غلامعلی رجایی در گفت و گو با ایرنا به جایگاه مصلحت در اندیشه امام (ره) می پردازد و مواردی چون پذیرش قطعنامه ۵۹۸ را نمونه ای برای اثبات مصلحت اندیشی ایشان می داند.
جایگاه مصلحت در اندیشه امام خمینی (ره) چیست؟
یکی از کلیدی‌ترین واژه‌ها در اندیشه امام بحث مصلحت است که بسیار کم به آن پرداخته شده است که ما تجلی آن را در تاسیس مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌بینیم. امام چه قبل از تاسیس این مجمع وچه بعد از آن، همواره در بعد تشخیص مصلحت، حضور موفقی داشتند.
زمانی اختلاف بین مجلس و شورای نگهبان کار را به بن بست کشانده بود و مجلس قوانینی را تصویب می‌کرد که شورای نگهبان آن را تایید نمی‌کرد. این قوانین به مجلس برمی‌گشت و دوباره اصلاح می‌شد اما مجدد مورد تایید شورای نگهبان قرار نمی‌گرفت و کار نصفه‌کاره می‌ماند. در قانون اساسی هم راه و چاره ای برای خروج از این بن بست پیش بینی نشده بود. فقط امام (ره) گفته بودند اگر دوسوم نمایندگان مجلس به قانونی رای دادند دیگر شورای نگهبان حق مخالفت کردن با آن را ندارد و این دستور سبب رنجش شورای نگهبان نیز شده بود. امام به همین دلیل به پیشنهاد برخی مسئولان وقت، دستور تشکیل مجمع تشخیص مصلحت نظام را صادر کردند و بن بست بین مجلس و شورای نگهبان با حضور چهره‌هایی چون آیت الله هاشمی رفسنجانی تقریبا حل شد.
همچنین در قضیه پایان جنگ، امام (ره) مصلحت را در پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل متحد دیدند. با این حال که ایشان قبلا گفته بودند تا آخرین نفر و قطره خون پای آرمان‌های خود می‌ایستیم تا صدام را تنبیه کنیم و دولت متجاوز محاکمه شود.
اما اواخر جنگ به خاطر پیشتیبانی شدید ابرقدرت‌ها از صدام و تجدید سازماندهی و بازسازی قوای رزم ارتش بعث در سال ۱۳۶۷ کفه عملیات و حملات سنگین شیمیایی و غیرشیمیایی نیروهای مسلح عراق علیه ایران، به نفع نظام بعث سنگین شد، امام (ره) قطعنامه ۵۹۸ را پذیرفتند. البته ایشان تعبیر تلخ نوشیدن جام زهر را برای این عمل خود به کار بردند در حالیکه این اقدام ایشان اقدامی شجاعانه و مصلحت اندیشانه بود.
یا مدتی بعد از کشتار حجاج ایرانی در عربستان و قطع رابطه با عربستان سعودی، امام (ره) خطاب به مسئولان مربوطه فرمودند نمی‌شود که رابطه دوکشور برای همیشه قطع باشد، بروید و دومرتبه ارتباط برقرار کنید. همین باعث شد رابطه ما با سعودی‌ها دوباره حسنه شود و سفارت‌ها بازگشایی شود. امام (ره) کلا معتقد بودند نباید در حکومت دینی دچار بن بست شویم و اگر دچار تعارض در اصول شویم باید ببینیم اجرای کدام اصل به مصلحت است.
مثال دیگر برکناری آیت الله حسینعلی منتظری است. امام گفتند من مصلحت می‌بینم استعفای ایشان را بپذیرم و آقای منتظری را از قائم مقامی بردارم. امام (ره) گفتند من مصلحت نمی‌دانم بعد از من، ایشان رهبر جامعه باشند که از نظر تاریخی مقوله بحث برانگیری است. البته امام (ره) ایشان را قائم مقام نکرده بود بلکه خبرگان به ایشان رای داده بود. بعد هم استعفای آیت الله منتظری در خبرگان مطرح شد و رای آورد.
این ۴ مورد نشان داد امام (ره) اصل مصلحت را بسیار متعالی می‌دانستند و از آن به عنوان اصلی کلیدی، حساس، سرنوشت ساز و راهگشا استفاده می‌کردند.
منافع ملی چه جایگاهی در اندیشه امام داشت؟
منافع ملی بیشتر در رابطه با بیرون کشور تعریف می‌شود. وقتی امام (ره) می‌خواهند حکومت اسلامی را در قالب نظام جمهوری داشته باشند و این نظام تجربه موفقی برای مسلمانان ایران، منطقه، جهان اسلام و همین طور بشریت باشد، قاعدتا این جمهوری باید یک جمهوری عزتمند باشد و از منافع ملی خود دفاع کند و عقب نشینی نکند. از خصوصیات امام (ره) همین ثبات قدم و پایمردی‌اش است. ایشان معتقد به حفظ صددرصدی خطوط ارضی کشور هستند طوری که فرمودند من اجازه نمی دهم یک وجب از خاک کشورم دست دشمن باشد. ایشان اعتقاد داشتند نیروهای مسلح حق ندارند اجازه دهند حتی یک سانتی متر از خاک ایران دست دشمن بماند.
امام (ره) به برخی مسئولان که اروند رود را شط العرب نامیده بودند تذکر داده بود این رود اسم فارسی دارد و آن اروند رود است.
ایشان با این که یک روحانی حوزوی بود و تجربه کشورداری و نظامی گری نداشند به خوبی جنگ را اداره کردند در حدی که می شود گفت یکی از معدود جنگ های چند سده اخیر ایران است که حتی یک وجب از خام کشور در اختیار دشمن نماند.
منافع ملی برای امام (ره) بسیار مهم بود. یکی از پایه‌های منافع ملی هم از دید امام این بود که حکومت مردمدار باشد، زیرا هر حکومتی که مردم را نداشته باشد آبرویی هم در ساحت سیاسی جهانی ندارد. امام (ره) بسیار از این مساله پاسداری می‌کرد که حکومت با مردم تعامل داشته باشد و مردم را پشتوانه خود حساب کند.
در شرایط کنونی نیاز به کدام آموزه امام خمینی بیشتر احساس می‌شود و به کدام ویژگی ایشان کمتر پرداخته شده است؟
اکنون چندان عمیق به اندیشه‌های امام پرداخته نمی‌شود و بیشتر ویژگی‌های معنوی ایشان ذکر می‌شود. خصوصیات حکمرانی امام (ره) کمتر گفته می‌شود زیرا ممکن است نقد وضع موجود باشد. ولی اگر بخواهیم برخی از ویژگی‌های امام (ره) را بیان کنیم باید به مردم گرایی، مردم داری و توجیه مردم اشاره کنیم.
اکنون شاهدیم در مذاکرات ایران و آمریکا، مردم ما بیشتر اخبار را رسانه‌های خارجی می‌گیرند. یعنی از لابلای حرف‌های سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه، گاهی می‌توان برداشتی کرد و دست خارجی‌ها در دادن خبر، بسیار بازتر از رسانه‌های داخلی است. این اصلا خوب نیست. زیرا این رفتار انسدادی باعث شده است جریان رسانه‌ای کشور به بیرون از مرزها انتقال یابد و تلویزیون ایران جز در برنامه‌های ورزشی و برخی سریال‌های طنز بیننده درخوری نداشته باشد.
علاوه بر این ها رفاه مردم از دید امام (ره) مهم بود. به خصوص قشر خاصی از مردم که محرومین جامعه هستند و کنترل نشدن قیمت‌ها و سخت شدن معیشت باعث شده است استخوان‌هایشان زیر چرخ‌های گرانی و تورم خرد شود. یعنی به این مهم به اندازه کافی توجه نشده است.
