به گزارش تجارت نیوز، در حالی‌که جهان به‌سوی مقابله با بحران اقلیمی حرکت می‌کند و کشورهای مختلف تلاش می‌کنند تا انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش دهند، یک بخش مهم و در عین حال نادیده‌گرفته‌شده همچنان از مسئولیت‌پذیری اقلیمی عقب مانده است: بخش نظامی. داده‌ها و تحلیل‌های جدید نشان می‌دهد که ارتش‌های اروپا، با وجود نقش مهمی که در تولید گازهای گلخانه‌ای دارند، هنوز در برنامه‌ریزی اقلیمی عقب‌مانده‌اند. این موضوع نه‌تنها چالشی برای تحقق اهداف زیست‌محیطی قاره سبز است، بلکه می‌تواند در آینده‌ای نزدیک به تهدیدی امنیتی نیز تبدیل شود.
تنها دو کشور اروپایی متعهد به هدف «صفر خالص» نظامی
براساس یک تحلیل منتشرشده توسط روزنامه گاردین از ۳۰ کشور اروپایی، تنها اتریش و اسلوونی هستند که وزارتخانه‌های دفاع‌شان به‌طور رسمی متعهد به دستیابی به انتشار صفر خالص گازهای گلخانه‌ای در حوزه نظامی شده‌اند. در واقع، فقط حدود یک‌سوم ارتش‌های اروپایی حتی ردپای کربن خود را محاسبه کرده‌اند.
فلوریان کرامپه، رئیس بخش تحقیقات اقلیمی در مؤسسه بین‌المللی تحقیقات صلح استکهلم (سیپری)، در این‌باره می‌گوید: «این یافته‌ها یک نقطه کور دیرینه را در برآورد جهانی انتشار گازهای گلخانه‌ای روشن می‌کند. نادیده‌گرفتن نقش ارتش در بحران اقلیمی، نادیده‌گرفتن واقعیت آن است که تغییرات اقلیمی، خود یک تهدید امنیتی جدی است.»
ارتش‌ها؛ تولیدکنندگان پنهان گازهای گلخانه‌ای
برآوردها نشان می‌دهد که ارتش‌های جهان حدود ۵.۵ درصد از کل انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی را به خود اختصاص می‌دهند؛ رقمی که بیشتر از صنعت هواپیمایی است، اما اندکی کمتر از صنایع فولاد. با این حال، به دلیل نبود الزام قانونی در معاهدات بین‌المللی اقلیمی، ارتش‌ها ملزم به ارائه گزارش از میزان انتشار خود نیستند.
این وضعیت منجر به آنچه فعالان محیط‌زیست آن را «استثناگرایی نظامی» می‌نامند، شده است. در واقع، این نهادها در حالی از مسئولیت اقلیمی معاف هستند که منابع عظیمی را مصرف می‌کنند و خود، تحت تأثیر مستقیم تغییرات اقلیمی قرار دارند.
بی‌برنامگی اقلیمی در ارتش‌های اروپا
تحلیل گاردین از وضعیت ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا به همراه بریتانیا، نروژ و سوئیس – که همگی به انتشار صفر خالص تا سال ۲۰۵۰ متعهد شده‌اند، نشان می‌دهد که تقریباً هیچ‌یک از وزارتخانه‌های دفاع این کشورها اهداف مشخص کوتاه‌مدت یا بلندمدتی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای ندارند.
برای مثال:
آلمان، هلند، یونان و بریتانیا اعلام کرده‌اند که به اهداف اقلیمی ملی خود کمک می‌کنند، اما هنوز برنامه‌های مستقل نظامی برای کاهش کربن ندارند.
نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا هدف جاه‌طلبانه‌ای برای رسیدن به انتشار صفر خالص تا سال ۲۰۴۰ تعیین کرده، اما سایر بخش‌های ارتش این کشور چنین هدفی ندارند.
بلژیک تنها وعده داده که تا سال ۲۰۴۰ زیرساخت‌های نظامی‌اش را خنثی از نظر اقلیمی کند.
پرتغال نیز قصد دارد تا سال ۲۰۵۰ فقط در «فعالیت‌های پشتیبانی مأموریت» به انتشار صفر خالص برسد.
سخنگوی وزارت دفاع پرتغال گفته است: «جایگزینی کامل همه سیستم‌های تسلیحاتی یا جبران انتشار آنها از نظر اقتصادی ممکن نیست. به همین دلیل تمرکز ما روی بخش‌هایی است که این هدف قابل تحقق است.»
برخی کشورها، مانند نروژ و ایرلند، تنها هدف‌گذاری میان‌مدت انجام داده‌اند:
- نروژ کاهش ۲۰ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹ تا سال ۲۰۳۰
- ایرلند کاهش ۵۱ درصدی نسبت به میانگین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸
هزینه‌های نظامی در حال افزایش، بدون توجه به اقلیم
طبق داده‌های جدید سیپری، هزینه‌های نظامی اروپا در سال ۲۰۲۴ با ۱۷ درصد رشد به ۶۹۳ میلیارد دلار رسیده است. این رشد ناشی از افزایش تنش‌ها در شرق اروپا و نیاز کشورهای عضو ناتو به افزایش بودجه دفاعی تا حداقل ۲ درصد تولید ناخالص داخلی‌شان است.
با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که این موج جدید از تجدید تسلیحات، بدون در نظر گرفتن مسائل اقلیمی، می‌تواند دستاوردهای زیست‌محیطی را خنثی کند. کرامپه در این رابطه می‌گوید:«اگر قرار است هزینه‌های نظامی افزایش یابد، باید به‌گونه‌ای باشد که نوآوری سبز و انرژی‌های تجدیدپذیر در قلب برنامه‌ها قرار گیرد، نه اینکه وابستگی به سوخت‌های فسیلی را تقویت کند.»
گام‌های کوچک، چالش‌های بزرگ
برخی کشورها اقداماتی در راستای کربن‌زدایی انجام داده‌اند. برای مثال، اتریش هدف خود را رسیدن به بی‌طرفی اقلیمی تا سال ۲۰۴۰ اعلام کرده است. این کشور با خرید برق سبز، گسترش گرمایش منطقه‌ای و بازسازی ساختمان‌ها پیشرفت‌هایی داشته، اما اذعان دارد که در بخش تحرک نظامی همچنان با چالش‌های عمده‌ای روبه‌روست.
با این حال، بسیاری از اقدامات در حال حاضر به انگیزه‌هایی چون کاهش هزینه سوخت، استقلال انرژی و کاهش آلودگی برمی‌گردند و نه الزاماً تعهد اقلیمی.
وقتی پایداری با امنیت گره می‌خورد
امروزه دیگر نمی‌توان بین امنیت ملی و پایداری محیط‌زیست تفکیک قائل شد. بحران اقلیمی نه‌تنها بر منابعی چون آب و غذا اثر می‌گذارد بلکه موجب افزایش تنش‌ها و درگیری‌های آینده خواهد شد. از این‌رو، کربن‌زدایی از ارتش‌ها تنها یک مسئولیت اخلاقی نیست، بلکه ضرورتی برای امنیت جهانی است.
فعالان محیط زیست خواستار شفافیت در گزارش‌دهی و هدف‌گذاری روشن ارتش‌ها برای کاهش آلایندگی هستند. اگر ارتش‌ها به این روند نپیوندند، بخش بزرگی از تلاش‌های جهانی برای مقابله با بحران اقلیمی بی‌نتیجه خواهد ماند.
