به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، «حافظ حاجی کریم جباری» سفیر سابق ایران در سوئیس در نشست تخصصی «تحریم‌های ایالات متحده و مثلث اروپا-آمریکا- ایران» درباره باز اعمال تحریم‌های سازمان ملل: سناریوها، احتمالات و گزینه‌های راهبردی پیش روی ایران گفت: سناریوها و راهبردهای پیش‌روی جمهوری اسلامی در این زمینه، ابتدا به نحوه بازگشت تحریم‌های شورای امنیت مربوط می‌شود؛ همان قطعنامه‌های شش‌گانه به‌علاوه یک برنامه که بعداً منجر به تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ شد. بازگشت قطعنامه‌های شش‌گانه علیه ایران که در قالب فصل هفتم منشور ملل متحد و طبیعتاً الزام‌آور برای تمام جامعه بین‌المللی، در چهار مرحله صورت می‌گیرد. سه مرحله آن در داخل برجام اتفاق می‌افتد. چراکه برجام بخشی جدایی‌ناپذیر از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است. مرحله چهارم نیز در قالب بند ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ اجرا می‌شود.
سازوکار فعالسازی مکانیسم ماشه
وی ادامه داد: دلیل اینکه به آن «بازگشت خودکار» می‌گوییم، این است که در آن مراحلی پیش‌بینی شده و سازوکاری نسبتاً پیچیده دارد. به این صورت که یکی از اعضای دائم، که در حال حاضر انگلیس و فرانسه هستند، می‌تواند اعلام کند که ایران به تعهدات خود در برجام عمل نکرده است. در مرحله اول، نشست کارشناسی برگزار می‌شود، هر کشوری می‌تواند با ارائه اسناد و استدلال‌های خود، اعلام کند که قانع نشده است. این عبارت «قانع نشدیم» سه بار تکرار می‌شود که برای همان سه مرحله است. پس از آن، موضوع به نشست وزرای خارجه اعضای برجام ارجاع داده می‌شود که طی ۱۵ روز بررسی خواهد شد، سپس ۱۵ روز دیگر فرصت بررسی وجود دارد و در نهایت، موضوع به شورای امنیت ارجاع می‌شود، مطابق با بند ۳۷ برجام.
دیپلمات پیشین ایران با بیان اینکه وقتی که شورای امنیت وارد عمل می‌شود و بند ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ فعال می‌شود، گفت: در آنجا تصریح شده که وقتی یکی از اعضا موضوع را به شورای امنیت ارجاع داد، ظرف ۱۰ روز باید پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای ادامه تعلیق تحریم‌ها ارائه شود. در این مرحله، میزان پایبندی ایران به برجام صرفاً اعلام می‌شود. در این شرایط در صورتی که یکی از اعضای دائم شورای امنیت، مثلاً انگلیس، اجازه ندهد که آن قطعنامه تصویب شود، معنای آن این است که آن شش قطعنامه به‌صورت خودکار به وضعیت قبلی بازمی‌گردند و این مکانیسم بازگشت است.
جباری با تاکید بر اینکه این بخش از سازوکار بسیار پیچیده است، گفت: این مکانیسم عملاً وتو را به نفع بازگشت تحریم‌ها تعریف می‌کند؛ به‌طوری‌که وتوی روسیه یا دیگر اعضا در اینجا معنایی ندارد. این رویه آن‌قدر پیچیده است که در تاریخ سازمان ملل نیز سابقه نداشته است.
سفیر پیشین ایران در سوئیس درباره حقوق و اشکال بازگشت قطعنامه‌ها علیه ایران و بعد بازگشت تحریم‌های شورای امنیت یا سازمان ملل توضیح داد: این موضوع ابعاد حقوقی و سیاسی خاص خود را دارد، در چارچوب برجام، مکانیسم‌هایی مانند «جی‌پی‌ای» و «اسنپ‌بک» در قطعنامه ۲۲۳۱ زمینه‌های حقوقی بازگرداندن آن قطعنامه‌ها را فراهم کرده‌اند.
اروپا تحت هر شرایطی مکانیسم ماشه را فعال خواهد کرد
جباری درباره سناریوها پیش‌روی اروپا و ایران در آینده نزدیک گفت: سناریوی اول که احتمال آن بسیار بالاست، فعالسازی اسنپ‌بک است که معتقدم اروپا تحت هر شرایطی این مکانیسم را فعال خواهد کرد. طبق برجام، ۲۶ مهرماه، مصادف با سالگرد اجرای برجام بوده و ۱۰ سال از عمر آن می‌گذرد. بر اساس متن برجام، پس از ۱۰ سال محدودیت‌های هسته‌ای ایران به‌طور کامل برداشته می‌شود، مشابه تحریم‌های تسلیحاتی که بعد از هشت سال لغو شد. بنابراین، احتمال فعالسازی مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) در این مقطع زمانی تقریباً صد درصد است. اقداماتی هم که در شورای حکام انجام می‌شود، در راستای ایجاد زمینه‌های حقوقی برای این مسئله است. چون اروپایی‌ها نمی‌خواهند بگویند "ما برجام را نوشتیم و خودمان هم آن را از بین بردیم"، زیرا این نوعی اعتراف به شکست دیپلماسی آن‌هاست. بنابراین، به دنبال پشتوانه‌ای حقوقی برای توجیه این اقدام هستند تا شکست دیپلماسی اروپا به نوعی جبران شود. البته جامعه بین‌المللی نیز متوجه این روند است. پس، بازگشت قطعنامه‌ها از طریق اسنپ‌بک ۱۰۰٪ محتمل است، به‌ویژه اگر در یک ماه آینده هیچ توافقی حاصل نشود.
در صورت بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، هیچ‌گونه همکاری اقتصادی با ایران، همانند آنچه بعد از تصویب قطعنامه ۱۹۲۹ رخ داد، دیگر انجام نخواهد شد.وی در تشریح سناریوی دوم، گفت: سناریوی دوم صدور قطعنامه‌های جدید با محوریت موضوعات غیرهسته‌ای است؛ مثلاً حقوق بشر یا مسائل امنیتی. گرچه احتمال زیادی برای این مسیر وجود ندارد، اما ممکن است آن‌ها تلاش کنند این موضوعات را به شورای امنیت ببرند. احتمال موفقیت این سناریو، با توجه به عدم وجود اجماع در شورای امنیت، بسیار ضعیف است.
جباری سناریوی سوم را تشدید تحریم‌ها در قالب اجماع متحدان غربی خارج از چارچوب سازمان ملل دانست و گفت: اینجا صحبت از تحریم‌های حداکثری، دوجانبه و چندجانبه علیه ایران می‌شود. در واقع، این تحریم‌ها ماهیتی فراشورایی پیدا می‌کنند. در چنین حالتی، فشار اقتصادی به شکل گسترده‌تری ادامه خواهد یافت.
این دیپلمات ایران پیامدهای بازگشت تحریم‌ها برای ایران را اینگونه توضیح داد: اگر تحریم‌های شورای امنیت بازگردند، آثار اقتصادی آن برای ایران از تحریم‌های فعلی فراتر نخواهد رفت. همه‌چیز به قطعنامه ۱۹۲۹ برمی‌گردد که در آن، فعالیت‌های هسته‌ای ایران به نفت و مسائل دیگر گره خورده بود. در صورت بازگشت آن تحریم‌ها، هیچ‌گونه همکاری اقتصادی با ایران، همانند آنچه بعد از تصویب قطعنامه ۱۹۲۹ رخ داد، دیگر انجام نخواهد شد.
جباری، مطرح شدن مجدد ایران به‌عنوان تهدید صلح و امنیت بین‌المللی؛ تقویت سازوکار «نفت در برابر غذا» مشابه آنچه در مورد عراق پیاده شد؛ فراهم شدن زمینه مشروعیت حقوقی و بین‌المللی برای اقدام نظامی علیه ایران، فشار بیشتر بر اقتصاد ملی، خروج سرمایه، کاهش همکاری‌های بین‌المللی و تشدید تنش‌های منطقه‌ای را پیامدهای مشخص بازگشت تحریم‌ها برای ایران برشمرد.
پیامدهای فعالسازی مکانیسم ماشه
وی در مورد پیامدهای بازگشت تحریم‌ها برای اروپا و متحدان غربی نیز گفت: برای مجموعه E۳ (آلمان، فرانسه، انگلیس) و دوازده کشور دیگر، که حدود ۴۹ کشور حامی دیپلماسی با ایران بودند، وضعیت پیچیده‌ای ایجاد خواهد شد؛ ایران ممکن است از معاهده NPT خارج شود؛ وضعیت برنامه هسته‌ای ایران وارد فاز ابهام می‌شود؛ احتمال ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران افزایش می‌یابد؛ رقابت‌های هسته‌ای در منطقه شکل خواهد گرفت؛ احتمال اقدام نظامی اسرائیل یا آمریکا علیه برنامه هسته‌ای ایران بالا می‌رود؛ این روند می‌تواند به آغاز یک جنگ منطقه‌ای گسترده و پرهزینه منجر شود. این تحولات همچنین موجب نقض منافع اروپا و آمریکا در منطقه شده و پیوند راهبردی بین ایران و روسیه را تقویت خواهد کرد. در نتیجه، فرصت‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی چین نیز در منطقه افزایش یافته، امکان برقراری صلح بین روسیه و اوکراین تضعیف می‌شود و منابع موجود صرف خاورمیانه خواهد شد.
کارشناس پیشین نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل متحد، درباره راهکارهای ایران برای مقابله با این سناریوها هم موارد زیر را مطرح کرد: تقویت دیپلماسی؛ توسعه روابط با کشورهای همسایه و شرکای آسیایی؛ اصلاح ساختارهای داخلی و مقاوم‌سازی اقتصاد حفظ کانال‌های حقوقی و پیگیری‌های قضایی بین‌المللی؛ انسجام و هماهنگی در سیاست‌های داخلی و خارجی؛ حفظ وحدت ملی و اقدام‌سازی داخلی. این‌ها الزاماتی هستند که به نظر من، در صورت بازگشت قطعنامه‌ها، باید مورد توجه قرار گیرند.
برای دو طرف میز مذاکره، معنای مذاکره کاملاً متفاوت است. از نگاه ایران، اقتصادی؛ و از نگاه طرف مقابل، امنیتی.مذاکرات برای ایران، اقتصادی تلقی می‌شود
سفیر پیشین ایران در سوئیس در توضیح نگاه آمریکا به تحریم‌ها گفت: یکی اصطلاح «تحریم» یا «Sanction» و دیگری «رژیم تحریم‌ها» یا «Sanctions Regime» است. آمریکایی‌ها اصطلاح «رژیم تحریم‌ها» را به کار می‌برند تا برای آن یک پایه حقوقی فراهم کنند. اما منظور از «رژیم تحریم‌ها» اساساً یک سیستم است. این واژه در فارسی به‌معنای یک نظام هماهنگ و متشکل از سامانه‌ای از فرامین اجرایی، مقررات، نمادها، نظارت و سازوکارهای اجرایی است که اجرای تحریم‌ها را ممکن می‌سازد. با این وجود منظور از «رژیم تحریم‌ها» چیست؟ آن چیزی است که طرف مقابل را پشت میز مذاکره می‌نشاند. برای ایران، این مذاکرات معنای «رفع تحریم‌ها» را دارد. بنابراین، این موضوع مهم‌ترین شرط و هدف اقتصادی ایران محسوب می‌شود. یعنی معنای این مذاکرات برای ایران، اقتصادی است؛ اما برای طرف مقابل، رفع تهدید هسته‌ای مطرح است. به‌عبارت دیگر، دغدغه طرف غربی از جنس امنیتی است. پس، برای دو طرف میز مذاکره، معنای مذاکره کاملاً متفاوت است. از نگاه ایران، اقتصادی؛ و از نگاه طرف مقابل، امنیتی.
جباری اهداف محوری ایران در مذاکرات هسته‌ای را رفع تحریم‌ها، حفظ برنامه غنی‌سازی و عادی‌سازی برنامه دانست و گفت: چون ایران قصد ساخت بمب اتمی ندارد، بنابراین مذاکرات برای ایران، اقتصادی تلقی می‌شود.
وی درباره اهداف محوری آمریکا و غرب از مذاکرات هسته‌ای با ایران هم گفت: اطمینان از عدم ساخت بمب هسته‌ای توسط ایران؛ تلاش برای محو کامل برنامه غنی‌سازی و برنامه موشکی ایران؛ کاهش نفوذ منطقه‌ای ایران از نظر علمی و فناوری هدف غایی ۴۹ کشوری است که به‌طور کلی به‌دنبال یک هدف هستند و آن اسقاط نظام جمهوری اسلامی. این هدف نهایی همه آن‌هاست.
به گزارش ایرنا، اولین کنفرانس بین‌المللی مطالعات آمریکا و اروپا صبح دوشنبه ۱۹ خرداد با حضور و سخنرانی محمدجواد ظریف وزیر پیشین امور خارجه، مهدی سنایی معاون سیاسی رئیس‌جمهور، در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران آغاز شد. این نشست دو روزه با حضور اساتید، اندیشمندان و تحلیلگرانی از ایران و کشورهای مختلف برگزار و تحولات حوزه اروپا و آمریکا و روابط آن‌ها با ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد. پنل《 تحریم‌های ایالات متحده و مثلث ایران-اروپا- آمریکا》هم به مدیریت با حضور خدایار براری استاد دانشگاه و با حضور دیپلمات‌ها و اساتید روابط بین‌الملل دانشگاه صبح امروز برگزار شد.
