به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بیستم خردادماه در تقویم رسمی کشور به عنوان «روز ملی فرش دستباف » نامگذاری شده است؛ روزی که همزمان با «روز جهانی صنایع دستی» فرصتی فراهم می‌آورد برای پاسداشت یکی از ارزشمندترین میراث‌های فرهنگی و هنری ایران. این مناسبت، بهانه‌ای است برای تجلیل از هنرمندان و بافندگان فرش دستباف و حمایت از تولیدکنندگان این هنر اصیل که قرن‌ها است هویت، زیبایی و فرهنگ ایرانی را در تار و پود فرش‌ها تنیده‌اند.
محمدعلی زرینه‌کفش، قائم‌مقام اتحادیه کشوری فرش دستباف ایران و استاد دانشگاه هنر، در گفت‌وگو با رکنا اظهار کرد: فرش دستباف ساختاری دارد که تنها متعلق به امروز و دیروز نیست. ما هنری را در اختیار داریم که ریشه‌اش به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. اگر بخواهیم آن را با ساعت سوئیسی مقایسه کنیم که سابقه‌ای چند صد ساله دارد و با تبلیغات گسترده معرفی می‌شود – ساعتی که می‌گویند ۸۰ ساعت صرف ساخت آن شده – باید بدانیم که فرش دستباف ایرانی هزاران ساعت کار و تلاش را پشت سر گذاشته است.
فرش دستباف میراث 4500 ساله ایرانی است
وی تأکید کرد: فرش دستبافی که امروز به دست ما می‌رسد، حاصل سال‌ها تجربه، زحمت ذهنی و بدنی و مهارتی است که بافنده آن در طول سال‌ها آموخته. این هنر، تنها محصول تلاش یک فرد در ۲۰ سال نیست؛ بلکه میراثی ۴۵۰۰ ساله است که نسل به نسل منتقل و تکامل یافته است.
زرینه‌کفش افزود: در طول این هزاران سال، مردم از فرش استفاده کرده‌اند و از تأثیرات آن بر سلامت جسم، آرامش روان و کیفیت زندگی بهره‌مند شده‌اند. فرش دستباف، یک کالای ارگانیک و کاملاً طبیعی است که با وجود تغییرات دوران‌ها، همچنان پایدار مانده و امروزه به‌عنوان نمونه‌ای از یک هنر کهن و اصیل شناخته می‌شود.
فرش دستباف کاملا ارگانیک است / فرش ماشینی تولید شده از نایلون و پلاستیک است
او با تأکید بر ارگانیک‌بودن فرش دستباف ایرانی گفت: مواد اولیه فرش دستباف کاملاً طبیعی‌اند؛ رنگرزی آن نیز غالباً با رنگ‌های طبیعی انجام می‌شود. هرچند در برخی موارد، برای افزایش تنوع رنگ‌ها ممکن است از مواد رنگی شیمیایی ثابت استفاده شود؛ اما این فرایند نیز اصولی و ایمن است. در مقابل، فرش‌های ماشینی تقلیدی از نقش‌های فرش دستباف هستند و متریال آنها از نایلون، پلاستیک یا ویسکوز تهیه می‌شود.
چیزی با عنوان فرش ماشینی ابریشمی وجود ندارد
وی افزود: اخیراً برخی تولیدکنندگان مدعی‌اند فرش ماشینی ابریشمی تولید می‌کنند، در حالی که این ادعا نادرست است. برای تولید یک متر فرش ابریشمی واقعی، حدود ۵ کیلوگرم ابریشم لازم است و قیمت همین مقدار ابریشم از قیمت کل یک تخته فرش ماشینی بیشتر خواهد بود. بنابراین، فرش ماشینی به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند ابریشمی باشد.
فرش ماشینی با رنگ نامرغوب و استفاده از موادشیمیایی ممکن است سرطان زا باشد
زرینه‌کفش تصریح کرد: متأسفانه تبلیغات نادرست، مصرف‌کنندگان را به اشتباه می‌اندازد. فرش ماشینی به دلیل استفاده از مواد شیمیایی، دارای رنگ‌های نامرغوب، و حتی سرطان‌زا است، در حالی که فرش دستباف از پشم، پنبه، ابریشم یا ترکیبی از آنها بافته می‌شود و سلامت انسان را تهدید نمی‌کند.
وی در ادامه گفت: مواد طبیعی به‌کاررفته در فرش دستباف، به‌ویژه در فصول سرد، طبع گرمی دارند؛ به‌همین‌دلیل، هنگام راه‌رفتن روی این فرش‌ها احساس سرما نمی‌کنیم و برعکس، گرمای لطیفی منتقل می‌شود. در فصول گرم نیز، پشم و ابریشم خاصیت جذب رطوبت دارند. فرش دستباف حتی برای تسکین دردهای استخوانی نیز مفید است. پزشکان معتقدند گرد و غبار ناشی از رنگرزی شیمیایی در فرش‌های ماشینی برای افراد دارای آسم و حساسیت‌های ریوی مضر است.
جریان الکتریسیه ساکن در فرش ماشینی آثار مخرب آن بر بدن دارد
او با اشاره به وجود الکتریسیته ساکن در فرش های ماشینی گفت: در فرش‌های ماشینی، جریان الکتریسیته ساکن ایجاد می‌شود که هنگام تماس با اجسام دیگر باعث جرقه زدن می‌شود؛ این موضوع به‌دلیل استفاده از الیاف پلاستیکی است. درحالی‌که در فرش دستباف این پدیده وجود ندارد.
زرینه‌کفش ادامه داد: همان‌طور که ما در انتخاب لباس، سراغ الیاف طبیعی مثل پنبه می‌رویم، باید در انتخاب فرش نیز دقت کنیم. پشم خاصیت ارتجاعی دارد؛ زمانی که روی فرش دستباف قدم می‌گذارید، الیاف آن پایین می‌رود و سپس به حالت اولیه بازمی‌گردد. این خاصیت همانند برخی از کفش‌های طبی و ورزشی استاندارد است؛ که موجب می شود پیاده روی یا دویدن، افراد را خسته نکند؛ اما تفاوت اینجاست که این ویژگی در فرش دستباف برای سال‌ها حفظ می‌شود در صورتی که آن کفش در بهترین حالت پس از چند سال غیرقابل استفاده می شود.
وی گفت: رنگ‌های طبیعی مورد استفاده در فرش دستباف، مثل رنگ لاکی که از ریشه گیاه روناس در مناطقی مانند اراک به‌دست می‌آید، علاوه بر زیبایی، خاصیت درمانی نیز دارند. فرش‌هایی که در مناطق مختلف بافته می‌شوند، تفاوت‌هایی در نقش، رنگ و مواد اولیه دارند. مثلاً فرش غرب کشور با فرش شرق یا جنوب متفاوت است. وقتی روی فرش دستباف راه می‌رویم، در واقع گویی در طبیعت گام می‌گذاریم. رنگ‌هایی که از پوست گردو، گیاهان و دیگر منابع طبیعی استخراج شده‌اند، برای بدن بی‌ضرر و حتی مفیدند.
او گفت: کودکانی که روی فرش دستباف چهار دست و پا راه می‌روند، دچار نرمی استخوان نمی‌شوند؛ این موضوع، بار دیگر نشان می‌دهد که فرش دستباف، عنصری سلامت‌محور در خانه است. اگر کسی در خانه‌اش فرش دستباف ندارد، این بیشتر به‌خاطر نبود شناخت است، نه فقط گرانی آن.
همه فرش های دستباف گران نیستند؛ می توانید با قیمت مناسب هم فرش دستباف بخرید
زرینه‌کفش تأکید کرد: فرش دستباف فقط محدود به تبریز و قم نیست. در شهرهایی مانند چهارمحال‌وبختیاری، کردستان، محلات، ملایر و ترکمن‌صحرا نیز فرش‌های دستباف باکیفیت و ارزان‌تری تولید می‌شود. فرش‌های دستباف هر منطقه زیبایی خاص خود را دارد و برتری هیچ منطقه‌ای بر دیگری مطلق نیست. بسیاری از مردم تنها فرش‌های گران‌قیمت تبریز و قم را دیده‌اند و تصور می‌کنند تمام فرش‌های دستباف گران هستند، در حالی‌که در همان مناطق نیز انواعی از فرش‌ها با قیمت‌های متنوع یافت می‌شود.
در ایران بیش از ۱۰۰ منطقه بافت فرش داریم / برخی فرش های دستباف از فرش های ماشینی هم ارزان تر هستند
او گفت: ما در ایران بیش از ۱۰۰ منطقه بافت فرش داریم. مردم می‌توانند از فرش‌های مناطق دیگر نیز دیدن کنند و آنها را با دکوراسیون منزل خود تطبیق دهند. برخی فرش‌های دستباف از فرش‌های ماشینی هم ارزان‌ترند. تفاوت دیگر اینجاست که فرش ماشینی به‌مرور زمان ارزش خود را از دست می‌دهد، در حالی‌که فرش دستباف هر سال با گذشت زمان ارزشمندتر می‌شود.
زرینه‌کفش خواستار راه‌اندازی مرکز مشاوره فرش دستباف شد و گفت: متأسفانه مرکز ملی فرش در این زمینه عملکرد مناسبی نداشته است. امیدواریم مرکزی برای راهنمایی رایگان مردم راه‌اندازی شود تا افراد بتوانند با شناخت بهتر نسبت به فرش‌های مناطق مختلف، آشتی دوباره‌ای با این هنر اصیل داشته باشند. در برخی مناطق مانند تهران یا تبریز، درصد بیشتری از مردم از فرش دستباف استفاده می‌کنند، که این به‌دلیل آگاهی بیشتر آنها از ارزش این هنر است.
فرش دستباف با طرح های مدرن هم وجود دارد / نسل جدید را با فرش دستباف آشتی دهیم
وی ادامه داد: خانواده‌هایی که اصالت فرش را درک کرده‌اند، حتی با بودجه کم، از گلیم یا قالیچه‌های دستباف استفاده می‌کنند. این خانواده‌ها، اهمیت سلامتی و ارزش‌افزوده فرش دستباف را می‌دانند. نبود شناخت، عامل اصلی عدم استفاده از فرش‌های دستباف در بسیاری از خانه‌هاست.
زرینه‌کفش در پایان گفت: نسل جدید به‌دلیل زندگی مدرن، اغلب از وجود فرش‌های دستباف با طرح‌های مدرن بی‌اطلاع‌اند. در حالی‌که تولیدکنندگان ایرانی، فرش‌های دستبافی تولید می‌کنند که مطابق با سلیقه و دیزاین روز است و حتی در اروپا به‌فروش می‌رسد. برخی از طرح‌های مدرن امروزی در واقع ریشه در فرش‌های سنتی ایرانی دارند. باید با اطلاع‌رسانی درست، این آگاهی را به جوانان رساند تا بدانند هنر اصیل ایرانی، نه‌تنها با زندگی مدرن ناسازگار نیست، بلکه مکمل آن است.
