خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: غدیر خم، واقعه‌ای است سرنوشت‌ساز که هر سال در تقویم دینی ایرانیان جایگاهی ویژه دارد. اما آنچه بسیاری از صاحب‌نظران بر آن تأکید می‌کنند، فراتر از جنبه آئینی و جشن است: غدیر را باید به‌عنوان یک منش فکری و روشی برای زیست فردی و اجتماعی بازشناخت. این واقعه، پایه‌های مفاهیمی را بنا نهاد که امروز نیز می‌تواند الهام‌بخش تحولات عمیق در جامعه ایرانی باشد؛ مفاهیمی که در بزنگاه‌هایی چون ایام‌الله ۱۴ و ۱۵ خرداد، الهام‌بخش جنبش‌های مردمی قرار گرفت.
تأثیر غدیر بر فرهنگ ایرانی
علیرضا رضوی، استاد تاریخ معاصر دانشگاه تهران، در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به زمینه‌های تاریخی تأثیر غدیر بر فرهنگ ایرانی، اظهار کرد: غدیر تنها یک حادثه مذهبی یا توصیه اخلاقی نیست، بلکه در ژرفای پیام خود، بر شایسته‌سالاری، عدالت‌محوری و مسئولیت اجتماعی در مدیریت جامعه تأکید دارد. این واقعه نشان داد که رهبری باید بر اساس صلاحیت، تقوا و خدمت به مردم انتخاب شود، نه بر مبنای ثروت یا قدرت.
استاد تاریخ معاصر دانشگاه تهران افزود: در طول تاریخ ایران، آموزه‌های غدیر الهام‌بخش بسیاری از جنبش‌های اجتماعی و عدالت‌خواهانه بوده است، اما این تأثیر در دوره معاصر و به‌ویژه در سال‌های منتهی به انقلاب اسلامی چهره‌ای بارزتر یافت. اگر به سیر رویدادهای منتهی به ایام‌الله ۱۴ و ۱۵ خرداد نگاه کنیم، می‌بینیم که مردم ایران با تکیه بر همین مفاهیم، علیه ظلم و استبداد به پا خاستند.
وی تصریح کرد: پیام غدیر، تأکید بر شایستگی، وفاداری و عدالت است. امام خمینی (ره) و دیگر رهبران فکری انقلاب بر این باور بودند که تنها جامعه‌ای می‌تواند به آزادی و پیشرفت برسد که رهبری آن بر اساس فضیلت و صلاحیت باشد. همین مفاهیم، مردم را به قیام علیه استبداد و بی‌عدالتی سوق داد.
این استاد تاریخ ادامه داد: در جریان انقلاب اسلامی ایران، بسیاری از ارزش‌ها و رفتارهای اجتماعی که نمود پیدا کرد، ریشه در فرهنگ علوی و آموزه‌های غدیر داشت. مردم ایران در لحظات حساس و سرنوشت‌ساز تاریخ، همواره به این ارزش‌ها تکیه کرده‌اند. به عنوان مثال، در همان روزهای قیام ۱۴ و ۱۵ خرداد، فریاد عدالت‌خواهی، وفاداری به حق، و مسئولیت‌پذیری جمعی در شعارها و رفتار مردم موج می‌زد.
وی تأکید کرد: امروز نیز اگر به دنبال کاهش آسیب‌های اجتماعی و حل بحران‌های اخلاقی هستیم، باید دوباره به معارف غدیر و سیره امام علی (ع) بازگردیم. این آموزه‌ها نه‌تنها جنبه مذهبی دارند، بلکه می‌توانند به عنوان راهنمای عملی برای سیاست، مدیریت و روابط اجتماعی به‌کار گرفته شوند.
رضوی با اشاره به فرهنگ عمومی ایرانیان گفت: در بسیاری از سنت‌ها و رفتارهای اجتماعی روزمره، می‌توان بازتاب مفاهیم غدیر را مشاهده کرد. از اطعام دادن به نیازمندان و کمک به محرومان، تا گره‌گشایی، آشتی دادن افراد و احترام به بزرگترها، همه و همه از سیره علوی الهام گرفته‌اند.
استاد تاریخ معاصر دانشگاه تهران افزود: این مفاهیم در جریان انقلاب و به‌ویژه در رویدادهای ۱۴ و ۱۵ خرداد، از سطح شعار به عمل تبدیل شد. مردم با الهام از آموزه‌های دینی، نه‌تنها برای خود که برای همه جامعه احساس مسئولیت کردند و حاضر شدند برای آرمان‌های مشترک فداکاری کنند.
وی بیان کرد: اگر این ارزش‌ها را از سطح شعار به رفتار روزمره مردم تبدیل کنیم، شاهد کاهش بسیاری از آسیب‌های اخلاقی و اجتماعی خواهیم بود. نسل جدید باید با این مفاهیم آشنا شود تا بتواند در برابر چالش‌های نوظهور جامعه ایستادگی کند.
رضوی گفت: غدیر، یادآور این حقیقت است که جامعه بدون عدالت، شایستگی و مسئولیت‌پذیری راه به جایی نخواهد برد. انقلاب اسلامی و قیام مردم در روزهای حساس خرداد، بازتاب عملی همین پیام جاودان است.
سبک زندگی علوی؛ راه نجات جامعه امروز
حجت‌الاسلام محسن قنبری، پژوهشگر حوزه دین و جامعه، در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: غدیر فقط یک عید مذهبی یا رویداد تاریخی نیست. این روز، الگویی عملی برای زندگی فردی و اجتماعی به ما ارائه می‌دهد. پیامبر اسلام (ص) با معرفی امام علی (ع)، معیارهای رهبری و زیست اخلاقی را برای جامعه ترسیم کردند و این معیارها باید در همه ابعاد زندگی امروز ما جاری باشد.
پژوهشگر حوزه دین و جامعه گفت: امام خمینی (ره) بارها تأکید داشتند که سیره علوی باید سرمشق سیاست‌ورزی، مدیریت و اخلاق اجتماعی باشد. اگر این مفاهیم به رفتار روزمره، روابط خانوادگی و سبک زیست ما بازگردد، بسیاری از مشکلات امروز جامعه برطرف خواهد شد.
وی افزود: جامعه امروز با مشکلاتی نظیر بی‌تفاوتی اجتماعی، ضعف مسئولیت‌پذیری، و گسست نسلی روبه‌روست. ریشه بسیاری از این آسیب‌ها را باید در فاصله گرفتن از آموزه‌های ناب غدیر جست‌وجو کرد. اگر فضائل علوی از کودکی و از طریق خانواده، مدرسه و رسانه به نسل جدید آموزش داده شود، می‌توان به آینده امیدوار بود.
قنبری تصریح کرد: سبک زندگی علوی یعنی انصاف، مدارا، ایثار، احترام به دیگران و مشارکت در امور خیر. این آموزه‌ها در فرهنگ عمومی ایران ریشه‌دار است، اما باید با برنامه‌ریزی دقیق‌تر و به‌روزتر، آن‌ها را تقویت کرد. مدرسه، رسانه، و تمام نهادهای اجتماعی باید نقش فعال‌تری در انتقال این ارزش‌ها به نسل جوان داشته باشند.
این کارشناس دینی ادامه داد: مناسبت‌هایی مثل غدیر و روزهای ۱۴ و ۱۵ خرداد، فرصت مغتنمی هستند تا فضائل علوی را به‌صورت عملی به جامعه آموزش دهیم. اگر این ایام فقط به مراسم و جشن محدود شود، هدف اصلی از یاد می‌رود. باید این مناسبت‌ها بستری برای آموزش سبک زندگی اسلامی قرار بگیرند.
وی افزود: در دوره انقلاب و به‌ویژه در جریان ۱۴ و ۱۵ خرداد، بسیاری از مردم با الهام از سیره علوی، به یاری یکدیگر شتافتند و روحیه ایثار، گذشت و مسئولیت‌پذیری در سرتاسر جامعه موج می‌زد. این سرمایه اجتماعی ارزشمند باید حفظ و تقویت شود.
قنبری گفت: اگر غدیر و آموزه‌های آن در فرهنگ عمومی و مدیریت جامعه نهادینه شود، بسیاری از بحران‌های اخلاقی و اجتماعی کاهش می‌یابد و جامعه‌ای پویا و پیشرفته خواهیم داشت.
پژوهشگر حوزه دین و جامعه بیان کرد: بازگشت به پیام غدیر و عمل به سیره علوی، نه فقط راهی برای حل مشکلات امروز، بلکه نقشه راهی برای فردای جامعه ایران است. اگر این مفاهیم به رفتار روزمره و فرهنگ عمومی ما تبدیل شود، آینده‌ای روشن پیش‌روی ملت خواهد بود.
غدیر، صرفاً یک رویداد تاریخی یا یک عید مذهبی نیست، بلکه مدرسه‌ای برای تربیت انسان و جامعه است. الهام از آموزه‌های غدیر، رمز پیروزی ملت ایران در روزهای حساس انقلاب اسلامی بود و امروز نیز می‌تواند راهگشای عبور از بحران‌های اجتماعی و اخلاقی باشد. کارشناسان تأکید دارند که تنها راه نجات جامعه، بازگشت به عدالت، انصاف، شایستگی و سبک زندگی علوی است؛ ارزش‌هایی که غدیر خم و امام علی (ع) به ما آموختند و انقلاب اسلامی ایران بر همین پایه‌ها بنا شد.
