خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - مرجان سیف‌الدین: آزار ناشی از خودشیفتگی اغلب به صورت عاطفی و روانی است و به سادگی قابل تشخیص نیست، اما اثرات آن بر قربانیان می‌تواند بسیار ماندگار و آسیب‌زا باشد. این آزارها گریبان سایر افراد را می‌گیرد و آن‌ها را دچار آسیب‌های عاطفی و شخصیتی می‌کند. به همین دلیل، از سال ۲۰۱۶ تاکنون، هر سال اولین روز از ماه ژوئن به آموزش، حمایت و اعمال تغییرات تأثیرگذار در راستای آگاهی از آزار ناشی از خودشیفتگی اختصاص یافته است تا جهانیان در کنار یکدیگر قرار بگیرند. در این روز، افراد و سازمان‌های مختلف با برگزاری کمپین‌های اطلاع‌رسانی، کارگاه‌های آموزشی و حمایت از قربانیان، تلاش می‌کنند تا جامعه را نسبت به این نوع خشونت خانگی و عاطفی حساس‌تر کنند.
خودشیفتگی؛ اختلال شخصیتی آزاردهنده
مهناز خواجوئی، روانشناس، خودشیفتگی را نوعی اختلال شخصیتی آزاردهنده تعریف کرد و به مهر گفت: خود شیفته عاشق شخصیت خود است و همه ویژگی‌هایش را بزرگ و مهم می‌داند.
وی با اشاره به اینکه خود شیفته باور دارد که همه تصمیمات و اعمالش درست است، افزود: این فرد توانایی بالایی در آسیب رساندن به روح و روان دیگران دارد و می‌تواند با مهارتی باورنکردنی افراد دیگر را به این باور برساند که آن‌ها هیچ هستند و فقط او همه چیز است.
این روانشناس از آزار ناشی از خودشیفتگی به رفتارهای تحقیرآمیز، کنترل‌گری، بی‌احترامی و بی‌توجهی به احساسات و نیازهای دیگران اشاره کرد و گفت: این رفتارها باعث می‌شود که به دیگران حس گناه، خودکم‌بینی، کوچک و ناتوان و اضطراب منتقل کنند و از آن نیز لذت می‌برند.
وی درباره ویژگی‌های افراد خودشیفته گفت: نیاز شدید به تحسین و توجه، تمرکز بر خود و عدم پذیرش انتقاد، تحقیر و سوءاستفاده از دیگران، دروغگویی و بازی‌های ذهنی از جمله خصوصیات این افراد است.
خواجوئی با بیان اینکه این اخلاق و رفتار در بین نوجوانان به جهت کسب هویت در جمع همسالان خود نمود بیشتری از خود نشان می‌دهد، افزود: عوامل زیستی، وراثتی، روانی و اجتماعی در این موضوع بسیار تأثیرگذار است.
وی ادامه داد: این افراد در ابتدا بسیار تأثیرگذار و رهبر هستند و اطرافیان از این رابطه لذت می‌برند و بر این عقیده هستند که با او بودن یک نوع پایگاه اجتماعی به آن‌ها داده است. اما بعد از مدتی، اطرافیان نسبت به آن فرد به خاطر اینکه دائم دوست دارد مورد تحسین قرار بگیرد، دید و حس خوبی دیگر ندارند و به دنبال جدا شدن از او هستند. اما به خاطر ترس از اینکه مورد انتقاد قرار بگیرند و یا اعتماد به نفس آن‌ها از بین رفته است، این جدا شدن به سختی صورت می‌گیرد.
این روانشناس با اشاره به اینکه این افراد دائم دیگران را در مورد روابطشان کنترل و یا مورد انتقاد قرار می‌دهند، افزود: این افراد به هیچ عنوان انتقادپذیر نیستند و در همه جا، حتی در محیط‌های کاری، به دنبال ریاست هستند و معمولاً در کارهای تیمی شرکت نمی‌کنند و یا برای دیگران در مورد روابط کاری تکلیف مشخص می‌کنند.
وی بیان کرد: برخی از این افراد، این خصوصیت را اعتماد به نفس می‌دانند. افرادی که اعتماد به نفس دارند در کار گروهی بیشتر شرکت می‌کنند و از نظر روحی و روانی به هیچ عنوان به کسی آزار نمی‌رسانند. بنابراین به این افراد به خاطر آزاررسانی توجه کرد و باید گفت: نه
تأثیرات مخرب خودشیفتگی بر قربانیان؛ از آزار روانی تا وابستگی عاطفی
شراره ولی‌زاده دیگر کارشناس روانشناسی نیز در این باره به مهر گفت: این افراد در درک و همدردی با دیگران بسیار ناتوان هستند و با الفاظ سبک و تلقین ضعیف بودن و نداشتن اعتماد به نفس فرد را مورد آزار قرار می‌دهند و از دیگران برای رسیدن به اهداف خود بسیار استفاده می‌کنند.
وی گفت: این برخوردها تأثیرات بلندمدتی را بر روی قربانیان این رفتار می‌گذارد و در آسیب‌های روان قربانیان ممکن است دچار اضطراب، افسردگی، کاهش اعتماد به نفس، اختلال استرس و حتی حس بی‌ارزشی شوند.
کارشناس روانشناسی ادامه داد: وابستگی عاطفی در این افراد، علیرغم آزارها، قربانیان ممکن است وابستگی عاطفی شدیدی به فرد خودشیفته پیدا کنند که ترک رابطه را دشوار می‌سازد و این موضوع باعث می‌شود که قربانیان ممکن است به تدریج هویت، احساسات و تصمیمات خود را زیر سوال ببرند.
وی گفت: قطع ارتباط در بسیاری موارد، قطع کامل ارتباط با فرد خودشیفته بهترین راه برای حفاظت از خود است.
مشخصات بارز افراد خودشیفته
- خودبزرگ‌بینی
- تخیلات درباره قدرت، ثروت، زیبایی یا برتری خود
- استحقاق (حق به جانب بودن)
- بینش مختل (عدم آگاهی نسبت به بیماری)
- نیاز دائمی به تحسین و تمجید
- سوءاستفاده از دیگران
- رقابت، حسادت و بی‌اعتمادی
- تحقیر دیگران و احساس تکبر نسبت به آن‌ها
راهکارهای برخورد با افراد خودشیفته
کارشناسان در مواجهه با افراد خودشیفته، راهکارهای مؤثری را معرفی می‌کنند که به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
- تقویت عزت نفس و خودآگاهی: روی شناخت و تقویت ارزش ذاتی خود کار کنید. با خودگویی مثبت، تمرین مهارت‌ها و خودشناسی، از آسیب‌پذیری در برابر رفتارهای مخرب فرد خودشیفته کم کنید.
- تعیین مرزهای شخصی: مرزهای روشن و مستحکم برای رفتارهای قابل قبول و غیرقابل قبول تعیین کنید و از آن‌ها محافظت کنید. اگر فرد از این مرزها عبور کرد، بدون تردید آن را یادآوری کنید.
- عدم واکنش به بازی‌های ذهنی: از وارد شدن به بازی‌های ذهنی و سرزنش‌های فرد خودشیفته خودداری کنید. واکنش ندهید و اجازه دهید رفتارهای منفی بی‌پاسخ بماند.
- حفظ آرامش و خونسردی: در برخورد با فرد خودشیفته، آرامش خود را حفظ کنید و از واکنش‌های احساسی و عصبی پرهیز کنید. تمرین‌های تنفسی، مدیتیشن و یوگا می‌توانند کمک‌کننده باشند.
- عدم پذیرش سرزنش و تهمت: یادآوری کنید که شما مقصر رفتارهای فرد خودشیفته نیستید و مسئولیت‌های ناروا را نپذیرید.
- پیدا کردن پشتیبانی: از دوستان، خانواده یا گروه‌های حمایتی کمک بگیرید تا در مواقع چالش‌برانگیز احساس تنهایی نکنید.
- تمرکز بر ارزش وجودی خود: ارزش خود را از درون و نه از تأیید دیگران، به ویژه فرد خودشیفته، دریافت کنید. به خاطر بسپارید که نیاز به تأیید آن‌ها نباید بر عزت نفس شما تأثیر بگذارد.
این راهکارها به شما کمک می‌کنند تا در مواجهه با افراد خودشیفته، عزت نفس خود را حفظ کرده و از سلامت روانی خود محافظت کنید. تعامل با افراد خودشیفته چالش‌برانگیز است و نیازمند صبر، آگاهی و قاطعیت است. بهترین راه، تعیین مرزهای روشن، تقویت عزت نفس، عدم واکنش به بازی‌های ذهنی و حفظ سلامت روانی خودتان است. یادتان باشد که تغییر فرد خودشیفته بدون اراده خودش تقریباً غیرممکن است، پس تمرکز خود را بر مدیریت رابطه و حفظ سلامت خود بگذارید.
