آیا سرمایه گذاری در ارز دیجیتال قانونی است؟
چکیده
آیا سرمایه گذاری در ارز دیجیتال در ایران جرم است؟ این سؤالی است که ذهن عده بسیاری در ایران مخصوصا افراد تازه واردی که قصد ورود به این بازار را دارند درگیر کرده است. برخلاف تصور خیلی‌ها، هیچ قانون خاصی در ایران وجود ندارد که خرید و فروش یا سرمایه گذاری در بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال را «جرم» بداند. اما ایا این همه ماجرا است؟ اگر شما هم سوالاتی در خصوص قانونی بودن ارزهای دیجیتال در ایران، استراج بیت کوین، مواضع دولت و غیره دارید، این مقاله را از دست ندهید.
آیا سرمایه گذاری در ارز دیجیتال قانونی است؟
در بسیاری از کشورها، سرمایه گذاری در ارز دیجیتال مانند بیت‌کوین و اتریوم قانونی است، اما استفاده، خرید و فروش رمزارزها تحت مقررات خاصی قرار دارد. برای مثال، در ایالات متحده، استرالیا و برخی از کشورهای اروپایی، فعالیت در این بازار قانونی محسوب می‌شود و تحت نظارت نهادهای مالی قرار دارد. در مقابل، کشورهایی مانند هند و ترکیه ارز دیجیتال را به رسمیت می‌شناسند. در ادامه بیشتر به این موضوع می‌پردازیم:
وضعیت قانونی ارزهای دیجیتال در کشورهای پیشرفته
در کشورهای پیشرفته، نظیر ایالات متحده، کشورهای اتحادیه اروپا و ژاپن، بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال به‌طورکلی به‌عنوان یک ابزار مالی پذیرفته شده‌اند. در آمریکا، بیت‌کوین به‌عنوان یک کالا (commodity) توسط کمیسیون معاملات آتی کالا (CFTC) شناخته می‌شود و از این رو تحت نظارت این کمیسیون قرار دارد. از سوی دیگر، ارزهای دیجیتال در برخی ایالت‌ها به‌عنوان ارز رسمی یا واحد پولی نگریسته نمی‌شوند، اما به‌عنوان یک دارایی قابل معامله در بازارهای مالی پذیرفته شده‌اند. علاوه بر این، بسیاری از ایالت‌ها قوانینی برای جلوگیری از پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم در زمینه ارزهای دیجیتال وضع کرده‌اند.
در اتحادیه اروپا، وضعیت قانونی ارزهای دیجیتال تحت‌تأثیر مقررات مختلفی قرار دارد. برای مثال، آلمان از سال ۲۰۱۳ ارزهای دیجیتال را به‌عنوان یک واحد مالی پذیرفته است و از این رو فعالیت‌های مرتبط با آن، شامل خرید و فروش و حتی استخراج، از نظر قانونی مجاز است. همچنین، در فرانسه، از آنجا که ارزهای دیجیتال به‌طور رسمی به‌عنوان پول شناخته نمی‌شوند، قوانین خاصی برای تنظیم تراکنش‌ها و جلوگیری از سوءاستفاده‌های مالی وضع شده است.
ژاپن، به‌عنوان یکی از کشورهایی که در زمینه پذیرش ارزهای دیجیتال پیشرو است، از سال ۲۰۱۷ بیت‌کوین را به‌عنوان یک روش قانونی پرداخت پذیرفته است. ژاپن همچنین قوانین خاصی برای پلتفرم‌ها و صرافی ارز دیجیتال وضع کرده است که امنیت و شفافیت بیشتری را در این حوزه ایجاد می‌کند.
وضعیت قانونی ارزهای دیجیتال در کشورهای در حال توسعه
در کشورهای در حال توسعه، وضعیت قانونی ارزهای دیجیتال اغلب پیچیده‌تر است. در برخی از این کشورها، دولت‌ها یا بانک‌های مرکزی ارزهای دیجیتال را به‌طور کامل ممنوع کرده‌اند، در حالی که در برخی دیگر، دولت‌ها به‌دنبال ایجاد چارچوب‌های قانونی جدید برای مدیریت این بازار هستند.
برای مثال، در چین، استفاده از ارزهای دیجیتال به‌ویژه بیت‌کوین به‌طور کامل ممنوع است. این کشور یکی از سخت‌ترین مواضع را در برابر ارزهای دیجیتال اتخاذ کرده و محدودیت‌های زیادی برای فعالیت صرافی‌ها و استخراج‌کنندگان ارزهای دیجیتال اعمال کرده است. در حالی که در برخی کشورهای دیگر مانند هند، وضعیت قانونی ارزهای دیجیتال همچنان مبهم است و بسیاری از شهروندان از قوانین نامشخص در این زمینه رنج می‌برند.
از سوی دیگر، کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین، نظیر نیکاراگوئه و السالوادور، پذیرش ارزهای دیجیتال را به‌عنوان روشی برای تقویت اقتصادی خود در نظر گرفته‌اند. السالوادور در سال ۲۰۲۱ اولین کشوری بود که بیت‌کوین را به‌عنوان واحد پول رسمی پذیرفت، حرکتی که توجه زیادی را به خود جلب کرد و ممکن است سایر کشورها را به پذیرش ارزهای دیجیتال ترغیب کند.
وضعیت قانونی ارزهای دیجیتال در ایران
باوجوداینکه بیت‌کوین هنوز در قوانین رسمی ایران جایگاه مشخصی ندارد، استفاده شخصی از آن ممنوع اعلام نشده و جرم محسوب نمی‌شود. طبق قوانین موجود در کشور، برای آنکه رفتاری به عنوان «جرم» شناخته شود، باید قانون‌گذار برای آن رفتار مجازات مشخصی تعیین کرده باشد. بر اساس ماده ۲ قانون مجازات اسلامی، تنها اعمالی که قانون برای آن‌ها مجازات یا اقدامات تامینی و تربیتی در نظر گرفته، جرم تلقی می‌شوند؛ بنابراین، از آنجا که برای خرید، فروش یا نگهداری بیت‌کوین هیچ مجازاتی در قوانین فعلی تعیین نشده، این فعالیت‌ها را نمی‌توان جرم دانست.
با این حال، در صورت بروز جرایمی نظیر کلاهبرداری، هک یا فریب در معاملات مرتبط با ارزهای دیجیتال، افراد متضرر می‌توانند با ثبت شکایت رسمی، از مراجع قضایی پیگیری کنند. دادگاه‌ها نیز موظف هستند در چارچوب قوانین موجود، به این پرونده‌ها رسیدگی کنند. همچنین نهادهایی مانند نیروی انتظامی که زیرمجموعه قوه قضاییه هستند، در حوزه مقابله با جرائم مرتبط با فناوری، وظایف و اختیارات مشخصی دارند.
در نتیجه، اگرچه استفاده از بیت کوین به عنوان ابزار پرداخت رسمی در ایران ممنوع است، اما خرید بیت کوین به صورت شخصی به هیچ وجه غیر قانونی نیست. برای افرادی که قصد ورود به بازار ارزهای دیجیتال را دارند، استفاده از صرافی‌های معتبر و قابل اعتماد اهمیت ویژه‌ای دارد. در این میان، صرافی تبدیل به عنوان یکی از پلتفرم‌های مطمئن و حرفه‌ای ایرانی، امکان خرید آسان ارز دیجیتال را با ابزارهای متنوع معاملاتی فراهم کرده و می‌تواند گزینه‌ای ایده‌آل برای شما باشد.
موضع بانک مرکزی در قبال رمزارزها
از همان ابتدای ورود ارزهای دیجیتال به عرصه مالی، بانک مرکزی ایران موضع خود را نسبت به این فناوری نوظهور اعلام کرده بود. این نهاد در اطلاعیه‌های متعددی تأکید کرده است که استفاده از ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین در نظام پرداخت رسمی کشور ممنوع است. با این حال، این ممنوعیت به معنای غیرقانونی بودن خرید، فروش یا نگهداری ارزهای دیجیتال نیست؛ بلکه صرفاً اشاره به محدودیت در کاربرد آن‌ها به عنوان ابزار پرداخت در سامانه‌های مالی و بانکی کشور دارد.
در تاریخ ۹ دی‌ماه ۱۳۹۶، بانک مرکزی طی بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که استفاده از رمزارزها در تمامی مراکز پولی و مالی کشور مجاز نیست. هرچند پیش از این نیز هشدارهایی در این زمینه داده شده بود، اما این نخستین اعلام رسمی و کتبی بانک مرکزی محسوب می‌شد. این ابلاغیه مستقیماً خطاب به بانک‌ها و مؤسسات مالی دارای مجوز بود تا از به‌کارگیری ارزهای دیجیتال در تبادلات خودداری کنند. با این وجود، خرید و فروش رمزارزها در صرافی‌های دیجیتال همچنان جریان دارد و نگهداری آن‌ها برای عموم مردم از نظر قانونی جرم تلقی نمی‌شود.
استفاده از رمزارز ها در ایران در چه صورت جرم است؟
در ایران، استفاده از رمزارزها زمانی می‌تواند جرم تلقی شود که از آن‌ها برای انجام یک عمل غیرقانونی استفاده شود. به عبارتی، صرف استفاده از این دارایی‌ها جرم محسوب نمی‌شود، مگر آنکه در چارچوب یک تخلف یا جرم قانونی قرار گیرد.
همچنین در صورتی که فعالیت‌های مربوط به ارز دیجیتال منجر به نقض قوانین بالادستی یا مقررات رسمی کشور شود، ممکن است جنبه کیفری پیدا کند. برای مثال، بر اساس مصوبه‌ای که در مردادماه سال ۱۳۹۸ توسط دولت تصویب شد، انجام مبادلات داخلی با ارزهای دیجیتال مجاز نیست. با این حال، هنوز به‌طور شفاف مشخص نشده که اگر فردی از ارز دیجیتال به جای ریال در معاملات داخلی استفاده کند، چه نوع مجازاتی در انتظار او خواهد بود و چه برخوردی با او صورت می‌گیرد.
آیا استخراج بیت کوین در ایران قانونی است؟
استخراج بیت کوین در ایران اگر مجوز داشته باشید کاملاً قانونی است؛ اما بدون مجوز جرم تلقی شده و مشمول مجازات می‌شوید که مجوز آن را هم باید از وزارت صنعت، معدن و تجارت دریافت نمایید. استخراج بیت‌کوین معمولاً با استفاده از دستگاه‌هایی به نام ماینر (Miner)انجام می‌شود که این دستگاه‌ها به‌طور عمده وارداتی هستند و برق زیادی مصرف می‌کنند. پیش از تیرماه ۱۳۹۸، واردات این دستگاه‌ها توسط اداره گمرک ایران ممنوع بود و بسیاری از دستگاه‌ها به‌صورت قاچاق وارد کشور می‌شدند. همین امر باعث شد تا قانون به سازمان‌ها اجازه دهد که این دستگاه‌ها را ضبط و توقیف کنند.
اما از آن تاریخ به بعد استخراج بیت کوین به رسمیت شناخته شد و امروزه به‌صورت مجاز اجرا می‌شود. کاربران با دریافت مجوزهای لازم می‌توانند فرآیند استخراج بیت کوین را آغاز کرده و از طریق آن کسب درآمد کنند.
از منظر قانونی، طبق مصوبه شهریور ۱۴۰۱ دولت درباره استخراج ارزهای دیجیتال «هرگونه فعالیت مربوط به استخراج رمزارز اعم از واردات، تولید، فروش و تعمیرات تجهیزات صرفاً با دریافت مجوز از وزارت صمت و از طریق رویه قانونی تجاری و گمرکی مجاز است»؛ بنابراین، کسانی که قصد راه‌اندازی مزرعه استخراج بیت کوین یا واردات، تولید یا تعمیر دستگاه‌های ماینر را دارند، باید از وزارت صمت مجوز دریافت کنند.
در نتیجه، استخراج بیت‌کوین در ایران به‌عنوان یک فعالیت قانونی شناخته می‌شود، اما تنها در صورتی مجاز است که تمامی مجوزهای لازم از وزارت صنعت دریافت شود. در غیر این صورت، شرکت برق می‌تواند برق مصرفی این دستگاه‌ها را قطع کند و نیروی انتظامی نیز حق ضبط دستگاه‌ها و حتی پیگیری قضائی این فعالیت‌ها را دارد.
تلاش دولت برای وضع قوانین جدید در حوزه ارز دیجیتال
با توجه به رشد روزافزون استفاده از رمزارزها، مسئولان دولتی ایران اخیراً در تلاش برای تصویب قوانینی به‌منظور تنظیم و نظارت بر این بازار هستند. یکی از پیشنهادات مطرح شده، تصویب قانونی برای مالیات‌گیری از درآمدهای حاصل از فعالیت‌های مرتبط با رمزارزها است. این قانون می‌تواند به‌طور رسمی چارچوب فعالیت‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال را مشخص کرده و از طریق اخذ مالیات، به افزایش درآمدهای ملی کشور کمک کند. علاوه بر این، برخی مقامات بر این باورند که ایران باید از فرصت‌های تجاری و اقتصادی که ارزهای دیجیتال به همراه دارند، بهره‌برداری کند و با ارائه قوانین مناسب، از رشد بازار کریپتو حمایت کند.
جمع بندی
اگرچه سرمایه گذاری در ارز دیجیتال در ایران به صورت رسمی قانونی نشده و هنوز چارچوب دقیقی برای تنظیم این بازار وجود ندارد، اما منع قانونی هم ندارد و جرم تلقی نمی‌شود. خرید و فروش و نگهداری ارزهای دیجیتال نیز جرم محسوب نمی‌شود، اما برای انجام برخی فعالیت‌ها مانند استخراج بیت کوین، دریافت مجوز از وزارت صنعت، معدن و تجارت ضروری است. همچنین، دولت به‌طور پیوسته در حال بررسی طرح‌هایی برای تنظیم و نظارت بر بازار رمزارزها است، از جمله تصویب مالیات بر درآمد حاصل از این فعالیت‌ها که می‌تواند به تنظیم بهتر این بازار کمک کند و درآمدهای ملی کشور را افزایش دهد.
با این حال، برخی محدودیت‌ها در زمینه استفاده از ارزهای دیجیتال وجود دارد، مانند ممنوعیت استفاده از آن‌ها در مبادلات داخلی که در مصوبات دولت آمده است. این در حالی است که مسئولان دولت پیشنهاد داده‌اند که ایران باید از فرصت‌های تجاری و اقتصادی ارزهای دیجیتال بهره‌برداری کند و ضمن تدوین قوانین مناسب، از رشد این بازار پشتیبانی نماید. به‌طور کلی، سرمایه گذاری در رمزارزها در ایران غیرقانونی نیست و شما می‌توانید از طریق پلتفرم‌های معاملاتی مانند صرافی تبدیل به این بازار ورود کنید.
