سبک مذاکره‌ای ترامپ می‌تواند به توافق با ایران منجر شود/ رئیس جمهور آمریکا نومحافظه‌کاران را کنار گذاشته است

پایگاه اینترنتی روزنامه گاردین در تحلیلی به قلم «محمد بزی» استاد آمریکایی ـ لبنانی با عنوان «غرایز معامله‌گرایانه ترامپ می‌تواند به ایجاد یک توافق هسته‌ای جدید با ایران کمک کند»

در ماه مه ۲۰۱۸، دونالد ترامپ به طور یکجانبه ایالات متحده را از توافق هسته‌ای ایران خارج کرد و تحریم‌های آمریکایی را که اقتصاد ایران را فلج کرد، مجدداً اعمال نمود. ترامپ توافق سال ۲۰۱۵ را که سال‌ها برای ایران طول کشید تا با شش قدرت جهانی مذاکره کند، پاره کرد، توافقی که بر اساس آن تهران برنامه هسته‌ای خود را در ازای لغو تحریم‌های بین‌المللی محدود کرد. ترامپ اصرار داشت که می‌تواند توافق بهتری نسبت به توافقی که توسط دولت باراک اوباما حاصل شده بود، مذاکره کند.

"در حالی که سیاست خارجی کلی ترامپ آشفته بوده و متحدان سنتی آمریکا در اروپا و سایر نقاط جهان را از خود دور کرده است، او فرصتی برای دستیابی به توافقی با ایران دارد که از جو بایدن دور ماند. از زمانی که ترامپ از توافق اصلی خارج شد، ایران بیش از هر زمان دیگری به دستیابی به سلاح هسته‌ای نزدیک شده است. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، این کشور اورانیوم غنی‌شده به اندازه کافی نزدیک به کیفیت تسلیحاتی برای ساخت شش بمب هسته‌ای تولید کرده است. اما تحلیلگران بر این باورند که حتی پس از غنی‌سازی اورانیوم کافی برای یک بمب، ایران هنوز به حدود یک سال زمان برای توسعه یک کلاهک هسته‌ای واقعی که بتواند روی یک موشک بالستیک مستقر شود، نیاز دارد."

در ماه گذشته، ترامپ نامه‌ای به رهبر معظم ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای ۸۶ ساله، ارسال کرد و گفت که ایالات متحده خواهان مذاکره بر سر یک توافق جدید است. ترامپ با یک تهدید عمومی به دنبال آن آمد و گفت اگر رهبران ایران با مذاکرات مجدد موافقت نکنند، با "بمباران‌هایی مواجه خواهند شد که مانند آن را هرگز ندیده‌اند". پس از تهدیدهای ترامپ و افزایش نیروهای آمریکایی در خاورمیانه، ارتش ایران اعلام کرد که به هر حمله‌ای با هدف قرار دادن پایگاه‌های آمریکایی در منطقه، که محل استقرار هزاران سرباز آمریکایی است، پاسخ خواهد داد.

اما رهبران ایرانی نیز با مذاکرات غیرمستقیم، به جای مذاکرات مستقیمی که ترامپ پیشنهاد کرده بود، موافقت کردند. ترامپ، استیو ویتکوف، سازنده املاک و مستغلات، فرستاده ویژه خود را برای رهبری تیمی از مذاکره‌کنندگان آمریکایی اعزام کرد تا به طور غیرمستقیم با مقامات ارشد ایرانی، از جمله عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، دیدار کنند.

در حالی که ترامپ و رهبران ایران هر دو در هفته‌های اخیر لحن خود را تغییر داده‌اند، موانع زیادی برای دستیابی به توافق وجود دارد، از جمله تندروها در ایران و واشنگتن، و همچنین مخالفت دولت راست‌گرای اسرائیل به رهبری بنیامین نتانیاهو، که سال‌ها برای تضعیف مذاکرات بین ایالات متحده و ایران تلاش کرده است. مانع اصلی این خواهد بود که آیا دولت ترامپ بر برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران اصرار می‌ورزد یا خیر - به اصطلاح "مدل لیبی"، که به نام معمر قذافی، دیکتاتور فقید لیبی نامگذاری شده است، که در سال ۲۰۰۳ تحت فشار ایالات متحده تصمیم به حذف برنامه تسلیحات هسته‌ای کشورش گرفت. اما این تصمیم قذافی را از یک اهرم مهم برای جلوگیری از مداخله نظامی غرب پس از قیام‌های بهار عربی در سال ۲۰۱۱ محروم کرد، که منجر به سقوط رژیم او و قتل او توسط شورشیان لیبیایی شد.

رهبران ایران آشکارا درک می‌کنند که ترامپ دوست دارد سیاست خارجی خود را به گونه‌ای چهارچوب‌بندی کند که با تمایل او برای تضمین معاملات اقتصادی و مزایای شرکت‌های آمریکایی هدایت می‌شود

برخی از تندروهای سیاست خارجی در واشنگتن، از جمله مایکل والتز، مشاور امنیت ملی ترامپ، و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، بر این استراتژی حداکثری اصرار دارند، که منعکس کننده درخواست نتانیاهو مبنی بر برچیدن کامل فعالیت غنی‌سازی هسته‌ای و زیرساخت‌های آن توسط ایران به عنوان بخشی از هرگونه توافق با ایالات متحده است. اگر ترامپ رویکرد مشابهی اتخاذ کند، مذاکرات احتمالاً شکست خواهد خورد و ترامپ می‌تواند تهدید خود را برای انجام حملات نظامی عملی کند.

ویتکاف در مصاحبه‌ای طولانی ماه گذشته با تاکر کارلسون، مجری رسانه‌های راست‌گرا که به شدت از تحریک جنگ‌طلبان جمهوری‌خواه علیه ایران انتقاد کرده است، در مورد رویکرد ترامپ به رژیم ایران گفت: «من فکر می‌کنم او می‌خواهد با احترام با ایران تعامل کند. او می‌خواهد در صورت امکان با آنها اعتمادسازی کند.»

به‌نظر می‌رسد مقامات ایران این پیام را دریافت کرده‌اند و در تلاش‌اند تا با تحریک غرور ترامپ، به او نشان دهند که برایش احترامی قائل‌اند که هرگز برای بایدن قائل نبودند. در یک مقاله در واشنگتن پست که در ۸ آوریل منتشر شد، وزیر امور خارجه ایران ظاهراً مستقیماً با ترامپ صحبت می‌کرد، زمانی که شکست مذاکرات قبلی را به "عدم عزم واقعی دولت بایدن" نسبت داد. عراقچی همچنین به تمایل مکرر ترامپ برای تبدیل شدن به یک صلح‌طلب که به میراث جنگ‌های همیشگی آمریکا پایان می‌دهد، اشاره کرد و نوشت: "نمی‌توانیم تصور کنیم که رئیس‌جمهور ترامپ بخواهد به رئیس‌جمهور دیگری از ایالات متحده تبدیل شود که در یک جنگ فاجعه‌بار در خاورمیانه گرفتار شده است."

رهبران ایران آشکارا درک می‌کنند که ترامپ دوست دارد سیاست خارجی خود را به گونه‌ای چهارچوب‌بندی کند که با تمایل او برای تضمین معاملات اقتصادی و مزایای شرکت‌های آمریکایی هدایت می‌شود.

در این مورد، غرایز معاملاتی و سبک مذاکره‌ قلدرمآبانه ترامپ می‌تواند به یک نتیجه مثبت منجر شود، از جنگ با ایران جلوگیری کند و تندروها را در واشنگتن، ایران و اسرائیل تضعیف نماید. ترامپ از همان دوره اول ریاست جمهوری خود، زمانی که اصرار داشت ایران حامی اصلی دولتی تروریسم در جهان و بزرگترین تهدید برای منافع ایالات متحده در خاورمیانه است، تغییر قابل توجهی به سمت تهران اتخاذ کرده است.

پس از اینکه ترامپ در سال ۲۰۱۷ روی کار آمد، او می‌خواست توافق هسته‌ای ایران را تا حدی به این دلیل پاره کند که یکی از دستاوردهای مهم سیاست خارجی اوباما بود. ترامپ همچنین خود را با مشاوران جنگ‌طلب احاطه کرد که خطر تهدید ایران را تقویت می‌کردند، از جمله اچ آر مک‌مستر، که به عنوان مشاور امنیت ملی خدمت می‌کرد، و جیمز ماتیس، که وزیر دفاع بود. هر دو مرد در طول اشغال عراق، نیروهای آمریکایی را فرماندهی می‌کردند و با شبه‌نظامیان عراقی که توسط ایران تأمین مالی می‌شدند، جنگیدند. ترامپ بعداً جان بولتون، یکی دیگر از نومحافظه‌کاران و طرفداران حمله ایالات متحده به عراق در سال ۲۰۰۳ را به عنوان مشاور امنیت ملی خود منصوب کرد.

در دوره دوم ریاست‌جمهوری خود، ترامپ اکثر نومحافظه‌کاران را از دولت خود اخراج کرد. به نظر می‌رسد ترامپ همچنین متوجه شده است که نتانیاهو می‌تواند یکی از بزرگترین موانع بر سر راه توافق با ایران باشد، همانطور که در دولت‌های اوباما و بایدن بود. تصادفی نبود که رئیس‌جمهور برنامه خود را برای مذاکرات مجدد با ایران در حالی اعلام کرد که نتانیاهو در جلسه ۷ آوریل در دفتر بیضی شکل در کنار او نشسته بود. نتانیاهو سفری عجولانه به واشنگتن ترتیب داده بود تا از ترامپ معافیت از تعرفه‌های جدید بر صادرات اسرائیل را درخواست کند. اما او دست خالی و با شرمساری ناشی از اعلامیه ایران توسط ترامپ، آنجا را ترک کرد. آن جلسه پیامی برای رهبران ایران بود: اینکه ترامپ اجازه نخواهد داد نتانیاهو او را مانند سایر روسای جمهور آمریکا زیر پا بگذارد.

اگر ترامپ به همراه جمهوری‌خواهان جنگ‌طلب و برخی از مشاوران خودش همچنان در برابر نتانیاهو مقاومت کند، ممکن است بتواند با ایران به یک توافق چشمگیر دست یابد - و بحران هسته‌ای را که سال‌ها پیش به راه انداخته بود، ترمیم کند.