همشهری آنلاین – گروه سیاسی: حضور حدود ۲۰۰ هیات مشتمل بر مقام‌های ارشد ۵۳ کشور و همچنین وزرا و تصمیم‌سازان حوزه خلیج‌فارس و نیز نمایندگانی از سازمان‌های بین‌المللی، پیش از هر چیز نشان‌دهنده جایگاه ایران در معادلات منطقه‌ای بوده و تهران را به کانونی برای رایزنی‌های منطقه‌ای و حتی بین‌المللی تبدیل کرده است. اهمیت برگزاری «مجمع گفت‌وگوی تهران» زمانی دوچندان می‌شود که ایران در هفته‌های اخیر در کوران مذاکرات هسته‌ای با طرف‌های آمریکایی و اروپایی بوده و اکنون این نشست فرصت مناسبی برای تبیین دیدگاه‌های ایران در این حوزه به‌حساب می‌آید.
ازسوی دیگر در شرایطی که دولت‌های غربی با تمرکز ویژه‌ای در حال پیش بردن سیاست «ایران‌هراسی» در سطح منطقه هستند و رئیس‌جمهور آمریکا نیز در روزهای اخیر در جریان سفر منطقه‌ای خود به غرب‌آسیا ادعاهایی را در این زمینه مطرح کرد، اکنون نشست تهران فرصت بی‌بدیلی برای ارتقای همکاری‌های منطقه‌ای جمهوری‌اسلامی به‌شمار می‌رود.
برگزاری این نشست در قالب ۴۰ پنل تخصصی و با حضور چیزی در حدود ۵۰ رسانه خارجی، از راهبردهای اجماع‌ساز تهران در مسیر تبیین نظم نوین منطقه‌ای حکایت دارد؛ نظمی که می‌کوشد ضمن کوتاه کردن دست قدرت‌های فرامنطقه‌ای، فصل نوینی از تحولات را با اتکاء به همگرایی روزافزون بر مدار مشترکات تاریخی – فرهنگی موجود میان کشورهای منطقه رقم بزند. در جریان نخستین روز این نشست، مقام‌های ایرانی، از مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور گرفته تا عباس عراقچی، وزیر امورخارجه و سید کمال خرازی، رئیس شورای روابط خارجی، به تبیین دیدگاه‌های ایران درباره مهم‌ترین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، از جمله مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، گفت‌وگوها با طرف‌های اروپایی، همکاری‌های منطقه‌ای و... پرداختند. ازسوی دیگر برگزاری دیدارهای دیپلماتیک دوجانبه و چندجانبه در حاشیه این رویداد، فرصت مناسبی برای پیشبرد همکاری‌های چندوجهی منطقه‌ای بود. تلویزیون همشهری در گفت‌وگو با مهدی شکیبایی، کارشناس مسائل غرب آسیا و علیرضا کوهکن، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و مشاور وزیر امورخارجه در دیپلماسی علم و فناوری به بررسی دلایل اهمیت «مجمع گفت‌وگوی تهران» پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
«مجمع گفت‌وگوی تهران» اتفاق اثرگذاری در نقش دیپلماتیک ایران به‌حساب می‌آید. با توجه به این موضوع، نفس برگزاری این نشست آن‌هم در شرایط فضاسازی‌های غربی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
شکیبایی: در شرایط ویژه‌ای این مجمع برگزار می‌شود، چراکه در هفته‌های اخیر و با توجه به سفر منطقه‌ای ترامپ، فضاسازی‌های گسترده‌ای درباره نقش منطقه‌ای ایران انجام و شرایط ایران را وارونه نشان دهند. در چنین شرایطی برگزاری مجمع گفت‌وگوی تهران نقش ویژه‌ای در برهم خوردن این معادله طراحی شده داشته است. این مجمع در واقع همان نقشی را ایفا می‌کند که به‌عنوان مثال نشست‌های مونیخ و داووس ایفا می‌کنند و به‌عنوان کانونی برای حل و فصل اختلاف‌های موجود میان کشورها مطرح است. این نشستی که در تهران برگزار شد، نتایج ویژه‌ای به همراه خواهد داشت و نیازی ضروری بود. این مجمع چند سالی است که در تهران برگزار می‌شود و با توجه به اینکه در شرایط کنونی به دیپلماسی فعال داریم، این نشست می تواند نتایج مهمی به همراه داشته باشیم. نکته مهم این است که تمرکز بر مذاکره و شرطی‌سازی جامعه آسیبی است که باید مورد توجه ویژه قرار گیرد و نشست تهران، اقدام موثری در این زمینه است، چراکه نشان می‌دهد ایران منزوی نیست. در واقع در مجمع تهران واقع‌یت‌های موجود به نمایش درمی‌آید.
اثر ملموس این گونه نشست‌ها چیست؟
کوهکن: نکته مهم این است که تحولات سیاسی در دنیای امروز مبتنی بر گفت‌وگو است؛ موضوعی که در عرصه‌های مختلف شاهد آن هستیم. از جمله اینکه برای تصویرسازی از روندها، ابتنای بر گفت‌وگو اصلی اساسی به شمار می‌رود. بهترین ابزار در این زمینه، برگزاری چنین نشست‌هایی است که در سطح بین‌المللی نیز موارد مشابهی، مانند نشست مونیخ و داووس وجود دارد. در سطح منطقه نیز شاهد چنین تلاش هایی بوده‌ایم. در ایران چنین پلتفرمی قبلا تجربه شده بود که چندان موفق نبود، اما نشست تهران گام جدیدی به‌شمار می‌رود. در این میان برگزاری حرفه‌ای نشست تهران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند راهگشا باشد. شکل و محتوای نشست از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
کیفیت برگزاری «مجمع گفت‌وگوی تهران» را چطور ارزیابی می‌کنید؟
کوهکن: به عنوان فردی که در برگزاری چنین مراسمی حضور داشته ام، باید اشاره کنم که این نشست دارای پیشرفت‌هایی بوده‌است، اما همچنان برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود باید تلاش بیشتری داشته باشیم، چراکه این گونه نشست‌ها دارای ظرفیت‌های ویژه‌ای است که کیفیت مناسب برگزاری، نقش ویژه‌ای در بهره‌گیری از آنها دارد.
برگزاری نشست تهران تا چه اندازه در شکل‌دهی به روند تحولات در غرب آسیا موثر خواهد بود؟
شکیبایی: غربی‌ها به دنبال مایوس‌سازی مردم ما هستند، اما نکته این است که ما اکنون شاهد ۳ چالش مهم هستیم؛ نخست بحث تحریم است که ازسوی اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها در جریان است. دوم، جنگ رسانه‌ای است. آنها از همه توان خود برای منزوی نشان دادن ایران استفاده می‌کنند. چالش سوم، تغییرات ژئوپلیتک در سطح منطقه است. برای این چالش‌ها باید برنامه داشت و راهکارهای مناسب ارائه داد. برای این منظور «مذاکره» کافی نیست، چراکه غربی‌ها به‌دنبال تحمیل رویکردها خود هستند. ما در منطقه ای هستیم که به‌راحتی می‌توانیم زمین بازی را تغییر دهیم؛ رویکردی که نشست تهران ابزار مناسبی برای تحقق آن به حساب می‌آید. مناسبات منطقه ای و ظرفیت‌های فکری و دیپلماتیک ایران، پتانسیل قدرتمندی برای تغییر صحنه بازی است. بنابراین باید تاکید کرد که مذاکره یکی از ده ها کار وزارت امور خارجه است. در چنین شرایطی «دیپلماسی عمومی» از دیگر ظرفیت‌های موجود است. نکته مهم این است که حضور چهره‌های سیاسی بین‌المللی نقش ویژه‌ای در نشان دادن سیمای واقعی ایران دارد. یافته های آنان از داخل ایران در شکل دهی روندهای آینده نقش ویژه ای دارد. باید توجه داشت که آمریکایی‌ها می‌خواستند القا کنند جهان همچنان بر مدار نظم تک قطبی می‌چرخد، اما اکنون اندیشکده‌های غربی معتقدند دوران «نظم تک قطبی آمریکامحور» گذشته است. در چنین شرایطی ترامپ در سفر اخیر کوشید تصویر ارباب – رعیتی را جا بیندازد. حال وظیفه ما این است که تصویر تازه ای ارائه دهیم و ممع تهران نقش مهمی در این زمینه دارد.
«مجمع گفت‌وگوی تهران» چه اهمیتی در راستای پیشبرد راهبرد خنثی‌سازی تحریم ها دارد؟
شکیبایی: چالش‌های موجود نشان دهنده ضرورت بازتعریف نقش و جایگاه منطقه‌ای ایران است. این نشست فرصتی برای خروج از انزوای القایی آمریکایی‌هاست. ازسوی دیگر تصویری از ایران ارائه می‌دهد که کشوری اهل تعامل هستیم. نکته مهم دیگری که در دولت سیزدهم نیز شاهد آن بودیم، راهبردسازی برای خنثی‌سازی تحریم‌ها از طریق تعامل های بین‌المللی است. نشست تهران مصداق چنین رویکردی است. این گونه، می‌توان گام‌های محکمی در مسیر خنثی کردن تحریم‌ها برداشت. باید از این فرصت ویژه استفاده کرد که نشان دهیم جهان فقط غرب و آمریکا نیست.
چگونه می‌توان این تصویر را احیا کرد که ایران حتی در صورت حصول توافق با غرب، دوستان روزهای سخت خود را رها نخواهد کرد؟
شکیبایی: نکته مهم اینجاست که این نشست در اوج مذاکرات با آمریکایی‌ها برگزار می شود. اینکه برای حضور در نشست تهران کشورهای مختلفی به تهران آمدند، این پیام را دارد که توافق به معنی فراموش کردن دوستان و راهبردهای اصولی جمهوری‌اسلامی در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی نیست. این نشان می‌دهد ایران در پیگیری راهبردهای اصولی خود، پافشاری می‌کند و مذاکره و توافق با حفظ اصول راهبردی ایران انجام می‌شود.
محور فلسطین از رویکردهای مهم نشست تهران بود. خروجی این گونه نشست‌ها می‌تواند گرهی از مشکل فلسطین باز کند؟
شکیبایی: مساله فلسطین از چالش‌های کهنه موجود در منطقه است که تاکنون مساله نخست بشریت بوده است که اقدام‌های گسترده‌ای نیز برای رفع آن انجام شده اما نتیجه‌ای نداشته است. غرب برای پاک کردن صورت مساله اقدام‌های زیادی برای پاک کردن هویت فلسطین انجام داده، اما موفق نشده‌است. برگزاری این دست اجلاس‌ها حداقل نتیجه‌ای که خواهد داشت، برافراز نگه داشتن آرمان فلسطین است. در مجموع نکته مهم، این است که بسیاری از مشکلات منطقه ما ریشه در تبلیغات مسموم سیاسیون و رسانه های غربی دارد. این گونه رفت‌وآمدها در نزیدک شدن دیدگاه‌ها و خنثی‌سازی انحصار غربی نقش ویژه‌ای خواهد داشت.
