به گزارش خبرنگار علمی ایرنا، شانزدهمین کنگره پیشگامان پیشرفت با عنوان «جوانان و پیشرفت ایران: با تاکید بر فناوری و نوآوری (چالش‌ها، فرصت‌ها و راهکارها)» با همکاری پارک‌های علم و فناوری شریف، شهید بهشتی، تربیت مدرس، سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی و پارک فناوری پردیس و با حضور صادق واعظ زاده رئیس مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت امروز سه‌شنبه به صورت حضوری و برخط برگزار شد.
قابلیت‌ها و ظرفیت‌های ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی پیشرفت ایران در فناوری‌های نوین، چالش‌ها و موانع (داخلی و خارجی) پیشرفت نوآوری و فناوری در ایران، نقش فناوری‌های نوظهور با تاکید بر هوش مصنوعی و سازمان‌های سکویی در پیشرفت کشور، نقش‌آفرینی شرکت‌های دانش‌بنیان و پارک‌های علم و فناوری در توسعه و ارتقای فناوری‌های نوین، جایگاه فن‌بازارها در گسترش نوآوری و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و تجربه‌های جهانی موفق در حکمرانی فناوری‌های نوظهور محورهای این کنگره است.
در این کنگره تعداد ۱۹ مقاله منتخب، ۱۶ سخنرانی و ۱۱ اثر ادبی پیشرفت در ۶ نشست تخصصی و میزگردها در چارچوب محورهای فرصت‌ها و موانع پیشرفت نوآوری و فناوری در ایران (تجارب، چالش‌ها و راهکارها)، ارائه می‌شود.
همچنین در طول برنامه یک روزه کنگره، ۵۱ مقاله پوستری منتخب ارائه و در مراسمی از رساله‌های برتر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نیز تجلیل می‌شود. همچنین در کنگره مقالات و آثاری ارائه خواهد شد که از میان آثار علمی دریافتی، از سوی هیات داوران، برگزیده شده است.
در این گنگره، نشست تخصصی فرصت‌ها و موانع پیشرفت نوآوری و فناوری در ایران (تجارب، چالش‌ها و راهکارها) که هیات رئیسه آن را سید مسلم موسوی درچه، رضا حافظی و سمیه ملک‌مکان تشکیل می‌دادند، با ارائه هفت مقاله برگزار شد.
مجتبی اخوان ارمکی مشاور رئیس موسسه و سرپرست اداره روابط عمومی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی (تات) درباره از سیاست تا بازار جهانی: ریشه‌یابی موانع رشد نوآوری در ایران گفت: در عصر اقتصاد دانش‌بنیان، نوآوری و فناوری به عنوان پیشران‌های اصلی توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شناخته می‌شوند. کشورها با سرمایه‌گذاری هدفمند در حوزه‌های علمی و فناورانه، نه تنها مسیر رشد اقتصادی را هموار می‌سازند، بلکه توان رقابتی خود را در بازارهای جهانی ارتقا می‌دهند.
وی افزود: ایران نیز به عنوان کشوری با پیشینه علمی غنی، منابع انسانی متخصص و دسترسی به منابع طبیعی متنوع، از ظرفیت‌های قابل توجهی برای ایفای نقش مؤثر در زیست‌بوم نوآوری منطقه و جهان برخوردار است. با این حال، در سال‌های اخیر رشد و شکوفایی نوآوری در کشور با چالش‌ها و موانع متعددی روبه‌رو بوده که هم در سطح داخلی و هم در عرصه بین‌المللی قابل شناسایی است.
ارمکی در این مقاله با هدف بررسی و تحلیل ریشه‌های این موانع، به واکاوی دقیق داده‌های شاخص جهانی نوآوری (GII) پرداخته و تلاش می‌کند با نگاهی نظام‌مند، سهم هر یک از عوامل مؤثر را تبیین کند.
وی معتقد است: مطالعات تطبیقی نشان می‌دهد که ایران با وجود کاهش رتبه در GII طی سال‌های اخیر (از رتبه ۵۳ به ۶۴ در سال ۲۰۲۴)، همچنان در برخی زیرشاخص‌ها از جمله «پیچیدگی بازار» عملکرد مناسبی دارد. این در حالی است که در شاخص‌هایی نظیر «کیفیت نهادها»، «زیرساخت‌ها» و «سطح خدمات دیجیتال دولت» رتبه‌های پایین‌تری را به خود اختصاص داده است. تحلیل این داده‌ها نشان می‌دهد که برای برون‌رفت از وضعیت موجود، نیازمند یک نگاه جامع، راهبردی و هماهنگ در سیاست‌گذاری کلان نوآوری هستیم که هم‌زمان بتواند موانع داخلی را کاهش داده و راه‌های ارتباط با محیط بین‌المللی علم و فناوری را تقویت کند.
در پایان، این مقاله با ارائه مجموعه‌ای از راهکارهای اجرایی از جمله اصلاح سیاست‌های تنظیم‌گر، توسعه زیرساخت‌های دیجیتال، حمایت از سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه (R&D) و دیپلماسی علمی فعال، تلاش دارد نقشه راهی برای ارتقای جایگاه ایران در عرصه نوآوری جهانی ترسیم کند.
واکاوی چالش‌های فرهنگی پیشرفت نوآوری و فناوری دیجیتالی در ایران
فاطمه خوشنویسان و سعید شریفی از دانشگاه شهید بهشتی و از گروه مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی، واحد اصفهان در مقاله‌ای مشترک به واکاوی چالش‌های فرهنگی پیشرفت نوآوری و فناوری دیجیتالی در ایران پرداختند.
این دو چهره دانشگاهی معتقدند که ایران در تقاطع بین سنت و پیشرفت تکنولوژی قرار دارد، جایی که هنجارهای عمیق فرهنگی اغلب مانع پیشرفت نوآوری و تحول دیجیتال می‌شود. در واقع زیست‌بوم نوآوری ایران با چالش‌های فرهنگی ریشه‌داری مواجه است که پیشرفت نوآوری و فناوری را محدود می‌کند.
در بخشی دیگری از این مقاله بیان کردند که بدون پرداختن به این موانع فرهنگی، ایران در معرض خطر عقب ماندن در اقتصاد دیجیتال جهانی قرار دارد. پژوهش حاضر با هدف واکاوی چالش‌های فرهنگی پیشرفت نوآوری و فناوری دیجیتالی در ایران با استفاده از روش تحلیل مضمون با رویکرد استقرایی انجام گرفت.
بر مبنای اصل اشباع نظری از تعداد ۵۰ اثر داخلی و خارجی با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند وابسته به معیار انتخاب و کدگذاری شد. برای سنجش اعتباریابی داده‌ها از دو روش بازبینی دو کدگذار و مرور خبرگان غیر شرکت‌کننده در پژوهش استفاده شد.
داده‌ها طی چند مرحله کدگذاری باز و محوری مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد چالش‌های فرهنگی پیشرفت نوآوری و فناوری دیجیتالی در ایران در سه سطح فراگیر (سنت‌گرایی و مقاومت فرهنگی، فرهنگ آموزش، فرهنگ پیشرفت) یازده مفهوم سازمان دهنده و ۵۷ مفهوم پایه شناسایی شد.
آیا تحریم‌های اقتصادی مانع پیشرفت فناوری و ظهور نوآوری هستند یا مشوق آن؟
لطفعلی عاقلی عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس هم با ارائه مقاله‌ای با عنوان آیا تحریم‌های اقتصادی مانع پیشرفت فناوری و ظهور نوآوری هستند یا مشوق آن؟ گفت: تحریم‌های اقتصادی یکی از ابزارهای محدودکننده کشورها در دستیابی به منافع اقتصادی و تجاری بین‌المللی است. هدف از تحریم‌ها، تغییر رفتار کشور مورد تحریم و حرکت در مسیر اقتصادی متعارف جهانی یا در جهتی موافق با سیاست‌های کشور تحریم کننده است.
وی گفت: زمانی که مبادلات پولی و مالی دچار وقفه یا اختلال شود، جریان تجارت کالاها، خدمات و حتی سفرها لطمه می‌خورد. این روند موجب نداشتن دسترسی به فناوری و زنجیره ارزش جهانی شده و در مراحل بعدی به تورم و هم‌زمان، کاهش تولید و اشتغال منجر می‌شود.
عضوهیات علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت که این مقاله در پی پاسخ به این سؤال است که تحریم‌ها چه اثراتی بر جنبه‌های نوآوری و فناوری در اقتصاد دارند؟ در شرایط عادی، انتظار بر این است که تحریم‌ها موجب کُندی در روند پیشرفت فناوری شوند؛ اما تفسیر دیگر می‌تواند این باشد که تکیه بر سرمایه انسانی داخلی و استفاده از ظرفیت نخبگان و دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها می‌تواند جریان فوق را وارونه سازد و پیشرفت فناوری را سرعت بخشد.
طراحی مدل حکمرانی فناوری در کاهش ناترازی بخش انرژی
طراحی مدل حکمرانی فناوری در کاهش ناترازی بخش انرژی عنوان مقاله‌ای است که از سوی سید بهراد رضوی‌الهاشم مدرس دانشگاه و پژوهشگر مدیریت و مطالعات راهبردی دانشگاه تهران و نیما رضوی‌الهاشم دانشجوی مهندسی صنایع دانشکده فنی دانشگاه تهران ارائه شد.
در این مقاله پژوهش حاضر با هدف طراحی مدل حکمرانی فناوری در کاهش و حل مسئله ناترازی انرژی انجام شده است و با توجه به بروز مسائل و مشکلات متعدد پیرامون تولید و مصرف انرژی در ایران، مساله اصلی شیوه حکمرانی و مدیریت کلان در این بخش است که نداشتن توجه کافی به نقش مصرف‌کننده و تمرکز نظام سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی بر عملکرد و چالش‌ها، استفاده نکردن از ظرفیت بخش خصوصی در افزایش تولید انرژی‌های تجدید پذیر و پیاده‌سازی برنامه‌های مدیریت مصرف انرژی از جمله چالش‌های پیش روی ناترازی است.
در بخش دیگری از این مقاله عنوان شده که در رویکرد اول مجموعه‌ای از مطالعات انجام شده توسط یک محقق در یک حوزه مشخص بررسی و تحلیل قرار گرفت و در رویکرد دوم مجموعه متعددی از تحقیقات انجام شده توسط محققان مختلف در یک حوزه مشخص مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این فراترکیب نتایج تحقیقات مختلف مورد بازنگری قرار گرفته و یافته‌ها و مفاهیم به شکلی ترکیب و ارائه می‌شود که درک جامع‌تری از پدیده مورد بررسی ارائه دهد.
نگارندگان این مقاله بیان کردند که نتایج نشان داد برای طراحی مدل حکمرانی فناوری در حل مساله ناترازی و اصلاح مدیریت مصرف انرژی باید با رویکرد سیستمی اقدام شود. ورودی‌ها، فرایندها و ستاده ها در یک برنامه فرایندی می‌توانند به توسعه نظام حکمرانی ترکیبی و حل ناترازی انرژی کمک نمایند. بهینه‌سازی مصرف انرژی یک موضوع فرابخشی و بین بخشی بوده و نیازمند همکاری دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مختلف است. ضروری است یک متولی واحد برای موضوع بهینه‌سازی مصرف انرژی و رفع نا ترازی‌ها با تجمیع ساختارهای موجود در وزارت نفت، نیرو و ستاد مدیریت حمل و نقل و سوخت کشور ایجاد شود.
همبستگی فرآیندها و چالش‌های مدیریت منابع انسانی مبتنی بر هوش مصنوعی
مریم نوری و وحید پورشهابی دانشجوی دکتری مدیریت منابع انسانی و استادیار گروه مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان درمقاله همبستگی فرآیندها و چالش‌های مدیریت منابع انسانی در پرتو پیاده‌سازی سیستم‌های مدرن HRM مبتنی بر هوش مصنوعی معتقدند که این پژوهش بر انجام یک مطالعه تجربی درباره تأثیر هوش مصنوعی بر سیستم مدیریت منابع انسانی متمرکز است. کارکنان سازمان‌های مختلف شهرستان زاهدان از استان سیستان و بلوچستان ایران به‌عنوان جامعه آماری انتخاب شدند و به پرسشنامه نظرسنجی پاسخ دادند.
نگارنده های این مقاله گفتند که آزمون‌های همبستگی و ANOVA یک‌طرفه از طریق بسته نرم‌افزاری SPSS برای اعتبارسنجی نتایج انجام شدند. نتایج مطالعه نشان داد که احتمال وقوع خطاها و تأخیر در مدیریت حضور و غیاب و محاسبه دستمزد بدون کمک هوش مصنوعی چالش‌برانگیز است، همچنین جایگزینی کار دستی مدیریت منابع انسانی با برنامه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی کارها را ساده‌تر و همچنین هوش مصنوعی فعالیت‌های سازمانی را برای حفظ تعادل کار و زندگی تسهیل کرده است.
آنها در بیان نتیجه این مقاله معتقدند که این مطالعه نتیجه‌گیری می‌کند که اجرای ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی برای سیستم مدیریت منابع انسانی توسط اکثر سازمان‌ها ترجیح داده شده است. مطالعه حاضر اهمیت فرآیند مدیریت منابع انسانی مبتنی بر هوش مصنوعی را در یک سازمان غیر IT به تصویر می‌کشد. سیستم مدیریت منابع انسانی مبتنی بر هوش مصنوعی به‌طور مؤثری فرآیند محاسبه حقوق و ارزیابی کارکنان را مدیریت می‌کند که به نوبه خود فرآیند استخدام و مستندسازی را ساده می‌سازد.
چالش‌ها و راهکارهای مواجه در سیستم ملی نوآوری ایران (NIS)
روح‌الله یوسفی دانشجوی دکترای دانشکده علوم پزشکی بهبهان در مقاله‌ای با عنوان چالش‌ها و راهکارهای مواجه در سیستم ملی نوآوری ایران (NIS)، به چالش های سیستم ملی نوآوری (NIS) در ایران پرداخت که این موانع مانع رشد و اثربخشی آن می‌شود و برای ارتقای نوآوری نیاز به همکاری بین دولت، صنعت، دانشگاه و سایر نهادها وجود دارد.
وی با ارائه توضیح بیشتر در این باره گفت: ایران با ساختارهای سازمان‌یافته، هماهنگی ضعیف، سرمایه‌گذاری کم در تحقیق و توسعه (R&D) و فرار مغزها مواجه دارد. این کشور به شدت به صادرات نفت و گاز متکی است و تأمین مالی پایدار برای تحقیق و توسعه را دشوار می‌کند. برای رسیدگی به این مسائل، ایران می‌تواند سرمایه‌گذاری عمومی در تحقیق و توسعه را افزایش و مشارکت‌های دولتی و خصوصی را افزایش دهد، آموزش را اصلاح و محیط کسب‌وکار بهتری ایجاد و بر بخش‌های کلیدی تمرکز کند.
نگارنده مقاله معتقد است که این زیرساخت تحقیق و توسعه را بهبود می‌بخشد و نوآوری را ترویج می‌کند. تحریم‌ها همچنین مانع پیشرفت علمی و فناوری ایران می‌شوند و دسترسی به فناوری‌ها و مشارکت‌های بین‌المللی را محدود می‌کنند. ایران می‌تواند در نوآوری داخلی سرمایه‌گذاری و همکاری‌های منطقه‌ای را برای کاهش این اثرات تقویت کند.
یوسفی در نتایج این پژوهش گفت: مسائل هماهنگی بین ارگان‌های دولتی و بخش‌های خصوصی یک چشم‌انداز نوآوری پراکنده ایجاد می‌کند. اجرای نظریه سیستم‌ها و ترویج همکاری‌های بین‌رشته‌ای می‌تواند به ادغام اکوسیستم نوآوری کمک کند. علاوه بر این، تأثیرات بخش عمومی بر پویایی بازار می‌تواند استارتاپ ها را به چالش بکشد. سیاست‌گذاران باید نقش‌های عمومی و بازار را برای حمایت از نوآوری خصوصی با ایجاد مقررات و مشارکت‌های مناسب متعادل کنند. تقویت NIS ایران از طریق سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک برای توسعه پایدار و رشد اقتصادی کلیدی خواهد بود.
چالش‌ها و فرصت‌های بومی‌سازی زیرساخت DSS-GIS با رویکرد حکمرانی داده مکانی
یعقوب ابدالی و مائده تیر دانشجویان دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری و برنامه‌ریزی آمایش سرزمین از دانشگاه تهران در طرحی مشترک با عنوان چالش‌ها و فرصت‌های بومی‌سازی زیرساخت DSS-GIS در کشور با رویکرد حکمرانی داده مکانی به بیان مساله پرداختند و گفتند: در دهه‌های اخیر، پیشرفت‌های چشمگیر در فناوری‌های اطلاعاتی و جغرافیایی، منجر به توسعه سیستم‌های تصمیم‌یار (DSS) و سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) شده است که در بسیاری از حوزه‌ها، از جمله مدیریت منابع طبیعی، بحران‌ها، حمل‌ونقل و برنامه‌ریزی شهری، کاربرد گسترده‌ای یافته‌اند. با این حال، یکی از چالش‌های عمده در ایران، بومی‌سازی زیرساخت‌های DSS-GIS و استفاده مؤثر از آنها در فرآیندهای تصمیم‌گیری است.
پژوهشگران این مقاله به بررسی چالش‌ها، فرصت‌ها و راهبردهای بومی‌سازی DSS-GIS در کشور با رویکرد حکمرانی داده مکانی پرداختند و دربیان نتایج طرح معتقدند که نتایج نشان می‌دهد که با وجود چالش‌هایی همچون پراکندگی داده‌ها، محدودیت‌های زیرساختی و کمبود نیروی متخصص، ظرفیت‌های قابل توجهی در زمینه‌های علمی، فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) و همکاری‌های بین سازمانی وجود دارد که می‌توانند به توسعه و پیاده‌سازی این سامانه‌ها کمک کنند. همچنین، راهبردهای پیشنهادی شامل تقویت همکاری‌های بین نهادهای دولتی و خصوصی، توسعه زیرساخت‌های فناورانه، ارتقای استانداردهای داده و سرمایه‌گذاری در آموزش و نیروی انسانی است. در نهایت، بومی‌سازی موفق DSS-GIS می‌تواند به بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری، مدیریت منابع و حل مسائل پیچیده زیست‌محیطی و اجتماعی در ایران کمک شایانی کند.
