به گزارش خبرنگار گروه علمی ایرنا، استریلیزاسیون یا فرایند استریل‌سازی، یکی از روش‌های پیشرفته در صنایع غذایی به‌شمار می‌رود که با هدف از بین بردن کامل تمامی میکروارگانیسم‌ها، از جمله باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و هاگ‌های مقاوم، انجام می‌شود. این فرآیند در حوزه‌هایی مانند پزشکی، داروسازی، صنایع غذایی و آزمایشگاهی نقشی کلیدی در تضمین سلامت و ایمنی محصولات ایفا می‌کند.
در صنعت لبنیات، به‌ویژه فرآوری شیر، از روش حرارتی با دمای بسیار بالا موسوم به UHT (Ultra High Temperature) برای استریلیزاسیون استفاده می‌شود. در این روش، شیر تا دمای ۱۳۷ تا ۱۴۲ درجه سانتی‌گراد حرارت داده شده و برای مدت زمان کوتاه ۲ تا ۵ ثانیه در این دما نگه داشته می‌شود.
هدف از این عملیات حرارتی، نابودی کامل میکروارگانیسم‌ها و به‌ویژه هاگ‌ها است؛ ساختارهایی مقاوم که برخی باکتری‌ها و قارچ‌ها در شرایط نامساعد تولید می‌کنند و می‌توانند در برابر گرما، خشکی و مواد ضدعفونی‌کننده بسیار مقاوم باشند.
با این حال، موفقیت فرآیند استریلیزاسیون تنها به مرحله حرارت‌دهی محدود نمی‌شود. برای آنکه شیر استریلیزه‌شده قابلیت نگهداری در دمای محیط و بدون نیاز به یخچال را داشته باشد، باید بلافاصله در بسته‌بندی‌های استریل (اسپتیک) پر شود. این نوع بسته‌بندی شامل پاکت‌های ۷ لایه یا بطری‌های چندلایه پلاستیکی است که در محیط کاملاً بهداشتی و استریل، بدون تماس با هوا یا سطوح آلوده، بسته‌بندی می‌شوند.
این فرآیند نیازمند ماشین آلات تخصصی است که واردات آن در طول دهه های گذشته هزینه‌های ارزی بالایی را برای تولیدکنندگان داخلی محصولات لبنی کشور به دنبال داشته است.
بر همین اساس یک شرکت دانش‌بنیان در کشورمان با اتکا به توانمندی‌های داخلی و بومی‌سازی و ساخت دستگاه استریلایزر تیوبلار (UHT) به عنوان یکی از کلیدی ترین تجهیزات مورد نیاز صنایع لبنی و نوشیدنی، گام مهم و اساسی در مسیر خودکفایی کشور برداشته است.
مدیرعامل این مجموعه دانش بنیان کشورمان در گفت و گو با خبرنگار گروه علمی ایرنا با اشاره به اهمیت این دستاورد و اینکه بخش زیادی از تجهیزات تخصصی صنعت لبنیات و نوشیدنی در گذشته از خارج کشور تأمین می‌شد که هزینه‌های ارزی بالایی را به کشور تحمیل می کرد، افزود: این دستاورد صنعتی با هدف بومی‌سازی فناوری‌های کلیدی، کاهش وابستگی به واردات و جلوگیری از خروج ارز شکل گرفته است.
علی حبیبی با تاکید براینکه، ساخت این دستگاه نتیجه تلفیق دانش فنی مهندسان داخلی با بیش از ۷۰ سال تجربه در صنعت فرآوری لبنیات است گفت: این تجهیزات به‌طور کامل توسط شرکت دانش بنیان طراحی و تولید شده‌اند.
معرفی شرکت دانش‌بنیان
مدیر عامل این مجموعه دانش بنیان با بیان اینکه، این شرکت فناور وابسته به شرکت صنایع شیر ایران است، افزود: ما فعالیت خود را از سال ۱۴۰۲ با هدف طراحی و ساخت ماشین‌آلات تخصصی و موردنیاز صنایع لبنی و نوشیدنی آغاز کردیم.
حبیبی اظهار داشت: این مجموعه فناور با استفاده از ۷۰ سال تجربه شرکت صنایع شیر ایران و توان متخصصان داخلی خود توانسته در مدت زمان کوتاهی جایگاه قابل‌توجهی در حوزه فناوری‌های ماشین‌آلات صنعتی مواد غذایی به‌دست آورد.
وی تصریح کرد :محل استقرار فعلی شرکت در نواحی صنعتی شهر تهران است و تمرکز اصلی فعالیت‌ها بر تأمین نیازهای فنی صنعت لبنی کشور با تکیه بر تولید داخلی است.
زمینه فعالیت و کاربرد تجهیزات
این فعال حوزه دانش بنیان در ادامه با بیان اینکه، محصولات تولیدی این شرکت عمدتاً در صنایع لبنی، نوشیدنی، غذایی و بهداشتی کاربرد دارند، یکی از شاخص‌ترین دستگاه‌های بومی‌سازی‌شده را دستگاه استریلایزر UHT نام برد که برای فرآیند استریلیزاسیون شیر، شیرهای طعم دار، خامه و نوشیدنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
حبیبی افزود: همچنین یونیت شستشوی خودکار (CIP)، یونیت تانک اسپتیک و سیستم‌های فیلتراسیون (UF) از دیگر تجهیزات کلیدی این مجموعه دانش بنیان است که با فناوری بومی و طراحی کاملاً مهندسی‌شده داخلی سازی شده‌اند.
وی اظهارکرد: این دستگاه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که با نیازهای خاص خطوط تولید داخلی هماهنگ و دارای استانداردهای بین‌المللی کیفیت باشند.
حبیبی در ادامه با اشاره به اینکه در بین تجهیزات رونمایی‌شده، دستگاه استریلایزر تیوبلار (UHT) جایگاه ویژه‌ای دارد، بیان کرد: این ماشین پیشرفته با بهره‌گیری از فناوری حرارت‌دهی غیرمستقیم و راندمان بالا طراحی شده و برای استریلیزاسیون محصولات متنوعی از جمله شیر، خامه، شیرهای طعم‌دار و آبمیوه‌ها کاربرد دارد.
وی تاکیدکرد: راندمان انرژی بالا، دقت در فرآیند و کیفیت نهایی محصول، این دستگاه را به یکی از نمونه‌های موفق تولید داخل در حوزه صنایع غذایی تبدیل کرده است.
فرآیند بومی‌سازی و سهم ساخت داخل
مدیرعامل این مجموعه دانش بنیان در پاسخ به این سوال که این دستگاه وارداتی چگونه بومی‌سازی شده است، تصریح کرد: بومی‌سازی این تجهیزات از طریق توسعه براساس نیازهای بومی صنایع غذایی کشورانجام شده است.
حبیبی افزود: در حال حاضر، تنها بخشی از قطعات خاص با فناوری بالا یا مواد اولیه ویژه از خارج کشور وارد می شود و بخش قابل توجهی از دستگاه‌ها ساخت فناوران داخلی است که البته طبق برنامه ریزی‌های انجام شده قرار است با مشارکت شرکت‌های دانش بنیان و فناور قطعات خارجی مصرفی نیز بومی سازی شوند. چراکه این فرآیند منجر به کاهش وابستگی به واردات و افزایش توان تولید ملی شده است.
تکنولوژی وارداتی و کشورهای پیشتاز
این فعال حوزه دانش بنیان در پاسخ به این سوال که پیش از این ساخت دستگاه استریلیزاسیون شیر، شیرهای طعم دار، خامه و نوشیدنی‌ها محدود به چه کشورهایی بوده است نیز گفت: پیش از بومی‌سازی این فناوری‌ها، کشورهایی نظیر دانمارک، سوئد، آلمان و ایتالیا از جمله سازندگان اصلی این تجهیزات بودند.
حبیبی تصریح کرد: واردات این دستگاه‌ها علاوه بر خروج ارز از کشور، چالش‌هایی همچون تأخیر در تامین، مشکل تأمین قطعات یدکی و خدمات پس از فروش را نیز مرتفع کرده است.
صرفه‌جویی ارزی و استقبال صنعت
مدیرعامل این مجموعه دانش بنیان در خصوص تاثیر اقتصادی بومی سازی این دستگاه کاربردی در صنایع غذایی گفت: با داخلی‌سازی این فناوری‌ها، هزینه واردات برای هر دستگاه حدود یک سوم کاهش یافته و با تولید داخلی تنها چند دستگاه، صرفه‌جویی ارزی قابل‌توجهی به‌دست آمده است.
حبیبی در خصوص میزان استقبال صنایع غذایی از این دستگاه بومی سازی شده نیز تصریح کرد: صنایع لبنی و نوشیدنی کشور استقبال خوبی از این دستگاه نشان داده‌اند و برخی شرکت‌ها با استفاده از این تجهیزات توانسته‌اند میزان تولید و بهره‌برداری خود را به طور چشمگیری افزایش دهند.
به گفته وی، بومی‌سازی این تجهیزات نه‌تنها هزینه‌های تولید را کاهش داده، بلکه باعث رشد مهارت‌های فنی، افزایش توانمندی مهندسان داخلی و ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم در زمینه‌های مهندسی، مونتاژ، خدمات پس از فروش و تحقیق و توسعه شده است. این روند همچنین در جهت تحقق اقتصاد مقاومتی و تقویت زنجیره تأمین داخلی گامی مؤثر به‌شمار می‌آید.
این فعال حوزه دانش بنیان در پاسخ به این سوال که تفاوت قیمتی این دستگاه بومی سازی شده با نوع وارداتی آن چه میزان است، گفت: قیمت دستگاه اصلی ۷۰۰ هزار یورو است حال آنکه قیمت دستگاه بومی سازی شده داخلی با همان کیفیت و دارای قابلیت رقابت با نوع وارداتی و بهترین برندهای جهانی حدود ۴۰ درصد پائین تر است.
وی تاکیدکرد: کارشناسان صنعت غذا بر این باورند که توسعه ماشین‌آلات بومی در بخش لبنیات، علاوه بر افزایش تاب‌آوری صنعتی، نقش کلیدی در تحقق امنیت غذایی، کاهش وابستگی فناورانه و پیشبرد اهداف اقتصاد مقاومتی ایفا می‌کند.
