یادداشت| غدیر؛ نماد هویت اعتقادی و سیاسی شیعه
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، برپایی جشن مذهبی، به‌ویژه غدیر خم، همواره مورد توجه شیعیان بوده است. یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخی شیعه، غدیر خم است؛ غدیر، نماد نصب و معرفی علنی امیرمؤمنان حضرت علی(ع) به وصایت و جانشینی رسول خدا(ص) از سوی خداوند متعال است. رسول خدا(ص) در روز غدیر خم، ضمن اتمام حجت و اخذ بیعت برای آن حضرت، پیروی از ایشان را در امور دینی و دنیوی به مردم گوشزد کرد. گرامی‌داشت این روز، همواره مورد سفارش معصومان بوده و آنان بر آن اهتمام داشتند. هدف از این تأکیدات آن بود تا این نماد پربرکت، همواره در متن زندگی شیعیان حضور داشته و مسیر حرکت اعتقادی و سیاسی آنان را نمایان کند. ازاین‌رو، شیعیان نیز در طول تاریخ، جشنی به مناسبت جانشینی امیرمؤمنان حضرت علی(ع) برپا می‌کردند.
قابل ذکر است که عید غدیر خم، که عید ولایت است، برگزاری آن آثار بابرکتی دارد. مهم‌ترین اثر آن، متمایز ساختن شیعه از دیگر مذاهب است. حتی برخی مورخان اهل سنت، این روز مبارک را نماد شیعه دانسته‌اند. یادآوری این واقعه از سوی شیعیان، مخالفان ولایت امیرالمومنین(ع) را زیر سؤال می‌برد. به همین دلیل، افراد متعصبی مثل ذهبی (م. 748ق) حدیث غدیر نزد شیعیان را "شعار جاهلی" نامیده است.
شیعیان، به تبعیت از امامان خود، همواره این روز را به‌عنوان نماد شیعه جشن گرفته و تعظیم می‌کردند. چنان‌که در سالگرد این روز، امام حسن(ع) در کوفه غذایی تدارک دید که امیرمؤمنان علی(ع) به همراه شیعیان فقیر و غنی در آن شرکت کرد. در این مراسم، امام خطبه‌ای ایراد کرد و توصیه‌هایی به شیعیان ارائه داد. این عید، همواره مورد تأکید اهل‌بیت(ع) به‌ویژه امام صادق(ع) بوده است. امام رضا(ع) نیز شیعیان را به زیارت قبر امیرمؤمنان علی(ع) در شب عید سفارش می‌کرد و خود نیز در روز عید غدیر، لباس نو می‌پوشید و برای دوستان، غذا، کفش، انگشتر و هدایای فراوان ارسال می‌نمود.
بر پایه تأکیدات اهل‌بیت(ع) بر گرامی‌داشت عید غدیر، شیعیان مناطق مختلف به برپایی جشن اهتمام داشتند. در بسیاری از موارد، تندروهای سایر مذاهب سعی در برهم زدن این مراسم داشتند و به نزاع می‌پرداختند. ابن‌اثیر (م. 630ق) ذیل حوادث سال 353 ق می‌نویسد: «در هجدهم ماه ذی‌حجه، معزالدوله دستور داد که شهر را آذین‌بندی و چراغانی کنند. در مراکز شرطه (شهربانی) آتش افروخته شد، مردم بازارها را شبانه باز کردند و مانند شب‌های عید، جشن و سرور آغاز نمودند و آن را عید غدیر خواندند. بامدادان، شیعیان به زیارت مقابر قریش رفتند و نماز عید به جا آوردند. البته مخالفان متعصب بغداد بیکار ننشسته و برای مقابله با عید غدیر، مراسمی به نام «روز غار» برگزار کردند.»
در سال 357 ق، شیعیان شام، و همچنین در 360 ق، شیعیان بغداد عید غدیر را با شادی جشن گرفتند. در سال 389 ق نیز جشن غدیر در بغداد برگزار شد. شیعیان کرخ، گنبدهایی سبز و آبی ساختند، لباس نو پوشیدند، آتش افروختند و صبح روز غدیر، شتر قربانی کردند. اهل سنت نیز هشت روز پس از عید غدیر، به مناسبت ورود پیامبر(ص) و ابوبکر به غار ثور، جشنی برگزار کردند.
در سال 358 ق، شیعیان اسماعیلی‌مذهب مصر نیز روز غدیر را جشن گرفتند. در 18 ذی‌حجه سال 362 ق، جمع زیادی از اهل مصر و مغرب برای دعا در سالروز غدیر گرد آمدند، شب را به احیا پرداختند و صبح روز بعد دو رکعت نماز خواندند. در این جشن‌ها، اقداماتی چون پوشیدن لباس نو، ازدواج، آزادی بردگان، پخش هدایا، قربانی و تقسیم آن میان فقرا انجام می‌گرفت. قاریان، فقها و شعرا در مسجد جامع قاهره گرد آمده و سپس جشن در قصر خلیفه فاطمی ادامه می‌یافت. قداست روز غدیر تا حدی بود که مستعلی بالله فاطمی در سال 488 ق، هم‌زمان با عید غدیر بر تخت نشست.
جشن غدیر تنها به عراق محدود نبود، بلکه در شهرهای شیعه‌نشین ایران همچون قم، آوه و دیلم در قرن‌های پنجم و ششم نیز برگزار می‌شد. به عنوان نمونه، رازی قزوینی (قرن 6ق) می‌نویسد: «شهر آبه، اگرچه شهری است کوچک، بحمدالله و منّه، بقعه‌ای است آکنده از شعار اسلامی و آثار شریعت مصطفوی و سنت علوی، با برگزاری نماز جمعه، جماعت، اعیاد فطر و قربان، غدیر، قدر، عاشورا، برات و ختمات قرآن.»
حجت الاسلام والمسلمین محمد جواد یاوری، استادیار دانشگاه باقرالعلوم(ع)
انتهای پیام/
