکنون مردم ایران در انتظار پاسخ‌های شفاف، اجرای عدالت و اقدامات پیشگیرانه‌ای هستند که از تکرار چنین فجایعی جلوگیری کند. رسیدگی به حال مصدومان، تسکین آلام بازماندگان و بازگرداندن اعتماد عمومی، وظایفی است که بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. این فاجعه آزمونی بزرگ برای نظام مدیریتی کشور است؛ آزمونی که نتیجه‌اش نه‌تنها در گزارش‌های رسمی، بلکه در قلب و ذهن مردمی ثبت خواهد شد که با امید به برخورد با مقصران و چاره‌اندیشی برای جلوگیری از وقوع اتفاقات مشابه، این روزها را پشت سر می‌گذارند.

ابراز همدردی سران کشورها با ایران

در ادامه ابراز همدردی مقامات کشورهای مختلف جهان با مقامات و ملت ایران در پی فاجعه بندر شهید رجایی، «شی جین پینگ» رئیس‌جمهوری چین در پیامی خطاب به رئیس‌جمهوری کشورمان با دولت و ملت ایران ابراز همدردی کرد. شی گفت که به نیابت از ملت و دولت چین سوگوار قربانیان این حادثه است و همدردی خالصانه خود را با مجروحان و خانواده‌های داغدیده ابراز کرد.

«محمد شیاع السودانی» نخست‌وزیر عراق در تماسی تلفنی با مسعود پزشکیان، با ابراز تأسف عمیق از این واقعه ناگوار، با دولت و ملت ایران ابراز همدردی کرد و جان‌باختن شماری از هموطنان را تسلیت گفت.

السودانی همچنین آمادگی کامل دولت عراق را برای هرگونه همکاری و کمک‌رسانی اعلام و اظهارکرد که وزیر کشور عراق مأمور شده تا در این زمینه با همتای ایرانی خود هماهنگی‌های لازم را به‌عمل آورد.

«شوکت میرضیایف» رئیس‌جمهوری ازبکستان نیز در پیامی به رئیس‌جمهوری کشورمان، جان باختن تعدادی از هموطنان ایرانی در انفجار بندر شهید رجایی را تسلیت گفت و برای نزدیکان جانباختگان صبر و شکیبایی و برای مجروحان آرزوی شفای عاجل کرد.

همچنین وزرای خارجه قرقیزستان، مجارستان، لهستان و مکزیک، با ارسال پیامی خطاب به سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان، با ملت ایران ابراز همدردی کردند. پیش از این، مقامات کشورهای روسیه، عربستان سعودی، تاجیکستان، ترکیه و اردن نیز همدردی خود با دولت و ملت ایران را ابراز کرده بودند.