همگرایی قزاقستان و جمهوری آذربایجان؛ تعمیق مشارکت راهبردی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، قزاقستان و جمهوری آذربایجان پیوندهای عمیقی در تمامی زمینه‌ها دارند که هم ناشی از ریشه‌های مشترک تاریخی-فرهنگی، قرابت معنوی و شباهت جهان‌بینی است و هم اهمیت فزاینده ژئوپلیتیکی هر دو کشور.

در ماه مه 2025، این پیوندها نمود جدیدی یافتند، از جمله به لطف سخنرانی‌های قاسم جومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان، در مجمع بین‌المللی «آستانه»، مصاحبه با شبکه تلویزیونی «الجزیره»، نشست غیررسمی سران سازمان کشورهای تُرک در بوداپست، رژه نظامی در آستانه به مناسبت هشتادمین سالگرد پیروزی بر فاشیسم و همچنین در مراسم یادبود قربانیان سرکوب‌های سیاسی و قحطی.

توکایف وضعیت کنونی جهان را یک نقطه عطف تاریخی توصیف و بر ضرورت تقویت چندجانبه‌گرایی تاکید کرد.

وی نقش ویژه‌ای در این فرآیند برای به اصطلاح «قدرت‌های میانی»، از جمله قزاقستان، قائل شد و بر اهمیت فزاینده آنها در تضمین امنیت بین‌المللی تاکید ورزید.

جمهوری آذربایجان نیز به نوبه خود با ادعای یک قدرت میانی، تلاش می‌کند که فعالانه در حل چالش‌های جهانی مشارکت داشته باشد. الهام علی‌اف در لفاظی‌های سیاست خارجی خود بر لزوم غلبه بر بحران چندجانبه‌گرایی از طریق توسعه مشارکت‌ها و گفتگو بین دولت‌ها و ساختارهای بین‌المللی تاکید می‌کند.

انرژی و اتصال منطقه‌ای: از باکو-جیحان و کریدور میانی تا پیوند با «یک کمربند، یک راه»

اظهارات توکایف در زمینه انرژی نیز قابل توجه است.

وی ضمن تأیید مشارکت راهبردی با مسکو در مسائل حمل‌ونقل نفت، همزمان بر آمادگی برای استفاده از مسیرهای جایگزین از جمله خط لوله باکو-جیحان و کریدور میانی تاکید کرد. کریدور میانی به عنوان ابزاری کلیدی برای تبدیل منطقه آسیای میانه به یک قطب ترانزیتی بین شرق و غرب معرفی شد.

توکایف توجه ویژه‌ای به مسیر ترانس-خزر مبذول داشت و آن را با ابتکار چینی «یک کمربند، یک راه» مرتبط دانست. قزاقستان قصد دارد سیاست چندوجهی و متوازن خود را در روابط خارجی، بر اساس منافع ملی، ادامه دهد.

جمهوری آذربایجان نیز رویکرد مشابهی را نشان می‌دهد. الهام علی‌اف بارها تاکید کرده که اولویت سیاست خارجی این کشور، حفاظت از منافع ملی است. به عنوان مثال، وی در نشست غیررسمی سران سازمان کشورهای تُرک در بوداپست، به پروژه ایجاد یک پلتفرم دیجیتال واحد برای تسهیل تجارت و حمل‌ونقل از طریق بنادر دریای خزر – به عنوان بخشی از توسعه کریدور میانی – اشاره کرد.

موضع مشترک در مورد حکمرانی جهانی: از تردید در مورد بریکس تا فراخوان اصلاح سازمان ملل

اظهارات توکایف در مورد عدم وجود برنامه برای پیوستن قزاقستان به بریکس نیز مورد بحث قرار گرفت.

به گفته وی، با توجه به فقدان پایه‌های نهادی مانند منشور، دبیرخانه و برنامه‌ها در این گروه، وضعیت ناظر برای قزاقستان کافی است.

همزمان، رئیس‌جمهور قزاقستان بر لزوم اصلاح سازمان ملل متحد تاکید و به بحران اعتماد به شورای امنیت اشاره کرد.

وی پیشنهاد کرد اعضای دائمی جدیدی، از جمله آلمان، ژاپن و همچنین نمایندگانی از آسیا و آفریقا به این شورا اضافه شوند.

این موضع با دیدگاه آذربایجان هم‌راستاست: الهام علی‌اف هم در سال 2023 ابتکاری را برای اعطای کرسی در شورای امنیت سازمان ملل به کشورهای رئیس دوره‌ای جنبش عدم تعهد، سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه آفریقا به صورت چرخشی و با حق وتو مطرح کرده بود.

تمرکز بر فناوری‌های آینده و تقویت وحدت سازمان کشورهای تُرک

توکایف همچنین بر اهمیت دیجیتالی‌سازی، توسعه هوش مصنوعی، آموزش و روشنگری به عنوان جهت‌گیری‌های شکل‌دهنده آینده تاکید کرد. این جهت‌گیری با اولویت‌های آذربایجان هم‌صداست.

علی‌اف در نشست سه‌جانبه اخیر در لاچین (آذربایجان، ترکیه، پاکستان) به اهمیت توسعه فناوری‌های دیجیتال و فضایی، از جمله هوش مصنوعی، اشاره کرد.

موضوع تقویت وحدت کشورهای عضو سازمان کشورهای تُرک نیز باید به طور جداگانه برجسته شود.

توکایف از کشورهای تُرک خواست تا به طور مشترک پروژه‌های زیربنایی بزرگ، از جمله توسعه کریدور «شمال – جنوب» را اجرا کنند که موقعیت منطقه را به عنوان یک مرکز ترانزیتی کلیدی تقویت خواهد کرد.

وی همچنین از علی‌اف برای حمایت از تلاش‌های آذربایجان در افزایش صادرات نفت قزاقستان به اروپا قدردانی کرد.

همکاری‌های دفاعی دوجانبه؛ برگزاری رزمایش‌های مشترک نظامی در 2025

همکاری دفاعی دو کشور نیز حائز اهمیت است. بر اساس برنامه اقدام امضا شده بین وزارتخانه‌های دفاع، در سال 2025 رزمایش‌های مشترک نیروی دریایی «نسیم خزر» در آکتائو و رزمایش‌های پهپادی «تارلان-2025» در باکو برگزار خواهد شد.

رد دخالت خارجی؛ جبهه متحد آستانه و باکو در دفاع از حاکمیت ملی

در مورد انتقادات مربوط به وضعیت آزادی‌های مدنی، توکایف آنها را رد و به سوگیری سیاسی برخی سازمان‌های بین‌المللی اشاره کرد.

وی اظهار داشت که آستانه نمی‌تواند کورکورانه توصیه‌های آنها را اجرا کند، زیرا در درجه اول موظف است از استراتژی ملی خود پیروی کند.

این بیانیه با موضع باکو هم‌خوانی دارد. علی‌اف نیز بر غیرقابل قبول بودن مداخله در امور داخلی کشور، به ویژه در چارچوب تحقیقات دادستانی کل در مورد فعالیت‌های آژانس توسعه جهانی آمریکا (USAID) که به تلاش برای بی‌ثبات کردن آذربایجان متهم شده است، تاکید کرده بود.

در پایان، توکایف نقش کلیدی جوانان را در تقویت استقلال کشور برجسته و به اهمیت آموزش، میهن‌پرستی و پایبندی به ارزش‌های ملی اشاره کرد. در اینجا نیز وحدت ایدئولوژیک با آذربایجان مشاهده می‌شود: علی‌اف بر اهمیت تربیت نسل جوان با روحیه عشق به میهن به عنوان شرط اصلی برای آینده‌ای مطمئن تاکید می‌کند.

در نتیجه، مواضع قزاقستان و آذربایجان در مورد مسائل کلیدی بین‌المللی تا حد زیادی منطبق است. همانطور که توکایف در پیام تبریک خود به الهام علی‌اف به مناسبت روز استقلال اشاره کرد، مشارکت راهبردی دو کشور در روحیه اتحاد واقعی توسعه می‌یابد.

به گفته وی، «با تلاش‌های مشترک، ما دستاوردهای خود را افزایش خواهیم داد و ارتقای همکاری‌های چندجانبه بین دولتی را به سطوح جدیدی تضمین خواهیم کرد.»

انتهای پیام/