یکشنبه با شاهنامه فردوسی: منوچهر- بخش 15؛ به مهراب و دستان رسید این سخن / نبرد زال با اژدها + متن صوتی و معنی اشعار

خلاصه شاهنامهٔ فردوسی؛ منوچهر- بخش 15

در این متن، به مهراب و دستان خبر می‌رسد که شاه و سپهبد در حال جنگ هستند و زال، پسر سام، با لشکری گران به میدان آمده است. زال به پدرش سام می‌رسد و در حالی که احساساتی از جمله نگرانی و شادمانی دارد، با او گفت و گو می‌کند. زال از پدر درباره جنگ و اژدهایی که زمین را تهدید می‌کند می‌پرسد و از او پوزش می‌طلبد که نتوانسته در برابر دشمنان یاری‌اش کند.

سام به زال می‌گوید که هیچ چیز به جز خاک باقی نمی‌ماند و باید مجدداً به جنگ بروند. سپس او تصمیم می‌گیرد نامه‌ای به شاه بنویسد و بگوید که در جنگ به زال کمک خواهد کرد. در ادامه، زال با شجاعت به نبرد می‌رود و با اژدهایی خطرناک می‌جنگد. او با دلاوری و قوت قلب، اژدها را شکست می‌دهد و زمین را از وجود او پاک می‌کند.

بعد از پیروزی زال، مردم و بزرگان او را تحسین می‌کنند و ثروت و نعمت از او سرازیر می‌شود. زال پس از این بتند و تاب و پیروزی، به پدرش و به شاه احترام می‌گذارد و از زحمات و فداکاری‌هایش قدردانی می‌شود. داستان در نهایت بر نقش شجاعت و صداقت در زندگی و جنگ تأکید دارد.

برگردان به زبان ساده

# به مهراب و دستان رسید این سخن

که شاه و سپهبد فگندند بن

هوش مصنوعی: به معبد و دستان خبر رسید که شاه و فرمانده تصمیم به تبعید گرفته‌اند.

# خروشان ز کابل همی رفت زال

فروهشته لفج و برآورده یال

هوش مصنوعی: زال از کابل به سمت پایین در حال حرکت بود، خروشان و سرشار از قدرت، در حالی که دمی فرود آمده و یالش را به جلو بلند کرده بود.

# همی گفت اگر اژدهای دژم

بیاید که گیتی بسوزد به دم

هوش مصنوعی: او می‌گفت اگر اژدهای غمگین بیاید و دنیا را با نفس خود بسوزاند،

# چو کابلستان را بخواهد بسود

نخستین سر من بباید درود

هوش مصنوعی: اگر کابلستان به سعادت و بهروزی دست یابد، ابتدا باید بر سر من درود فرستاده شود.

# به پیش پدر شد پر از خون جگر

پر اندیشه دل پر ز گفتار سر

هوش مصنوعی: به سمت پدر رفت و از اشک و غم پر بود، دلش پر از فکر و اندیشه، و زبانش پر از سخن بود.

# چو آگاهی آمد به سام دلیر

که آمد ز ره بچهٔ نره شیر

هوش مصنوعی: وقتی سام دلیر متوجه شد، به او خبر رسید که نوزاد شیر در راه است.

# همه لشکر از جای برخاستند

درفش فریدون بیاراستند

هوش مصنوعی: تمام سپاه از مکان خود حرکت کردند و پرچم فریدون را به مزین کردند.

# پذیره شدن را تبیره زدند

سپاه و سپهبد پذیره شدند

هوش مصنوعی: نیروهای سپاه و فرماندهان آنها آماده ورود شدند و به استقبال آمدند.

# همه پشت پیلان به رنگین درفش

بیاراسته سرخ و زرد و بنفش

هوش مصنوعی: همه پشت فیل‌ها را با پرچم رنگارنگی تزئین کرده‌اند که شامل رنگ‌های قرمز، زرد و بنفش است.

# چو روی پدر دید دستان سام

پیاده شد از اسپ و بگذارد گام

هوش مصنوعی: وقتی که سام پدرش را دید، از اسب پیاده شد و قدم به سمت او گذاشت.

# بزرگان پیاده شدند از دو روی

چه سالارخواه و چه سالارجوی

هوش مصنوعی: افراد مهم و بزرگان از دو طرف پیاده شدند، خواه کسانی که به دنبال رهبری هستند و خواه کسانی که می‌خواهند رهبری کنند.

# زمین را ببوسید زال دلیر

سخن گفت با او پدر نیز دیر

هوش مصنوعی: زال دلیر به زمین احترام می‌گذارد و آن را می‌بوسد، و در این لحظه با پدرش نیز صحبت می‌کند که سال‌هاست از او دور است.

# نشست از بر تازی اسپ سمند

چو زرین درخشنده کوهی بلند

هوش مصنوعی: شخصی بر روی اسب تند و زرین خود نشسته است، مانند درخشندگی یک کوه بلند.

# بزرگان همه پیش او آمدند

به تیمار و با گفت و گو آمدند

هوش مصنوعی: همه افراد بزرگ و محترم، نزد او آمدند تا از او مراقبت کنند و با او صحبت کنند.

# که آزرده گشتست بر تو پدر

یکی پوزش آور مکش هیچ سر

هوش مصنوعی: پدری که از تو ناراحت شده، برایش عذرخواهی کن و هیچگاه او را آزرده خاطر نکن.

# چنین داد پاسخ کزین باک نیست

سرانجام آخر به جز خاک نیست

هوش مصنوعی: او چنین پاسخ داد که ترسی نیست، زیرا در نهایت همه چیز به خاک ختم می‌شود.

# پدر گر به مغز اندر آرد خرد

همانا سخن بر سخن نگذرد

هوش مصنوعی: اگر پدر در عمق فکر خود حکمت و دانشی را به کار گیرد، پس به راستی هیچ سخنی نمی‌تواند بر سخن دیگر بیفزاید یا آن را بهتر کند.

# و گر برگشاید زبان را به خشم

پس از شرمش آب اندر آرم به چشم

هوش مصنوعی: اگر زبانش به خاطر خشم باز شود، بعد از شرم، اشک را به چشمانم می‌آورم.

# چنین تا به درگاه سام آمدند

گشاده‌دل و شادکام آمدند

هوش مصنوعی: آنها با دل‌های گشاده و خوشحال به درگاه سام رسیدند.

# فرود آمد از باره سام سوار

هم اندر زمان زال را داد بار

هوش مصنوعی: سام سوار از ابرها پایین آمد و به زال، پسرش، بار و میراثی را تقدیم کرد.

# چو زال اندر آمد به پیش پدر

زمین را ببوسید و گسترد بر

هوش مصنوعی: زال به محض ورود به پیش پدرش، زمین را بوسید و بر آن گسترد.

# یکی آفرین کرد بر سام گرد

وزاب دو نرگس همی گل سترد

هوش مصنوعی: یک نفر بر سام گرد آفرینی کرد و دو گل نرگس را از زمین برداشت.

# که بیدار دل پهلوان شاد باد

روانش گرایندهٔ داد باد

هوش مصنوعی: شاد و خرم باد دل بیدار و قهرمان، و روحش که به سوی عدالت و راستی می‌گراید.

# ز تیغ تو الماس بریان شود

زمین روز جنگ از تو گریان شود

هوش مصنوعی: با ضربه‌های تو، زمین مثل الماس می‌شورد و در روز نبرد، همه از ترس تو می‌گریند.

# کجا دیزهٔ تو چمد روز جنگ

شتاب آید اندر سپاه درنگ

هوش مصنوعی: کجا می‌توانی روز جنگ را ببینی که تیر و تبر در میدان جنگ به یکباره آماده به کار نیستند؟

# سپهری کجا باد گُرز تو دید

همانا ستاره نیارد کشید

هوش مصنوعی: در آسمان، جایی که توفان و گردباد وجود دارد، هیچ ستاره‌ای نمی‌تواند به آنجا برسد.

# زمین نَسپَرد شیر با داد تو

روان و خرد کشته بنیاد تو

هوش مصنوعی: زمین را به شیر نده، با داد تو روان و خرد بی‌حاصل است. بنیاد تو کشته شده است.

# همه مردم از داد تو شادمان

ز تو داد یابد زمین و زمان

هوش مصنوعی: همه افراد به خاطر انصاف و عدالت تو خوشحال هستند و از حسن کردار تو، زمین و آسمان بهره‌مند می‌شوند.

# مگر من که از داد بی‌بهره‌ام

و گرچه به پیوند تو شهره‌ام

هوش مصنوعی: آیا ممکن است نادیده بگیرم که من از عدالت و انصاف بی‌‌بهره‌ام، هرچند که به خاطر رابطه‌ام با تو معروف شده‌ام؟

# یکی مرغ پرورده‌ام خاک خورد

به گیتی مرا نیست با کس نبرد

هوش مصنوعی: من مرغی را پرورش داده‌ام که در این دنیا خاکی شده است و هیچ‌کس حریف من نیست.

# ندانم همی خویشتن را گناه

که بر من کسی را بران هست راه

هوش مصنوعی: نمی‌دانم آیا خودم گناهکاری دارم یا نه، زیرا کسی از راهی به من آسیب نمی‌زند.

# مگر آنکه سام یلستم پدر

و گر هست با این نژادم هنر

هوش مصنوعی: تنها در صورتی که من فرزند سام یلستم، باید به نژاد خود افتخار کنم و اگر این چنین نیست، هنر و مهارت من اهمیت بیشتری دارد.

# ز مادر بزادم بینداختی

به کوه اندرم جایگه ساختی

هوش مصنوعی: من از مادرم به دنیا آمدم و تو مرا به کوه انداختی و در دل آن محلتی برای من ساختی.

# فگندی به تیمار زاینده را

به آتش سپردی فزاینده را

هوش مصنوعی: تو با حزن و اندوه، زندگی را در آتش سوزاندی و فرصت‌های رشد و شکوفایی را از بین بردی.

# ترا با جهان آفرین نیست جنگ

که از چه سیاه و سپیدست رنگ

هوش مصنوعی: تو با خالق جهان درگیر نیستی که بدانید رنگ‌ها چرا سیاه و سفید هستند.

# کنون کم جهان آفرین پرورید

به چشم خدایی به من بنگرید

هوش مصنوعی: هم‌اکنون خالق جهان با نگاه خدایی به من بنگرید.

# ابا گنج و با تخت و گُرز گران

ابا رای و با تاج و تخت و سران

هوش مصنوعی: با وجود ثروت و قدرت و تجهیزات سنگین، باز هم بدون فکری درست و مشورت با سران، ارزشی ندارد.

# نشستم به کابل به فرمان تو

نگه داشتم رای و پیمان تو

هوش مصنوعی: نشستم در کابل و به دستورات تو عمل کردم و تصمیم و وعده‌ات را حفظ کردم.

# که گر کینه جویی نیازارمت

درختی که کشتی به بار آرمت

هوش مصنوعی: اگر بخواهی از من کینه به دل بگیری، به یاد داشته باش که همان درختی که کاشتی می‌تواند به تو میوه دهد.

# ز مازندران هدیه این ساختی

هم از گرگساران بدین تاختی

هوش مصنوعی: تو از مازندران هدیه‌ای آفریدی و با قدرت از گرگساران به اینجا آمده‌ای.

# که ویران کنی خان آباد من

چنین داد خواهی همی داد من

هوش مصنوعی: تو همه چیز را خراب می‌کنی و به خانه‌ام آسیب می‌زنی، این رفتار تو برای من بسیار دردناک است.

# من اینک به پیش تو استاده‌ام

تن بنده خشم ترا داده‌ام

هوش مصنوعی: من اکنون در حضور تو ایستاده‌ام و تسلیم خشم تو هستم.

# به اره میانم بدو نیم کن

ز کابل مپیمای با من سخن

هوش مصنوعی: با دوستی که در دل دارم، به گرمی رفتار کن و از من دوری نکن.

# سپهبد چو بشنید گفتار زال

برافراخت گوش و فرو برد یال

هوش مصنوعی: سپهبد وقتی سخنان زال را شنید، گوش‌هایش را تیز کرد و یال خود را پایین آورد.

# بدو گفت آری همینست راست

زبان تو بر راستی بر گواست

هوش مصنوعی: او گفت: بله، همین‌طور است. زبان تو بر اساس حقیقت است و بر راستی گواهی می‌دهد.

# همه کار من با تو بیداد بود

دل دشمنان بر تو بر شاد بود

هوش مصنوعی: تمام کارهای من نسبت به تو ناعادلانه بود و دل دشمنان به خاطر تو شاد بود.

# ز من آرزو خود همین خواستی

به تنگی دل از جای برخاستی

هوش مصنوعی: تو از من خواسته بودی که آرزوی خود را به من بگویی و حالا به خاطر تنگی دل، از جایت برخاسته‌ای.

# مشو تیز تا چارهٔ کار تو

بسازم کنون نیز بازار تو

هوش مصنوعی: نگران نباش و حواست را جمع کن تا من راه‌حلت را پیدا کنم. حالا نیز باید به فکر تلاش‌های خودت باشی.

# یکی نامه فرمایم اکنون به شاه

فرستم به دست تو ای نیک‌خواه

هوش مصنوعی: اکنون تصمیم دارم نامه‌ای برای شاه بنویسم و آن را به دستان تو که خیرخواه هستی، ارسال کنم.

# سخن هر چه باید به یاد آورم

روان و دلش سوی داد آورم

هوش مصنوعی: هر آنچه که باید به یاد بسپارم، روان و دل خود را به سوی حقیقت و عدالت سوق می‌دهم.

# اگر یار باشد جهاندار ما

به کام تو گردد همه کار ما

هوش مصنوعی: اگر محبوب ما در کنار باشد، همه کارهای ما به رضایت و خوشحالی شما انجام می‌شود.

# نویسنده را پیش بنشاندند

ز هر در سخنها همی راندند

هوش مصنوعی: نویسنده را دعوت کردند تا در جمع حاضر شود و همگان به سخن گفتن مشغول شدند.

# سرنامه کرد آفرین خدای

کجا هست و باشد همیشه به جای

هوش مصنوعی: خداوندی که این جهان را خلق کرده، چقدر بزرگ و عظیم است و همیشه در جای خود حضور دارد و بر همه چیز نظارت می‌کند.

# ازویست نیک و بد و هست و نیست

همه بندگانیم و ایزد یکیست

هوش مصنوعی: همه ما انسان‌ها از خوبی و بدی و وجود و عدم تشکیل شده‌ایم و در نهایت تمامی ما بندگان هستیم و خدای یگانه واحدی داریم.

# هر آن چیز کو ساخت اندر بوش

بران است چرخ روان را روش

هوش مصنوعی: هر چیزی که در دل و ذهن انسان شکل می‌گیرد، اثرش بر سرنوشت او خواهد بود. زندگی مثل چرخشی مداوم است که تحت تأثیر این افکار و احساسات قرار دارد.

# خداوند کیوان و خورشید و ماه

وزو آفرین بر منوچهر شاه

هوش مصنوعی: خداوند آسمان و خورشید و ماه را خلق کرده است و بر منوچهر شاه آفرین می‌فرستد.

# به رزم اندرون زهر تریاک سوز

به بزم اندرون ماه گیتی فروز

هوش مصنوعی: در جنگ، زهر تریاک مانند سوزی عمیق است، اما در میهمانی، نور ماه بر زمین می‌تابد و زیبایی خاصی را به ارمغان می‌آورد.

# گراینده گُرز و گشاینده شهر

ز شادی به هر کس رساننده بهر

هوش مصنوعی: کسی که با قدرت و شهامت از حق دفاع می‌کند و باعث رونق و خوشحالی مردم می‌شود، به همه کمک می‌کند و شادی را به هر کس می‌رساند.

# کشنده درفش فریدون به جنگ

کشنده سرافراز جنگی پلنگ

هوش مصنوعی: درفش فریدون که نماد قدرت و شجاعت است، در میدان نبرد بر سرافرازان و جنگجویان بزرگی که مانند پلنگ هستند، تسلط دارد و آن‌ها را از پا در می‌آورد.

# ز باد عمود تو کوه بلند

شود خاک نعل سرافشان سمند

هوش مصنوعی: باد تو باعث می‌شود که کوه بلند از خاک نعل اسب سرافشان بالا بیاید.

# همان از دل پاک و پاکیزه کیش

به آبشخور آری همی گرگ و میش

هوش مصنوعی: از دل پاک و نیت خالص، می‌توان همگرایی و دوستی را ایجاد کرد، به گونه‌ای که در این محیط، حتی موجودات متضاد نیز بتوانند به خوبی کنار هم زندگی کنند.

# یکی بنده‌ام من رسیده به جای

به مردی به شَست اندر آورده پای

هوش مصنوعی: من یک بنده هستم که به مقام والایی رسیده‌ام و به مردانگی و قدرت دست یافته‌ام.

# همی گرد کافور گیرد سرم

چنین کرد خورشید و ماه افسرم

هوش مصنوعی: عطر گلابی که همچون کافور به مشام می‌رسد، سرم را به وجد آورده است. مانند خورشید و ماه که در آسمان تاج بر سر دارند، احساس می‌کنم.

# ببستم میان را یکی بنده‌وار

ابا جاودان ساختم کارزار

هوش مصنوعی: من راهی را با تواضع و بندگی بستم و به همین دلیل، جنگی جاودانه به وجود آوردم.

# عنان پیچ و اسپ افگن و گُرزدار

چو من کس ندیدی به گیتی سوار

هوش مصنوعی: به خودم می‌بالم که به مانند من کسی را در دنیا سوارکاری ندیده‌اید؛ همچون اسب را کنترل می‌کنم و دسته میزنم.

# بشد آب گردان مازندران

چو من دست بردم به گُرز گران

هوش مصنوعی: آب‌های مازندران به شدت طغیانی شد و من وقتی دست به نیزه‌ی سنگینم بردم، اوضاع را تحت کنترل قرار دادم.

# ز من گر نبودی به گیتی نشان

برآورده گردن ز گردن کشان

هوش مصنوعی: اگر من در این دنیا نشانی نداشتم، پس چرا باید گردن کشان از من یاد کنند؟

# چنان اژدها کو ز رود کشف

برون آمد و کرد گیتی چو کف

هوش مصنوعی: مانند اژدهایی که از رود بیرون می‌آید و جهان را همچون کف (سطح آب) در هم می‌ریزد.

# زمین شهر تا شهر پهنای او

همان کوه تا کوه بالای او

هوش مصنوعی: زمین از یک شهر تا شهر دیگر به اندازه‌ی پهنای کوه‌ها تا بالای آن‌ها گسترده است.

# جهان را ازو بود دل پر هراس

همی داشتندی شب و روز پاس

هوش مصنوعی: دنیا از او پر از نگرانی و اضطراب است و مردم شب و روز در حال مراقبت و محافظت از خود هستند.

# هوا پاک دیدم ز پرندگان

همان روی گیتی ز درندگان

هوش مصنوعی: هوا را پاک و خالی از پرندگان دیدم و همچنین زمین را بی‌هیچ نشانه‌ای از درندگان.

# ز تفش همی پر کرگس بسوخت

زمین زیر زهرش همی برفروخت

هوش مصنوعی: از شدت آتش و گرما، زمین زیر بال‌های کرگس می‌سوزد و زهرش را به آتش می‌کشد.

# نهنگ دژم بر کشیدی ز آب

به دم درکشیدی ز گردون عقاب

هوش مصنوعی: نهنگ غمگین را از آب بیرون کشیدی و پرنده‌ای با عظمت را از آسمان به زمین آوردی.

# زمین گشت بی‌مردم و چارپای

همه یکسر او را سپردند جای

هوش مصنوعی: زمین خالی از سکنه شد و همه چهارپایان را در یکجا گذاشتند.

# چو دیدم که اندر جهان کس نبود

که با او همی دست یارست سود

هوش مصنوعی: وقتی دیدم که در این دنیا کسی نیست که با او همکاری و دوستی داشته باشم، احساس تنهایی کردم.

# به زور جهاندار یزدان پاک

بیفگندم از دل همه ترس و باک

هوش مصنوعی: به کمک قدرت خدایی که بر جهان فرمانروایی می‌کند، از دل همه ترس و نگرانی را دور می‌کنم.

# میان را ببستم به نام بلند

نشستم بران پیل پیکر سمند

هوش مصنوعی: من در آغاز کار را با نامی بزرگ آغاز کردم و بر اسبی همچون فیل نشسته‌ام.

# به زین اندرون گُرزهٔ گاوسر

به بازو کمان و به گردن سپر

هوش مصنوعی: در اینجا گفته شده است که بر روی اسب، حیوانی بزرگ و نیرومند سوار شده و در کنار آن، کمان و سپر به همراه دارد. به عبارتی، این تصویرگری از یک سرباز یا جنگجوست که آماده‌ی نبرد است و ابزارهای لازم را با خود دارد.

# برفتم بسان نهنگ دژم

مرا تیز چنگ و ورا تیز دم

هوش مصنوعی: من همانند یک نهنگ غمگین دور شدم، چنگال‌هایم تیز است و دمم هم تند و سریع.

# مرا کرد پدرود هرکو شنید

که بر اژدها گُرز خواهم کشید

هوش مصنوعی: هرکه خبر داشت که قصد دارم با اژدها شمشیر بکشم، از من خداحافظی کرد.

# ز سر تا به دمش چو کوه بلند

کشان موی سر بر زمین چون کمند

هوش مصنوعی: از سر تا پای او به قدری بلند است که مانند کوهی می‌ماند و موهایش مانند کمند بر زمین افتاده است.

# زبانش بسان درختی سیاه

ز فر باز کرده فگنده به راه

هوش مصنوعی: زبان او مانند درختی سیاه است که از فرط بازشدن، شاخه‌هایش به سمت راه گسترش یافته‌اند.

# چو دو آبگیرش پر از خون دو چشم

مرا دید غرید و آمد به خشم

هوش مصنوعی: وقتی که چشمان من از اشک پر شده بود، او با دیدن این وضعیت به شدت خشمگین و عصبانی شد و به طرف من آمد.

# گمانی چنان بردم ای شهریار

که دارم مگر آتش اندر کنار

هوش مصنوعی: حس می‌کنم که شاید آتش عشقی در دل دارم، ای فرمانروای من، و این حس به‌قدری قوی است که گویی در کنارم شعله‌ور است.

# جهان پیش چشمم چو دریا نمود

به ابر سیه بر شده تیره دود

هوش مصنوعی: در برابر چشمانم، دنیا مانند دریا به نظر می‌رسد، در حالی که ابرهای سیاه بالای آن و دود تیره‌ای آن را فرا گرفته است.

# ز بانگش بلرزید روی زمین

ز زهرش زمین شد چو دریای چین

هوش مصنوعی: از صدایش زمین لرزید و به خاطر زهرش، زمین مانند دریای چین شد.

# برو بر زدم بانگ برسان شیر

چنان چون بود کار مرد دلیر

هوش مصنوعی: برو و صدایم را به شیر برسان، همان‌طور که شایستهٔ کار مردان دلیر است.

# یکی تیر الماس پیکان خدنگ

به چرخ اندرون راندم بی‌درنگ

هوش مصنوعی: من یک تیر الماس را با شتاب به سوی آسمان پرتاب کردم.

# چو شد دوخته یک کران از دهانش

بماند از شگفتی به بیرون زبانش

هوش مصنوعی: وقتی که او به شدت شگفت‌زده شد، زبانش از دهانش بیرون ماند و چهره‌اش را در حیرت نشان داد.

# هم اندر زمان دیگری همچنان

زدم بر دهانش بپیچید ازان

هوش مصنوعی: در زمانی دیگر نیز، همچنان به او تذکر دادم و او به خاطر آن مسئله انحرافی شد.

# سدیگر زدم بر میان زفرش

برآمد همی جوی خون از جگرش

هوش مصنوعی: دوباره به او ضربه‌ای زدم و از وسط بدنش خون مانند جوی از دلش بیرون زد.

# چو تنگ اندر آورد با من زمین

برآهختم این گاوسر گُرز کین

هوش مصنوعی: وقتی زمین به تنگنا افتاد و فشار زیادی به من وارد کرد، من با خشم و قدرت به مقابله با این مشکل برخاستم.

# به نیروی یزدان گیهان خدای

برانگیختم پیلتن را ز جای

هوش مصنوعی: با قدرت خداوند، جهانیان را برانگیختم و پهلوان را از جای خود حرکت دادم.

# زدم بر سرش گُرزهٔ گاو چهر

برو کوه بارید گفتی سپهر

هوش مصنوعی: من بر سرش ضربه‌ای زدم که مانند بارش کوه به شدت بود، به طوری که انگار آسمان بر او بارید.

# شکستم سرش چون تن ژنده پیل

فرو ریخت زو زهر چون رود نیل

هوش مصنوعی: من بر او چنان ضربتی زدم که سرش شکست و مانند جسمی زشت و فرسوده به زمین افتاد. زهرش به قدری زهرآگین بود که مانند سیلاب نیل به راه افتاد.

# به زخمی چنان شد که دیگر نخاست

ز مغزش زمین گشت باکوه راست

هوش مصنوعی: او به قدری آسیب دید که دیگر نتوانست برخیزد و زمین را به کوه تکیه داده بود.

# کشف رود پر خون و زرداب شد

زمین جای آرامش و خواب شد

هوش مصنوعی: رودخانه‌ای که پر از خون بود، اکنون به دلیلی به مکانی برای آرامش و خواب تبدیل شده است.

# همه کوهساران پر از مرد و زن

همی آفرین خواندندی بمن

هوش مصنوعی: تمام کوه‌ها پر از مردان و زنان بودند و همه به من آواز عشق و ستایش می‌خواندند.

# جهانی بران جنگ نظاره بود

که آن اژدها زشت پتیاره بود

هوش مصنوعی: مردم دنیا جنگی را تماشا می‌کردند که در آن یک اژدهای زشت و بدذات حاضر بود.

# مرا سام یک زخم ازان خواندند

جهان زر و گوهر برافشاندند

هوش مصنوعی: مرا یک زخم عمیق از سوی سام رسید، و در عوض، دنیا پر از طلا و جواهر شد.

# چو زو بازگشتم تن روشنم

برهنه شد از نامور جوشنم

هوش مصنوعی: وقتی از او بازگشتم، تنم که روشن بود، از زره‌ی نام‌آوریم عاری شد.

# فرو ریخت از باره برگستوان

وزین هست هر چند رانم زیان

هوش مصنوعی: از درخت بزرگ برگ‌ها ریخت و حتی اگر به من آسیب برسد، از این وجود هیچ ضرری نمی‌کنم.

# بران بوم تا سالیان بر نبود

جز از سوخته خار خاور نبود

هوش مصنوعی: در این سرزمین، سال‌ها هیچ چیزی جز خارهای سوخته دیده نمی‌شد.

# چنین و جزین هر چه بودیم رای

سران را سرآوردمی زیر پای

هوش مصنوعی: من هر آنچه که بودیم و به آن باور داشتیم را در برابر رای بزرگان و سران قرار دادم و همه چیز را زیر پا گذاشتم.

# کجا من چمانیدمی بادپای

بپرداختی شیر درنده جای

هوش مصنوعی: کجا من در آنجا به آرامی قدم می‌زدم که تو با قدرت و شجاعت خود، مانند شیر درنده‌ای بر آنجا تسلط داشتی.

# کنون چند سالست تا پشت زین

مرا تختگاه است و اسپم زمین

هوش مصنوعی: حال چند سال است که به جای نشستن بر روی تخت، بر روی زین نشسته‌ام و اسبم به زمین راندن مشغول است.

# همه گرگساران و مازنداران

به تو راست کردم به گُرز گران

هوش مصنوعی: تمامی نوازندگان و مردان قدرتمند به تو خدمت کردم و برایت جانفشانی کردم.

# نکردم زمانی برو بوم یاد

ترا خواستم راد و پیروز و شاد

هوش مصنوعی: من زمانی به یاد تو نبودم، اما همیشه آرزویم این بود که سرزنده، پیروز و شاد باشی.

# کنون این برافراخته یال من

همان زخم کوبنده کوپال من

هوش مصنوعی: اکنون این یال افراشته من یادآور زخمی است که بر پیشانی من نشسته است.

# بدان هم که بودی نماند همی

بر و گردگاهم خماند همی

هوش مصنوعی: بدان که اگر هم باشی، چیزی از من باقی نمی‌ماند و دور و برم هم خالی می‌شود.

# کمندی بینداخت از دست شست

زمانه مرا باژگونه ببست

هوش مصنوعی: زمانه با فریب و نیرنگ خود، مرا در دام و گرفتاری انداخت.

# سپردیم نوبت کنون زال را

که شاید کمربند و کوپال را

هوش مصنوعی: اکنون نوبت به زال رسیده است و امیدواریم که او کمربند و پوشش جنگی خود را بر تن کند.

# یکی آرزو دارد اندر نهان

بیاید بخواهد ز شاه جهان

هوش مصنوعی: کسی در دل آرزو دارد که به طور پنهانی به محضر شاه جهانی بیاید و از او چیزی بخواهد.

# یکی آرزو کان به یزدان نکوست

کجا نیکویی زیر فرمان اوست

هوش مصنوعی: کسی آرزو دارد که آنچه به خداوند زیباست، در جایی جمع شود، زیرا نیکو بودن تحت فرمان او قرار دارد.

# نکردیم بی‌رای شاه بزرگ

که بنده نباید که باشد سترگ

هوش مصنوعی: ما بی‌نظر شاه بزرگ کاری نکردیم، چون هیچ بنده‌ای نباید در برابر شخصی بزرگ و با اهمیت باشد.

# همانا که با زال پیمان من

شنیدست شاه جهان‌بان من

هوش مصنوعی: شاه جهان‌بان من با زال عهد و پیمانی دارد که به خوبی از آن آگاه است.

# که از رای او سر نپیچم به هیچ

درین روزها کرد زی من بسیچ

هوش مصنوعی: من هیچ‌گاه از تصمیم او منحرف نمی‌شوم، زیرا در این روزها او بارها مرا تحت تأثیر قرار داده است.

# به پیش من آمد پر از خون رخان

همی چاک چاک آمدش ز استخوان

هوش مصنوعی: به پیش من فردی آمد که صورتش پر از خون بود و به شدت زخمی و آسیب‌دیده به نظر می‌رسید.

# مرا گفت بردار آمل کنی

سزاتر که آهنگ کابل کنی

هوش مصنوعی: شما بهتر است به آمل بروید تا اینکه به کابل سفر کنید.

# چو پروردهٔ مرغ باشد به کوه

نشانی شده در میان گروه

هوش مصنوعی: اگر پرنده‌ای در کوه پرورش یافته باشد، نشانی از او در میان جمعیت دیگر پرندگان خواهد بود.

# چنان ماه بیند به کابلستان

چو سرو سهی بر سرش گلستان

هوش مصنوعی: در کابلستان، ماه زینت و زیبایی خاصی دارد، مانند سرو باری که در بالایش گل‌های تازه و شگفت‌انگیز می‌روید.

# چو دیوانه گردد نباشد شگفت

ازو شاه را کین نباید گرفت

هوش مصنوعی: زمانی که کسی دیوانه می‌شود، عجیب نیست که رفتارهای غیرمنتظره‌ای از او ببینیم؛ بنابراین نمی‌توان از شاه هم انتظار داشت که بر خشم و کینه‌اش کنترل داشته باشد.

# کنون رنج مهرش به جایی رسید

که بخشایش آرد هر آن کش بدید

هوش مصنوعی: اکنون درد و رنج عشق او به جایی رسیده که می‌تواند هر کسی را که به او نگاه کند، ببخشد.

# ز بس درد کو دید بر بی‌گناه

چنان رفت پیمان که بشنید شاه

هوش مصنوعی: به خاطر شدت درد و رنجی که بر شخص بی‌گناه گذشته است، پیمان و عهدی که بسته شده بود به راحتی از بین رفت و این موضوع به گوش شاه رسید.

# گسی کردمش با دلی مستمند

چو آید به نزدیک تخت بلند

هوش مصنوعی: من او را رها کردم و با دلی نیازمند، وقتی به نزدیکی تخت بلندی می‌آید.

# همان کن که با مهتری در خورد

ترا خود نیاموخت باید خرد

هوش مصنوعی: هر کاری که باید با افراد بزرگ و با تجربه انجام دهی، از روی تجربیات و آموزه‌های آن‌ها یاد بگیر و به آن عمل کن.

# چو نامه نوشتند و شد رای راست

ستد زود دستان و بر پای خاست

هوش مصنوعی: وقتی که نامه‌ای نوشتند و تصمیم درست اتخاذ شد، او سریعاً دستانش را به کار گرفته و برپا ایستاد.

# چو خورشید سر سوی خاور نهاد

نخفت و نیاسود تا بامداد

هوش مصنوعی: به مانند خورشید که در سمت خاور تابید، او نیز آرام نگرفت و تا صبح استراحت نکرد.

# چو آن جامه‌ها سوده بفگند شب

سپیده بخندید و بگشاد لب

هوش مصنوعی: وقتی آن لباس‌ها را کنار گذاشت، صبح فرا رسید و لبخند زد و دهانش را باز کرد.

# بیامد به زین اندر آورد پای

برآمد خروشیدن کره نای

هوش مصنوعی: کسی به زین آمد و پایش را به زمین کوبید و سر و صدای دل‌انگیزی برپا کرد.

# به سوی شهنشاه بنهاد روی

ابا نامهٔ سام آزاده خوی

هوش مصنوعی: با نامه‌ای که از سوی سام، مردی بزرگ و آزاد، به سمت شاه بزرگ فرستاده شده، روی به او آورده است.