با وجود اینکه قبل از سلسله ساسانیان، شهرنشینی با تشکیل حکومت مادها آغاز شد و در دوره سلوکیان، شهرهای خود فرمان و مستقل ظاهر شدند با این حال بیشتر شهرهای دوره باستانی در زمان ساسانیان به وجود آمده اند.
با تهاجم مغولان شهرنشینی در ایران رو به زوال رفت و تنها در دوران غازان خان رونق نسبی به شهرها بازگشت. در دوران صفویه نیز شهرنشینی در ایران رونق یافت و اعتقادات مذهبی حکام بر کالبد شهر نیز تأثیر گذاشت.
در دوران معاصر شهر نشینی به شکل زیست غالب بشری درآمده و در آینده‌ای نه چندان دور، شاید که به تنها شکل زیست انسان‌ها تبدیل شود.
وجود همسایگانی که به حقوق و تکالیف خود آشنایی کافی ندارند
امروزه آپارتمان به عنوان نماد شهرهای نوین و تبلور هنر مهندسی در زندگی جدید انسان‌ها شناخته می‌شود. زندگی در این آپارتمان‌ها در کنار مزایایی که دارد دارای یکسری از معایب نیز می‌باشد و افراد قبل از انتخاب آپارتمان باید نسبت به این معایب آگاهی داشته باشند تا تصمیم صحیحی اتخاذ کنند.
یک از معضلات اصلی زندگی آپارتمان نشینی که حجم قابل توجهی از پرونده‌های دادگاه‌ها را به خود اختصاص می‌دهد، وجود همسایگان مزاحم، دردسر ساز، ناسزگار با جمع و مشکلات مربوط به پرداخت هزینه‌ها است.
اختلاف فرهنگی و مالی ریشه بسیاری از مشکلات است
از آنجایی که مشخصه هر ساختمان وجود تعدادی آپارتمان کوچک و بزرگ در آن است؛ افراد زیادی با سلایق و رفتارهای مختلف در آن زندگی می‌کنند. اگر شما خیلی خوش شانس باشد، همسایگان آرام و بی دردسری را در مجاورت خود خواهید داشت در غیر این صورت گرفتار همسایه ی پر دردسری خواهید شد که در برخورد با چنین همسایه ای دچار چالش‌های فراوانی می‌شوید.
این افراد گاهی به دلیل کم اطلاع بودن از حقوق و تکالیف خود و گاهی نیز با هدف کسب منافع بیشتر در استفاده از امکانات ساختمان، اقدام به زیرپا گذاشتن حقوق دیگران می‌کنند.
خبرگزاری مهر به دنبال بروز پر تکرار مشکلات بین همسایه‌ها به سراغ واکاوی تعدادی از این پرونده‌ها رفته است.
ما در این ساختمان حق آب و گل داریم
در شروع گزارش خود به سراغ جوانی که با پوشه‌ای سبز رنگ در دست منتظر رسیدن آسانسور به طبقه همکف در دادسرای ناحیه ۶ تهران است می‌روم. او ساکن یک آپارتمان در منطقه هفت تهران واقع در خیابان مطهری است.
پس از معرفی خود از وی سوال کردم برای چه موضوعی به این محل آمده اید؟
نفس عمیقی می‌کشد و با افسوس می‌گوید: همسایه بد
با وجود اینکه عجله دارد اما معتقد است ممکن است داستان او برای عده زیادی از شهروندان آگاهی بخش باشد و بخش کوچکی از مشکلات این حوزه را رفع کند.
وی داستان خود را اینگونه آغاز می‌کند در سال ۱۳۹۶ یک واحد آپارتمان را در خیابان مطهری خریداری کردم. مالک سازنده‌ای بود که این ساختمان را به صورت مشارکت ۶۰% صاحب زمین و ۴۰ % برای خود در ۵ طبقه احداث کرده بود.
قیمت آپارتمان نسبت به امکانات، موقعیت، کیفیت ساخت و … دارای ویژگی‌های مطلوبی بود. به همین دلیل با خوشحالی از اینکه ملک مطلوبی را برای خرید به دست آورده ام، این معامله را انجام دادم و پس از یک بازسازی کوچک در آن ساکن شدم. بدون اغراق می گویم سازنده ساختمان تمام بخش‌ها را با کیفیت مطلوب ساخته بود و این آپارتمان را نیز به صورت ویژه با امکانات خاص برای خودش احداث کرده بود.
پس از سکونت و آشنایی با همسایگان متوجه شدم مالک زمین که پیرمردی خوش رو و مهربان با سن نزدیک به ۸۰ سال است؛ از قبال این مشارکت ۶ واحد آپارتمان در سه طبقه را به دست آورده است.
پیر مرد به دلیل کهولت سن، تمام سهم خود از این ساختمان را بین ورثه تقسیم کرده بود. خانواده او شامل همسر، یک پسر و دو دختر بودند.
این خانواده به بهانه اینکه بیش از نیمی از حق رأی در این ساختمان را در اختیار دارند؛ در مواردی همچون انتخاب مدیر ساختمان و تعیین شارژ واحدها و… اقدام به تصویب قوانینی یک طرفه به نفع خود می‌کردند.
به عنوان نمونه تخفیف ۵۰% در پرداخت حق شارژ ماهیانه برای ۶ واحد خود لحاظ می‌کردند و یا معتقد بودند تمام بخش‌های مشاع طبقه پارکینگ همکف متعلق به آنها است. البته باید ذکر کنم که برای پرداخت هزینه‌های تعمیراتی این طبقه چنین تصوری نداشتند و با دست و دلبازی سایرین را هم در این هزینه‌ها به وفور شریک می‌کردند.
این افراد به بهانه اینکه پدرشان مالک زمین ساختمان بوده است؛ برای خود حقوقی غیر واقعی متصور هستند و بر آن پافشاری می‌کنند.
در اقدامی دیگر زمانی که به دنبال کاهش فشار آب خودشان اقدام به نصب پمپ و منبع آب در بخش مشاع طبقه پارکینگ همکف کرده اند، جلوی نصب این تجهیزات در همان محل مشاع را توسط سایر آپارتمان‌ها گرفته اند. به همین دلیل برای ثبت شکایت به این دادسرا آمده ام.
سردرگمی ساکنین در هزارتوی قوانین
مشکلاتی از این دست بین همسایگان ساکن در یک آپارتمان کم نیست. عمده این مشکلات ریشه‌های مالی دارد و در زمان تقسیم هزینه‌ها بین ساکنان و یا دریافت شارژ ماهیانه بروز پیدا می‌کند. به عنوان نمونه شما بسیاری از افراد را در اطراف خود می‌بینید که تمام هزینه‌های جاری شخصی خود و خانواده را به صورت منظم پرداخت می‌کنند. اما در پرداخت هزینه‌های مشترک با سایرین این روحیه را ندارند. حال آنکه هزینه‌های شخصی که پرداخت می‌کنند چند ده برابر هزینه‌های مشترک این افراد است.
در ادامه گزارش خود شروع به تحقیق در فضای مجازی کردم تا با نمونه‌های بیشتری بتوانم موضوع را از زوایای دیگری نیز ببینم.
صفحه‌های زیادی در فضای مجازی اقدام به ارائه خدمات برخط مشاوره حقوقی به شهروندان می‌کنند. در ادامه تعدادی از این مشکلات را مورد کاوش قرار می‌دهیم.
در نمونه اول شهروندی سوال کرده: شارژ یک ساختمان با ۱۵ واحد ماهیانه مبلغ ۱۸۰ هزار تومان است. این مبلغ علاوه بر هزینه‌های عمومی مجتمع شامل هزینه گاز و آب مشترک همه واحدها است.
بنابر دلایلی من بیش از یکسال است که در آپارتمان خود حضور ندارم. با این وجود آیا باید همه شارژ رو پرداخت کنیم؟
آیا می‌توانم هزینه‌های عمومی را پرداخت کنم و هزینه آب و برق مشترک را به دلیل عدم استفاده پرداخت نکنم؟
فردی دیگر گفته است به دلیل بروز مشکل و خسارت در پارکینگ به خودروی شخصی من، درخواست نصب دوربین در مجتمع را کردم. با وجود موافقت ساکنین، اما متأسفانه به دلیل هزینه‌های آن کسی از همسایه‌ها زیر بار آن نرفت.
به ناچار با هزینه شخصی در پارکینگ واحد خودم اقدام به نصب دوربین کرده ام. پس از مدتی به دلیل بروز مشکل بین من و یکی از همسایه‌ها، ایشان عنوان کرده که باید دوربین را جمع کنم. آیا او حق این درخواست را دارد؟
فرد دیگری عنوان کرده است: من در یک ساختمان ۲۰ سال ساخت با ۱۲ واحد زندگی می‌کنم. ۸ سال قبل اقدام به نصب آسانسور برای ساختمان کرده ایم. همه واحدها هزینه آن را پرداخت کردند بجر یک واحد که اعلام کرد به آن نیاز ندارد و هزینه آن را پرداخت نمی‌کند. همین مالک در اقدامی دیگر پس از ۸ سال به بهانه خراب شدن نمای ساختمان به دلیل نصب آسانسور، شارژ ماهیانه آپارتمان خود را پرداخت نمی‌کند.
این در حالی است که واحد نامبرده در موقعیت پشت به نمای ساختمان قرار دارد و ما آسانسور را در حیاط ساختمان نصب کرده ایم. او به تازگی اقدام به ارسال اظهار نامه برای ما کرده است و در خواست جمع آوری آسانسور را دارد. ساکنان ساختمان اکثراً سالمند هستند و به این امکان برای زنگی خود نیاز دارند.
فرد دیگری می‌گوید: یکی از همسایه‌ها در داخل مشاعات ساختمان به بیش از ۱۰ گربه خیابانی غذا می‌دهد. این موضوع باعث شده همه جا پر از آلودگی مدفوع، استفراِغ و موی گربه‌ها شود. جمعیت گربه‌ها به حدی شده است که حتی مهمان‌ها از ورود به حیاط آپارتمان واهمه دارند. اما با وجود تذکرهای مکرر به این همسایه هیچ تغییری در رفتار خود نمی‌دهد.
قوانین این بخش با توجه به مشکلات عنوان شده در پرونده‌های قضائی توسط شهروندان به خوبی قابل روزآمد شدن است
از این دست مشکلات در ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری کم نیستند و نیازمند رسیدگی و تدوین قوانین مؤثر در این حوزه می‌باشند.
قوانین آپارتمان‌نشینی در ایران، علیرغم وجود یک قانون تملک آپارتمان‌ها، با چالش‌های زیادی مواجه هستند. از جمله این چالش‌ها می‌توان به عدم آگاهی ساکنین از حقوق و تکالیف خود، مخالفت‌ها با تصمیمات هیئت مدیره، عدم اجرای دقیق قانون و اختلافات مالی بین ساکنین اشاره کرد.
در مجموع می‌توان اینگونه نتیجه گرفت که برای رفع این چالش‌ها و بهبود وضعیت آپارتمان‌نشینی در ایران، نیاز به تقویت قوانین موجود، افزایش آگاهی ساکنین، ایجاد سازوکارهای مناسب برای حل اختلافات و تقویت نظارت و قانون‌مندی اشاره کرد.
