به گزارش ایرنا، این روزها در غرب مازندران شاهد برگزاری تعداد زیادی از جشنواره‌های بومی و محلی با سوژه‌های گوناگون هستیم. کافی است نگاهی به شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بیندازید تا این تب و تاب را درک کنید. از جشنواره گل ارکیده در نوشهر، چای در رامسر و تنکابن گرفته تا جشنواره ملی گل گاوزبان در دهستان جنت رودبار.
رویدادهایی که هر ساله بر تعداد عناوین‌شان افزوده می‌شود و نیمه نخست سال را به فصل ترافیک رویدادهای متنوع تبدیل کرده است. اما در این جشنواره‌ها، موسیقی محلی و سخنرانی مسئولانِ برگزاری، بخش پررنگ و شاید تنها هدف از برگزاری به نظر برسد. گویا همه تلاش‌ها معطوف به خلق لحظات شاد است. در این بین شهرداری‌ها و دهیاری‌ها در تلاش هستند که در برگزاری و تعریف جشنواره‌های مختلف گوی سبقت را از یکدیگر بربایند. اگرچه نباید تلاش این نهادها برای جشنواره‌سازی را نادیده گرفت؛ اما یک پرسش اساسی هم مطرح است؛ آیا هدف اصلی این جشنواره‌ها صرفاً ایجاد نشاط و شادی است؟
از نگاه کارشناسان، جشنواره‌هایی که اکنون در مناطق مختلف کشور از جمله مازندران، در حال برگزاری‌ست، کاستی‌های بزرگی دارند و از اهداف اساسی شکل‌گیری چنین رویدادهایی در دنیا فاصله گرفته‌اند. اساس برگزاری جشنواره‌های محلی باید بر پایه توسعه اقتصاد جامعه محلی باشد، به گونه‌ای که در سطح ملی معرفی شده و گردشگران اقتصادی یا کارآفرینان مرتبط با سوژه را به این رویدادها دعوت کنند تا از طریق شکل‌گیری جریانی خلاق و اثرگذار، زنجیره ارزشی تشکیل و اقتصاد منطقه توسعه یابد. اما آنچه در حال حاضر مشاهده می‌شود، فقط یک روز شاد به بهانه و با نام یک ظرفیت اقتصادی یا فرهنگی بومی است.
ضرورت حضور متخصصان و کارآفرینان
در همین ارتباط، یک پژوهشگر حوزه گردشگری و میراث فرهنگی در گفت‌وگو با ایرنا، جشنواره‌های حال حاضر کشور را عمدتاً تلاشی برای رزومه‌سازی که بیشتر به جنبه‌های کمی آن توجه می‌شود، توصیف کرد و افزود: به همین دلیل در تعریف و برگزاری رویدادها نه پیشینه یک رویداد مورد توجه قرار می‌گیرد و نه به آینده آن نگاه می‌شود. درحالیکه در کشورهای پیشرفته، برای جشنواره‌ها هدف‌گذاری دقیقی انجام می‌شود تا به‌صورت مستقیم نیازهای اقتصادی و فرهنگی یک منطقه را برطرف کنند. یعنی هدف از برگزاری یک رویداد در حوزه صنایع دستی، محصولات کشاورزی و دیگر ظرفیت‌های یک منطقه، تحول اقتصادی و توسعه پایدار است. اینکه صرفاً جشنواره برگزار کنیم، اقدام شاخص و اثرگذاری به حساب نمی‌آید.
سمانه رستمی بر حضور متخصصان و کارآفرینان حوزه‌های مرتبط با رویداد تأکید کرد و گفت: اینکه به‌صورت محلی اعلام کنیم این هفته فلان جشنواره چای و گل‌گاوزبان و ... در منطقه برگزار می‌شود و صرفا همه افرادی که در آن منطقه زندگی می‌کنند، بیایند و رقص محلی و موسیقی و… اجرا شود، جشنواره محلی نیست. این بیشتر شبیه یک مهمانی دورهمی است که در یک شهر برگزار می‌شود.
این طراح آثار هنری تاکید کرد: برای تحقق اهداف جشنواره‌ها، باید از متخصصان و کارآفرینان حوزه‌های مرتبط با سوژه رویداد که هم تخصص فنی و هم شبکه ارتباطی گسترده در سطح ملی و بین‌المللی دارند، دعوت شود. درواقع حضور تخصصی است که می‌تواند به برندسازی محصولات محلی کمک کرده و اقتصاد منطقه را رونق بخشد.
ورود غیر متخصص‌ها به برگزاری جشنواره‌ها
وی با اشاره به ضعف برگزارکنندگان رویدادها گفت: متأسفانه بسیاری از برگزارکنندگان رویدادهای گردشگری و صنایع دستی حتی با اصول اولیه برگزاری چنین برنامه‌هایی آشنایی ندارند و از مهم‌ترین نکته یعنی برنامه‌ریزی اصولی غافل هستند.
این کارشناس با تأکید بر ضرورت ساختارمند شدن جشنواره‌ها توضیح داد برای مؤثر بودن جشنواره‌ها باید چارچوب مشخصی تعریف شود. مثلاً بهتر است در کنار این رویدادها کارگاه‌های آموزشی مرتبط یا بازارچه‌ای برای فروش محصولات برپا شود. همچنین می‌توان پیش از برگزاری جشنواره فراخوانی برای برگزاری مسابقه‌های هنری اعلام کرد تا هنرمندان آثار مرتبط خلق کنند. مثل دعوت از طراحان برای شرکت در طراحی پوستر یا برگزاری نمایشگاه‌های جنبی هنری. این اقدامات هم به شناسایی استعدادهای حوزه‌هایی مثل بسته‌بندی کمک می‌کند هم کیفیت رویداد را بالا می‌برد.
وی افزود: چنین برنامه‌ریزی‌هایی نه تنها باعث رونق اقتصادی منطقه می‌شود، بلکه می‌تواند به معرفی بهتر فرهنگ و هنر بومی نیز کمک شایانی کند. به گفته او، این رویکرد در بلندمدت می‌تواند گردشگران بیشتری را جذب کند و درآمدزایی پایدار برای منطقه به همراه داشته باشد.
اهمیت جریان‌سازی رسانه‌ای و مشارکت جامعه محلی
وی جریان‌سازی رسانه‌ای و معرفی رویداد را نیز از دیگر پیش‌نیازهای یک جشنواره اثرگذار و ماندگار معرفی کرد و گفت: رویدادهایی اثرگذار می‌شوند که برگزاری‌شان در سطح کشور معرفی شود، نه اینکه رویدادی برگزار شود که حتی مردم یک استان هم از آن باخبر نشوند. ضمن اینکه در چنین شرایطی باید به تامین زیرساخت‌ها و منابع مالی هم فکر شود. برای مثال، فضای هتل‌ها، رستوران‌ها و سرویس بهداشتی از مواردی است که به برنامه‌ریزی دقیق نیاز دارد تا خدمات به مسافران و گردشگران با کیفیت مناسب ارائه شود.
وی به جشنواره دف‌زنی پالنگان در کردستان اشاره کرد و گفت: برای مثال درحالیکه میزان تبلیغات این رویداد بسیار گسترده بود و همه از آن باخبر شدند، اما برای جمعیت زیاد و ترافیک سنگین برنامه‌ریزی درستی انجام نشده بود. در منطقه زیرساخت اقامتی خوب نظیر هتل وجود نداشت، ظرفیت بخش اقامت خانه مسافرها هم تکمیل بود و به قیمت گزاف اجاره داده می‌شد. پس از جشنواره نیز میزان زباله‌ای که رها شده از سوی مردم روستا را به زبالهدانی تبدیل کرده بود. بنابراین، نیاز است که یک ساختار فرهنگی ایجاد شود تا گردشگران بدانند برای حضور در یک جشنواره چگونه رفتار کنند و آموزش ببینند.
این پژوهشگر بر مشارکت جامعه محلی در برگزاری رویدادها تأکید کرد و گفت: از سوی دیگر مردم محلی باید احساس کنند جشنواره متعلق به آن‌هاست و در رشد آن مشارکت داشته باشند. به این افراد نیز باید از قبل آموزش داده شود که این کار هم نیازمند سیستم مدیریتی قوی و هماهنگی دقیق است.
جشنواره‌های موفق خارجی
وی به نمونه‌های موفق بین‌المللی اشاره کرد و توضیح داد: مثلا جشنواره جوجه‌کباب ترکیه توانسته رشد اقتصادی چشمگیری برای رستوران‌داران و تولیدکنندگان این کشور به ارمغان آورد. یا جشنواره پنیر هلند که نه تنها در معرفی پنیرهای هلندی به جهانیان نقش مؤثری داشته، بلکه سالانه گردشگران بسیاری را جذب می‌کند.
به گفته این کارشناس، این جشنواره دو گروه مخاطب اصلی دارد؛ گردشگرانی که برای تجربه طعم اصیل پنیرهای هلندی سفر می‌کنند و بازرگانانی که با هدف توسعه بازار و صادرات به این کشور می‌آیند. رویدادی که سالانه برگزار می‌شود و توانسته بازار جهانی پایداری برای محصولات لبنی هلند ایجاد کند و الگویی موفق از پیوند صنعت گردشگری با توسعه اقتصادی را به نمایش بگذارد.
رستمی همچنین به نقش شهرداری‌ها در برگزاری موفق و اثرگذار جشنواره‌ها اشاره کرد و گفت: شهرداری‌ها در دنیا از نهادهای مهم در برگزاری چنین رویدادهایی هستند، اما در ایران بیشتر به ساخت‌وساز فکر می‌کنند. در حالی که در کشورهای پیشرفته، شهرداری‌ها مسئول زیرساخت‌های فرهنگی هستند و حتی تصمیم‌های بزرگ برای شهر می‌گیرند. بنابراین، نیاز است ساختارها و نهادهای برگزارکننده جشنواره‌ها تغییر، یا بر اساس توسعه پایدار و هدفمند عمل کنند.
به گزارش ایرنا، جشنواره‌های بومی و محلی در غرب مازندران و دیگر نقاط کشور، اگرچه از نظر کمّی رونق گرفته‌اند، اما اغلب فاقد عمق و اثربخشی لازم برای توسعه پایدار گردشگری و اقتصاد محلی هستند. این رویدادها بیشتر به فرصتی برای نمایش موسیقی محلی تبدیل شده‌اند، در حالی که هدف اصلی باید ایجاد زنجیره ارزش اقتصادی، جذب سرمایه‌گذاران و معرفی ظرفیت‌های منطقه به گردشگران داخلی و خارجی باشند.
برای تحقق این اهداف، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، تقویت زیرساخت‌ها، جریان‌سازی رسانه‌ای، آموزش جامعه محلی و مدیریت اثرات محیط‌زیستی هستیم. تجربه‌های موفق جهانی نشان می‌دهد که جشنواره‌ها می‌توانند به موتور محرکه اقتصاد منطقه تبدیل شوند، اما این امر مستلزم تغییر نگرش مسئولان، مشارکت فعال مردم و ورود نهادهای حرفه‌ای به این عرصه است. تا زمانی که جشنواره‌ها صرفاً به رویدادهای نمایشی و زودگذر تبدیل شوند، نه تنها به توسعه پایدار کمک نخواهند کرد، بلکه ممکن است به بار مالی اضافی و آسیب‌های محیط‌زیستی منجر شوند. بنابراین، بازنگری در ساختار برگزاری این رویدادها و حرکت به سمت مدل‌های هدفمند و اثربخش، ضرورتی انکارناپذیر است.
