نقشه‌برداری دقیق از تومورها با فناوری هسته‌ای ساخت ایران
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، فناوری هسته‌ای با فشار ابرقدرت‌ها همواره با سیاست گره خورده و بیشتر با مناقشات بین‌المللی شناخته شده است. اما آنچه کمتر دیده و شنیده می‌شود، سهم پررنگ این دانش پیشرفته در توسعه علمی و بهبود کیفیت زندگی مردم است. برخلاف تصور عمومی، انرژی هسته‌ای تنها برای تولید برق یا سوخت راکتور نیست؛ بلکه در دل خود ظرفیت‌های خارق‌العاده‌ای در حوزه‌هایی چون درمان سرطان، شبیه‌سازی‌های فضایی، تولید کیت‌های پزشکی، تصویربرداری صنعتی و حتی کشاورزی پنهان دارد.
در میان هیاهوی سیاسی و اقتصادی، رسانه‌ها کمتر به بخش علمی فناوری هسته‌ای پرداخته‌اند؛ بخش پنهانی که ایران در آن جزو کشورهای پیشتاز منطقه محسوب می‌شود. در حالی که بخش قابل توجهی از پژوهش‌ها و فناوری‌های نوین در مراکز بومی ما توسعه یافته، بسیاری از این دستاوردها همچنان برای افکار عمومی ناشناخته باقی مانده‌اند. روایت این موفقیت‌ها، نیازمند نگاهی علمی و بی‌طرفانه است که فارغ از جنجال‌های خبری، بتواند به تصویر واقعی از توان علمی کشور نزدیک شود.
پرونده‌ای برای علم؛ نه سیاست
در همین راستا، خبرگزاری تسنیم در قالب یک پرونده ویژه، مجموعه‌ای از گزارش‌های علمی در حوزه فناوری هسته‌ای منتشر کرده است. پرونده‌ای که در آن نه به تعلیق غنی‌سازی پرداخته می‌شود و نه به توافقات بین‌المللی، بلکه صرفاً علم در مرکز روایت قرار دارد. این پرونده، که به معرفی کاربردهای صلح‌آمیز و ملموس فناوری هسته‌ای در ایران اختصاص یافته، تاکنون دو شماره منتشر کرده است.
در نخستین گزارش، به معرفی یکی از کاربردی‌ترین دستاوردهای پزشکی هسته‌ای پرداختیم:
تولید رادیوداروی مبتنی بر ایزوتوپ رنیوم-188 برای درمان تومورهای نورواندوکرین. این داروی نوین نه‌تنها نمونه‌ای از موفقیت فناورانه بومی بود، بلکه توانست امیدهای تازه‌ای برای بیماران سرطانی فراهم کند. این گزارش، که با عنوان «گامی نو در درمان تومورهای پنهان؛ تولید رادیوداروی هدفمند» منتشر شد، نشان داد فناوری پیچیده هسته‌ای می‌تواند مستقیماً در خدمت سلامت انسان قرار گیرد.
در دومین گزارش، به یکی از مرزهای نوین فناوری پرداختیم:
سامانه اندرکنش لیزر پرتوان با ماده، سیستمی پیشرفته برای تولید ذرات باردار، تصویربرداری صنعتی، تولید رادیودارو و حتی شبیه‌سازی شرایط فضایی. این سامانه که در پژوهشکده فوتونیک و فناوری‌های کوانتمی توسعه یافته، نمونه‌ای از نوآوری ایرانی در لبه دانش است و می‌تواند زیرساخت شتاب‌دهنده‌های آینده کشور را دگرگون کند. این گزارش با تیتر «گام نوین ایران در شتاب‌دهی لیزری ذرات» منتشر شد و با واکنش مثبتی در میان متخصصان روبه‌رو شد.
اکنون، در سومین شماره این مجموعه، به یکی دیگر از دستاوردهای علمی و فناورانه کشور می‌پردازیم؛ دستاوردی که همچون دو گزارش پیشین، برخاسته از توان بومی، تحقیق علمی و رویکرد میان‌رشته‌ای دانشمندان ایرانی است.
در این پروژه، رادیوداروی ⁶⁸Ga-RM₂ با خلوص رادیوشیمیایی بالاتر از 99 درصد و بازدهی بیش از 85 درصد تحت شرایط بهینه تهیه شد. این رادیودارو پس از بررسی پایداری ترکیب در محلول بافر PBS و در حضور سرم انسانی، وارد مرحله مطالعات پیش‌بالینی شد و در نهایت، نمونه‌ای بالینی و قابل تزریق به بیمار تولید شد.
این دستاورد نشان‌دهنده توانمندی محققان کشور در حوزه رادیوداروهای تشخیصی پیشرفته است، رادیوداروهایی که در سال‌های اخیر در تشخیص دقیق‌تر و سریع‌تر انواع خاصی از سرطان، نقشی پررنگ ایفا کرده‌اند.
مطالعات سلولی انجام‌شده بر روی این رادیودارو نشان می‌دهد که ترکیب ⁶⁸Ga-RM₂ توانایی بسیار بالایی در اتصال به سلول‌های حاوی گیرنده GRP (گیرنده پپتید آزادکننده گاسترین) در محیط برون‌تنی دارد. این گیرنده‌ها عمدتاً در سطح برخی سلول‌های توموری خاص ظاهر می‌شوند و به همین دلیل، هدف‌گیری آن‌ها به کمک رادیوداروهای خاص، انقلابی در دقت تشخیص سرطان‌ها ایجاد کرده است.
همچنین، بررسی‌های توزیع زیستی (Biodistribution) این رادیودارو در موش‌های آزمایشگاهیِ حامل تومور حاوی GRP، اختصاصیت بالای ترکیب نسبت به بافت توموری و عدم تجمع در بافت‌های غیرهدف را به خوبی نشان داد. این یعنی دارو توانسته است به شکل مؤثر، فقط به سلول‌های سرطانی مورد نظر متصل شود و به سایر بافت‌های سالم بدن نفوذ نکند؛ موضوعی که اهمیت بالایی در ایمنی و اثربخشی تصویربرداری دارد.
نتایج این مطالعات نشان داد که ⁶⁸Ga-RM₂ یک رادیوداروی بسیار مناسب برای تصویربرداری PET از تومورهای دارای گیرنده GRPRS است. امید می‌رود این رادیودارو در آینده‌ای نزدیک بتواند در تشخیص زودهنگام سرطان‌ها نقشی مؤثر ایفا کند و به عنوان ابزاری جدید در کنار پزشکان قرار گیرد.
حوزه کاربرد و بازار هدف
رادیوداروی ⁶⁸Ga-RM₂ قابل تزریق به بیماران مبتلا به سرطان‌های خاص مانند سرطان پستان، گلیوبلاستوما (نوعی تومور مغزی بدخیم) و سرطان اولیه پروستات است. استفاده از این رادیودارو می‌تواند به پزشکان کمک کند تا تومور را با وضوح بالاتری شناسایی کرده و درمان مناسب‌تری را برنامه‌ریزی کنند.
گام بعدی و چشم‌انداز آینده بهره‌برداری از فناوری
با توجه به مزایای تصویربرداری PET (پوزیترون امیشن توموگرافی) نسبت به روش‌های قدیمی‌تر مانند SPECT، امروزه توجه ویژه‌ای به رادیوایزوتوپ‌های گسیل‌کننده پوزیترون شده است. این رادیوایزوتوپ‌ها به‌ویژه در تشخیص زودهنگام و دقیق سرطان‌ها کاربرد دارند.
در این میان، گالیوم-68 (⁶⁸Ga) به دلیل ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی منحصر به‌فرد و همچنین قابلیت تولید آسان از طریق ژنراتور، به عنوان یک رادیونوکلئید ایده‌آل برای تهیه رادیوداروهای PET در دنیا شناخته می‌شود.
نتایج اخیر از مطالعات حیوانی نشان می‌دهد که تصاویر حاصل از ⁶⁸Ga-RM₂ کیفیت بالایی در نمایش دقیق تومورهای دارای GRP ارائه می‌دهند. بنابراین، چشم‌انداز آینده این است که پس از تکمیل مراحل بالینی، این رادیودارو در لیست رسمی داروهای تصویربرداری کشور قرار گیرد و در مراکز پزشکی سراسر کشور مورد استفاده قرار گیرد.
با توسعه این فناوری، می‌توان امیدوار بود که بیماران ایرانی نیز به‌زودی از این روش نوین و دقیق برای تشخیص به‌موقع بیماری‌های صعب‌العلاج بهره‌مند شوند.
انتهای پیام/
