به گزارش ایرنا، سند راهبردی مربوط به نخستین کنفرانس اخوان‌المسلمین درباره فلسطین که برای اولین بار از سوی مرکز مطالعات و مشاوره‌های پژوهشی «الزیتونه» فلسطین به تازگی منتشر شده، چشم‌اندازی کم‌نظیر از بنیان‌گذاری فکری و عملی جنبش حماس در دهه ۱۹۸۰ ارائه می‌دهد. این سند، که در کنفرانس اکتبر ۱۹۸۳ تدوین شده، شامل برنامه‌ریزی‌های دقیق در حوزه‌های جهادی، رسانه‌ای، آموزشی، و تعاملات سیاسی با سازمان آزادی‌بخش فلسطین است.
سند تاریخی اخوان‌المسلمین درباره فلسطین، افزون بر تأکید بر مبارزه جهادی، ابعاد متنوعی از سیاست‌گذاری‌ها و اولویت‌های این جنبش را روشن می‌سازد. در بخش فعالیت‌های جهادی، بر ضرورت آموزش نظامی هدفمند، بهره‌گیری از تجارب تاریخی و طراحی ساختارهای امنیتی مستقل در داخل فلسطین تأکید شده است.
این سند در بخش رسانه، خواستار سرمایه‌گذاری در چاپخانه‌ها، آموزش نیروی متخصص رسانه‌ای، و توسعه برنامه‌های صوتی و تصویری در راستای تقویت گفتمان مقاومت شده است. همچنین، بخش دانشگاهی بر تقویت حضور اخوان در نهادهای آموزشی، تربیت نخبگان، تأسیس کالج‌ها، و حمایت از دانشجویان فلسطینی متمرکز است.
نکته مهم سند، تاکید بر تعامل سازنده با جنبش فتح و سازمان آزادی‌بخش فلسطین است؛ به‌گونه‌ای که ضمن پرهیز از درگیری، بر گفت‌وگو، جذب عناصر مذهبی درون این جنبش، و ایجاد تفاهماتی مشترک برای حفظ پرچم جهاد تأکید شده است.
سند منتشر شده شامل به طور مفصل حاوی چندین محور اصلی است که به اختصار به آنها اشاره می‌کنیم.
محور اول: برنامه‌ریزی نظامی دقیق برای آغاز مقاومت
در بخشی از این سند بر لزوم «آمادگی نظامی ساختارمند» تأکید شده و آمده است که کار نظامی باید در سطحی آکادمیک و تخصصی سازمان‌دهی شود.
سند در این زمینه خواستار؛ آموزش‌های پیشرفته و تخصصی در کشورهای اسلامی برای نیروهای منتخب، آموزش نظامی در چارچوب خانواده‌های اخوان و با رعایت کامل محرمانگی، بهره‌گیری از تجربه‌های تاریخی، ایجاد پایگاه‌های امن برای تحرکات نظامی در مرزهای فلسطین و آماده‌سازی مناطق هم‌مرز در صورت گسترش تجاوز رژیم صهیونیستی شده است.
در این سند همچنین تأکید شده که فعالیت نظامی باید بخشی از یک شبکه گسترده از فعالیت‌های مالی، سیاسی و فرهنگی باشد و به‌تنهایی کارایی ندارد.
محور دوم: گسترش جهاد رسانه‌ای؛ تقابل با روایت‌های صهیونیستی
سند منتشر شده نقش رسانه را در نبرد مقاومت «حیاتی» توصیف کرده و بر ایجاد زیرساخت‌های رسانه‌ای مستقل تاکید دارد.
در این بخش نیز بر مواردی همچون خرید چاپخانه برای انتشار نشریات اخوان در فلسطین، آموزش تخصصی نیروی انسانی در رشته رسانه در داخل و خارج، انتشار نوارهای صوتی و تصویری برای ترویج فرهنگ مقاومت اسلامی، تأسیس مرکز داده و آرشیو دیجیتال برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به رژیم صهیونیستی، رصد رسانه‌های دشمن و اطلاع‌رسانی مؤثر به داخل تشکیلات تاکید شده است.
در این زمینه همچنین از اخوان در سراسر جهان خواسته شده است تا فضای رسانه‌ای را برای برجسته‌سازی چهره مقاومت اسلامی در فلسطین آماده کنند.
محور سوم: دانشگاه و تربیت نخبگان؛ از آموزش تا بازگشت به وطن
برنامه‌ریزی برای حوزه آموزش و دانشگاه‌ها یکی دیگر از بخش‌های مهم این سند است. در این بخش به‌ویژه بر تأسیس کالج‌های اسلامی در مناطق مختلف فلسطین (غزه و نابلس)، اعزام اساتید مهمان به دانشگاه اسلامی غزه برای فعالیت‌های تربیتی، ایجاد صندوقی برای تحصیلات عالی جهت حمایت از دانشجویان نیازمند، تأکید بر بازگشت فارغ‌التحصیلان به فلسطین برای تدریس و خدمت، حضور فعال اخوان در شورای آموزش عالی و هیأت امنای دانشگاه‌ها تاکید شده است.
در سند مذکور همچنین از اعضا خواسته شده است تا به فعالیت دانش‌آموزی در مقاطع متوسطه توجه ویژه‌ای نشان دهند، چراکه آنها منابع آینده دانشگاه‌ها محسوب می‌شوند.
محور چهارم: تعامل راهبردی با جنبش فتح؛ همکاری به‌جای تقابل
یکی از بخش‌های حساس سند، نحوه تعامل با سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) و به‌ویژه جنبش فتح است.
برخلاف رویکردهای متعارض رایج آن دوره، سند بر گفت‌وگو، تفاهم و پرهیز از درگیری تأکید دارد.
در این بخش از سند نیز بر حفظ محرمانگی کامل درباره ساختار و برنامه‌های اخوان در برابر فتح، تلاش برای ایجاد روابط دوستانه و جلوگیری از جنگ داخلی احتمالی، جذب عناصر مذهبی و نیک‌اندیش درون فتح برای همکاری در مسیر جهاد، ادامه ارتباط صرفاً با فتح و نه با دیگر جناح‌ها و حمایت از عملیات نظامی فتح در سرزمین‌های اشغالی تاکید شده است.
در واقع رویکرد سند در این بخش، ایجاد پل‌های ارتباطی با جنبشی است که در آن زمان هنوز وارد فاز امتیازدهی سیاسی نشده بود و دارای عناصر هم‌فکر با اخوان در رده‌های میانی بود.
اهمیت سند
این سند، که در اصل به‌عنوان خروجی یک کنفرانس داخلی غیرعلنی تدوین شده بود، امروز به‌عنوان «نقشه راه تشکیل حماس» شناخته می‌شود.
سند با دیدگاهی واقع‌گرا، اما راهبردی، به دنبال ایجاد زیرساخت‌هایی چندلایه در حوزه‌های جهادی، فرهنگی، آموزشی و اجتماعی برای آغاز تحرک گسترده علیه اشغالگری است.
حضور مستقیم چهره‌هایی چون شهید شیخ احمد یاسین، خالد مشعل و یوسف العظم در روند تکوین این سیاست‌ها، نشان‌دهنده پیوند عمیق این سند با تاریخ عملیاتی حماس است. امروزه بسیاری از مفاد آن در رفتار میدانی و ساختارهای تشکیلاتی حماس قابل مشاهده است.
