به گزارش خبرگزاری مهر، «بستانُ العارفین و تُحفَةُ المُریدین»، نوشته فقیه ابونصر احمد بن خیر (احتمالاً سدۀ پنجم)، از متون منثورِ عرفانی در زبان فارسی که با تصحیح تهمینه عطایی کچویی در انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده است.
بستان العارفین متعلّق به شاخه‌ای از متون صوفیّه است که در آنها داستان‌های صوفیان و پارسایان تدوین شده است و به سبب اشتمال بر گزارش‌هایی از احوال و اقوال پیشگامان تصوّف اهمّیتی ویژه دارد. برای نمونه، این کتاب بیش از صد حکایت مشترک با تذکرة الاولیاء عطّار دارد و کهن‌ترین روایت چهل و هشت حکایت از تذکرة الاولیاء در آن موجود است. مصحّح در مقدّمه پس از معرّفی کتاب و ساختار آن، از منابع احتمالی کتاب، متون هم‌عصر یا پس از آن و ارزش‌های گوناگون بستان سخن گفته است. سپس به مباحث دیگری چون بررسی ویژگی‌های زبانی، شگردهای ادبی و صنایع هنری، معرّفی نسخه‌های خطّی و در نهایت سنجش نسخه‌ها و روش تصحیح آن پرداخته است. تصحیح انتقادی متن بر مبنای پنج نسخه شناخته شده از کتاب صورت گرفته است و در مواضعی که همه نسخ نادرست بوده است و یا عبارت به سبب تفاوت عمده نسخه‌ها ابهام داشته، متن با توجّه به منابع جنبی تصحیح شده است.
بستان العارفین و تحفة المریدین بیست و پنج باب دارد. باب اوّل تا دهم، شرح کوتاهی از مبانی نظری تصوّف و مطالبی است که طالبان تصوّف باید از آن آگاه باشند. باب یازدهم تا بیستم شرح کرامات، حکایات و اقوال ده تن از زاهدان و صوفیان را شامل می‌شود. مولّف، در هریک از این باب‌ها یکی از مشایخ صوفیه را به‌اختصار معرّفی می‌کند و سپس حکایاتی از او نقل می‌کند. باب بیست و یکم تا باب بیست و سوم شامل بعضی اذکار و اوراد و فضیلت آنهاست. باب بیست و چهارم شرح روایتی از امام جعفر صادق (ع) در باب «اختیارات ایّام» است و در حقیقت تلفیقی از باورهای کهن ایرانیان و اندیشه‌های مسلمانان است. موضوع باب بیست و پنجم گرفتگی ماه و فتنه‌هایی است که در پی آن در طول سال به وجود می‌آید.
عناوین باب‌های کتاب عبارت است از: باب اوّل: در فضیلت توحید آفریدگار، عزّ و علا؛ باب دوم: در معرفت و شناخت خدا، عزّ اسمه؛ باب سوم: در معرفت احوال زهّاد و عبّاد؛ باب چهارم: در ذکر ابدالان و صفات ایشان؛ باب پنجم: در تصوّف و صفات صوفیان؛ باب ششم: در خوف و خشیت از خدای، تعالی؛ باب هفتم: در ذکر گریستن از خوف خدا؛ باب هشتم: در ذکر مرگ و احوال آن؛ باب نهم: در ذکر دنیا و حالات آن؛ باب دهم: در فضائل قرآن خواندن و ثواب خوانندۀ آن؛ باب یازهم: در ذکر کرامات حسن بصری، رحمه اللّه؛ باب دوازهم: در ذکر کرامات سفیان ثوری، رحمه اللّه؛ باب سیزدهم: در ذکر کرامات امام اعظم ابوحنیفۀ کوفی، رحمه اللّه؛ باب چهاردهم: در ذکر کرامات مالک دینار، رحمه اللّه؛ باب پازدهم: در ذکر کرامات ابراهیم ادهم، رحمه اللّه؛ باب شانزدهم: در ذکر کرامات استاد حبیب عجمی؛ باب هفدهم: در ذکر حکایات و ذکر کرامات ذاالنّون مصری؛ باب هجدهم: در ذکر حکایات و کرامات ابوبکر شبلی، رحمه اللّه؛ باب نوزدهم: در حکایات و کرامات بایزید بسطامی، رحمه اللّه؛ باب بیستم: در حکایات و ذکر کرامات رابعۀ عدویه، رحم‌ها اللّه؛ باب بیست و یکم: در فضائل سبحان اللّه؛ باب بیست و دوم: در فضائل لاحول و لا قوّة إِلّا باللّه العلیِّ العظیم؛ باب بیست و سوم: در فضائل صلوات بر رسول اللّه، صلوات الرّحمن علیه؛ باب بیست و چهارم در اختیارات ایّام و نام‌های ایشان؛ باب بیست و پنجم: در ذکر احکام کسوف ماه که در هریک ماه از ماه‌های سال واقع شود.
در تعلیقات کتاب، مصحح کوشیده است با استفاده از منابع کهن و یا متون هم‌عصر، ابهامات را متن برطرف و دشواری‌های آن را بگشاید. از این رو، بیشتر کسانی که نامشان در کتاب آمده است شناسایی، و واژه‌ها، عبارت‌ها و ختارهای نحوی غریب و دشوار توضیح داده شده‌اند.
در پایان کتاب، فهرست‌های گوناگونی برای سهولت کار پژوهشگران تنظیم شده است، از آن جمله است: آیات، احادیث، سخنان بزرگان، داستان‌ها، خواب‌ها (رؤیاها)، آئین‌ها و باورها، اشعار، مثل‌ها و سخنان مثل‌واره، اصطلاحات، فرهنگ‌نامۀ واژه‌ها و عبارات فارسی- عربی، مفردات و ترکیبات و تعبیراتِ مشکول در نسخۀ اساس، و لغات، ترکیبات و تعبیرات.
بُستانُ العارفین و تُحفَةُ المُریدین، نوشتۀ ابونصر احمد بن خیر، با مقدّمه، تصحیح و تعلیقات تهمینه عطایی کچوئی، در ۹۰۵ صفحه (مقدّمه: صد و چهل و شش صفحه + متن و توضیحات: ۷۵۹ ص) و با قیمت ۸۰۰ هزار تومان در انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی منتشر شده است.
