موارد مصرف، عوارض جانبی و نکات کلیدی برای استفاده ایمن از قرص نیتروفورانتوئین (Nitrofurantoin)
به گزارش سرویس اطلاعات دارویی پایگاه خبری ساعدنیوز، قرص نیتروفورانتوئین (Nitrofurantoin) یکی از آنتی‌بیوتیک‌های پرکاربرد برای درمان عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI) است که به دلیل اثربخشی بالا و مکانیسم عمل منحصربه‌فرد، توسط پزشکان در سراسر جهان تجویز می‌شود. این دارو با نام‌های تجاری مانند Macrobid، Macrodantin و Furadantin در بازار موجود است و به‌صورت قرص، کپسول یا سوسپانسیون خوراکی عرضه می‌شود. در این مقاله، به بررسی جامع موارد مصرف، دوز پیشنهادی، عوارض جانبی، تداخلات دارویی و نکات احتیاطی نیتروفورانتوئین می‌پردازیم تا اطلاعات دقیق و معتبری در اختیار شما قرار گیرد.
موارد مصرف قرص نیتروفورانتوئین
نیتروفورانتوئین یک آنتی‌بیوتیک از دسته نیتروفوران‌هاست که عمدتاً برای درمان و پیشگیری از عفونت‌های دستگاه ادراری تحتانی، به‌ویژه عفونت مثانه (سیستیت) ناشی از باکتری‌های حساس مانند اشریشیا کلی، کلبسیلا و انتروکوک استفاده می‌شود. این دارو با مداخله در سیستم آنزیمی باکتری‌ها و آسیب به DNA آن‌ها، رشد و تکثیر باکتری‌ها را متوقف می‌کند. موارد مصرف اصلی نیتروفورانتوئین شامل:
درمان عفونت‌های حاد ادراری: مانند سیستیت بدون عارضه.
پیشگیری از عفونت‌های ادراری مکرر: به‌ویژه در افرادی که به‌طور مکرر دچار عفونت می‌شوند.
درمان برخی عفونت‌های خاص: در موارد نادر، برای عفونت‌های تنفسی یا پوستی با تجویز پزشک.
توجه: این دارو برای عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا مؤثر نیست و استفاده نابجا می‌تواند منجر به مقاومت آنتی‌بیوتیکی شود.
دوز و نحوه مصرف نیتروفورانتوئین
دوز مصرف نیتروفورانتوئین باید توسط پزشک و بر اساس شدت عفونت، سن بیمار و وضعیت سلامت کلی تعیین شود. به‌طور کلی:
بزرگسالان (18 تا 64 سال):
برای درمان عفونت حاد: 50 تا 100 میلی‌گرم هر 6 ساعت (4 بار در روز) به مدت 5 تا 7 روز یا تا 3 روز پس از استریل شدن ادرار.
برای پیشگیری: 50 تا 100 میلی‌گرم یک‌بار در روز، معمولاً قبل از خواب.
کودکان (بیش از 1 ماه): 5 تا 7 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز، تقسیم‌شده در 4 دوز.
سالمندان: به دلیل کاهش عملکرد کلیه، دوز کمتری ممکن است تجویز شود تا از تجمع دارو در بدن جلوگیری شود.
نکات مصرف:
دارو را همراه غذا یا شیر مصرف کنید تا جذب بهتر و عوارض گوارشی کمتری داشته باشید.
دوره درمان را کامل کنید، حتی اگر علائم بهبود یافتند، زیرا قطع زودهنگام می‌تواند باعث عود عفونت یا مقاومت باکتریایی شود.
در صورت فراموشی دوز، آن را به‌محض یادآوری مصرف کنید، مگر اینکه زمان دوز بعدی نزدیک باشد. از دو برابر کردن دوز خودداری کنید.
عوارض جانبی نیتروفورانتوئین
مانند هر داروی دیگری، نیتروفورانتوئین ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند. این عوارض به دو دسته شایع و جدی تقسیم می‌شوند:
عوارض جانبی شایع (در بیش از 1 نفر از 100 نفر):
تهوع، استفراغ و اسهال
سردرد و سرگیجه
خواب‌آلودگی
تغییر رنگ ادرار به زرد تیره یا قهوه‌ای (بی‌خطر و موقت)
عوارض جانبی جدی (نادر):
مشکلات ریوی: سرفه مداوم، تنگی نفس، درد قفسه سینه (به‌ویژه در مصرف طولانی‌مدت بیش از 6 ماه).
مشکلات کبدی: زردی پوست یا چشم، ادرار تیره، خستگ شدید یا درد در ناحیه بالای شکم.
نوروپاتی محیطی: بی‌حسی یا گزگز در اندام‌ها، که ممکن است برگشت‌ناپذیر باشد.
واکنش‌های آلرژیک: بثورات پوستی، خارش، کهیر، سندرم استیونز-جانسون یا آنافیلاکسی.
کم‌خونی همولیتیک: به‌ویژه در افراد با کمبود G6PD (فاویسم).
اقدام در صورت بروز عوارض جدی:
در صورت مشاهده هر یک از علائم جدی مانند تنگی نفس، زردی پوست یا واکنش‌های آلرژیک، فوراً مصرف دارو را متوقف کرده و به پزشک مراجعه کنید.
موارد احتیاط و منع مصرف
نیتروفورانتوئین در برخی شرایط باید با احتیاط یا اصلاً مصرف نشود:
منع مصرف:
افراد با بیماری شدید کلیوی یا کاهش شدید ادرار (آنوری).
زنان در هفته‌های 38 تا 42 بارداری یا هنگام زایمان، به دلیل خطر کم‌خونی همولیتیک در نوزاد.
نوزادان زیر 1 ماه.
افرادی با سابقه حساسیت به نیتروفورانتوئین یا مشکلات کبدی ناشی از مصرف قبلی این دارو.
احتیاط ویژه:
افراد با بیماری‌های کبدی، دیابت، کمبود ویتامین B یا فولات، یا بیماری‌های ریوی.
سالمندان به دلیل کاهش عملکرد کلیه.
افراد با سابقه فاویسم (کمبود G6PD).
بارداری و شیردهی
نیتروفورانتوئین در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری (تا هفته 37) معمولاً ایمن تلقی می‌شود، اما در ماه آخر بارداری به دلیل خطر زردی یا کم‌خونی در نوزاد توصیه نمی‌شود.
در دوران شیردهی، این دارو به شیر مادر منتقل می‌شود و ممکن است برای نوزادان زیر 1 ماه یا دارای کمبود G6PD مضر باشد. قبل از مصرف، حتماً با پزشک مشورت کنید
تداخلات دارویی نیتروفورانتوئین
نیتروفورانتوئین ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد که اثربخشی آن یا سایر داروها را کاهش دهد یا عوارض جانبی را افزایش دهد:
آنتی‌اسیدهای حاوی منیزیم تری‌سیلیکات: جذب نیتروفورانتوئین را کاهش می‌دهند.
پروبنسید و سولفین‌پیرازون: دفع نیتروفورانتوئین را کاهش داده و خطر مسمومیت را افزایش می‌دهند.
واکسن‌های زنده باکتریایی (مانند واکسن حصبه): نیتروفورانتوئین می‌تواند اثربخشی آن‌ها را کاهش دهد.
داروهای دیگر: مانند نورفلوکساسین، سیپروفلوکساسین یا اپلرنون.
نکته: لیست کامل داروهای مصرفی خود را با پزشک یا داروساز در میان بگذارید تا از تداخلات احتمالی جلوگیری شود.
نکات کلیدی برای مصرف ایمن نیتروفورانتوئین
مصرف با غذا: برای کاهش عوارض گوارشی مانند تهوع، دارو را همراه غذا یا شیر مصرف کنید.
تکمیل دوره درمان: قطع زودهنگام دارو می‌تواند باعث بازگشت عفونت یا مقاومت باکتریایی شود.
تغییر رنگ ادرار: این تغییر طبیعی است و پس از اتمام درمان برطرف می‌شود.
آزمایش‌های دوره‌ای: در مصرف طولانی‌مدت، آزمایش‌های عملکرد کبد و کلیه ضروری است.
مشورت با پزشک: قبل از مصرف در دوران بارداری، شیردهی یا در صورت وجود بیماری‌های زمینه‌ای، حتماً با پزشک مشورت کنید.
نتیجه‌گیری
قرص نیتروفورانتوئین یک آنتی‌بیوتیک مؤثر برای درمان و پیشگیری از عفونت‌های دستگاه ادراری است که با رعایت دوز و نکات احتیاطی می‌تواند به‌طور ایمن استفاده شود. بااین‌حال، عوارض جانبی احتمالی مانند مشکلات گوارشی، ریوی یا کبدی نیازمند توجه ویژه هستند. همیشه قبل از مصرف این دارو با پزشک مشورت کنید و از خوددرمانی پرهیز کنید. برای اطلاعات بیشتر یا دریافت نسخه، می‌توانید از خدمات مشاوره آنلاین با متخصصان کلیه و مجاری ادراری استفاده کنید.
