به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، روابط ایران و عربستان سعودی به دلیل جایگاه برجسته هر دو کشور در خاورمیانه، از منظر سیاسی، اقتصادی و امنیتی اهمیتی بی‌بدیل دارد. این دو قدرت منطقه‌ای، با وجود تفاوت‌های تاریخی و ایدئولوژیک، نقشی کلیدی در حفظ ثبات منطقه، امنیت انرژی و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای ایفا می‌کنند. توافق سال ۲۰۲۳ برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک، با میانجی‌گری چین، نقطه عطفی در کاهش تنش‌ها بود که به کاهش تنش‌های دیپلماتیک، تسهیل سفرهای مذهبی مانند حج عمره و گسترش فرصت‌های اقتصادی کمک کرد. حفظ این روابط برای ایجاد ثبات پایدار در خلیج فارس، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و کاهش نفوذ عوامل بی‌ثبات‌کننده خارجی حیاتی و همزمان لزوم توجه مستمر به این رابطه، با تمرکز بر اعتمادسازی و گفت‌وگوهای مداوم، برای تضمین منافع مشترک و پیشگیری از بازگشت تنش‌ها امری ضروری است.
روند ازسرگیری روابط تهران و ریاض پس از قطع آن در سال ۲۰۱۶، به دنبال تعرض برخی عوامل ماجراجو و خودسر به اماکن دیپلماتیک عربستان سعودی در تهران و مشهد، با گفت‌وگوهای اولیه از سال ۲۰۲۰ آغاز شد که با میانجی‌گری عراق و عمان پیش رفت. پس از چندین دور مذاکره، توافق نهایی در مارس ۲۰۲۳ در پکن امضا شد که بازگشایی سفارتخانه‌ها، تبادل سفرا و توسعه همکاری‌های دوجانبه را در برداشت.
دیدار وزرای خارجه دو کشور در آوریل ۲۰۲۳ در پکن، گام عملی برای اجرای توافق بود که شامل هماهنگی برای ازسرگیری پروازها، تسهیل صدور روادید و تقویت روابط اقتصادی و سیاسی شد. این روند با دیدارهای سطح بالا، مانند سفر فرستاده ویژه عربستان به ایران، تا سال جاری ادامه یافت و به همکاری‌های گسترده‌تر منطقه‌ای منجر شد.
ابراهیم رحیم‌پور، معاون پیشین آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه و تحلیلگر سیاست خارجی در گفت‌وگو با ایرنا، در پاسخ به این سوال که روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران در طول چهل سال پس از انقلاب اسلامی تا چه میزان از سمت اقدامات ماجراجویانه و خودسرانه متحمل چالش‌هایی شده که تبعات آن به صورت مستقیم بر منافع مادی یا معنوی مردم کشور سرریز شده است، گفت: ما اکنون در مرحله‌ای خاص از دیپلماسی قرار داریم؛ به عبارتی، توازنی که بین ظرفیت‌های غیر دیپلماتیک و دیپلماتیک در کشور وجود داشت، به نقطه‌ای رسیده که تقریباً همه باور کرده‌اند از مسیر دیپلماتیک می‌توان بهتر به نتیجه رسید. می‌توان گفت راه معقول و سریع‌تر ما دیپلماسی است و راه‌های دیگر کمی کندتر شده‌اند. پس از انقلاب ما راه‌های زیادی را طی کرده‌ایم، ما جنگ، مسائل منطقه‌ای، موضوع سفارت آمریکا و چالش‌های مختلفی را تجربه کردیم. در نگاهی آسیب‌شناسانه می‌توان گفت که گاه از دیپلماسی به درستی برای تامین منافع و مصالح کشور استفاده نکرده‌ایم و گاهی به‌صورت مقطعی به آن پرداخته‌ایم؛ گاهی در زمان مشکلات از دیپلماسی استفاده کردیم، اما وقتی مشکلات کاهش یافت، آن را کنار گذاشتیم.
این دیپلمات پیشین افزود: توجه داشته باشیم که از نظر زمانی، در مقطع بسیار مهم و خطیری هستیم. قبل از این مسائل، یکی از مشکلات اصلی ما در منطقه، فاصله با کشورهای خلیج فارس، به‌ویژه عربستان بود که با ترفندی کنترل شد و تا حدی رضایت در کشور ایجاد کرد و منجر به ازسرگیری روابط با ایران شد. با روی کار آمدن دونالد ترامپ، مسائل جدیدی در دیپلماسی کلان کشور، به‌ویژه در ارتباط با آمریکا، پیش آمد. حالا در این مقطع زمانی و با توجه به حساسیت روابط با عربستان و موضوع مذاکرات با آمریکا، شاهد بروز اتفاقی در عربستان سعودی هستیم آنهم از سوی جریانی که پیش از این نیز در حمله به برخی سفارتخانه های خارجی دست داشته است.
وی ادامه داد: اکنون که بالاترین مقام کشور، دیپلماسی را البته با احتیاط‌های لازم مورد تاکید قرار داده است، این اتفاق در مورد عربستان، آن هم در موسم حج که نماد وحدت مسلمانان است، رخ داد. این کار کاملاً خلاف سیاست مشخص شده در کشور بود و البته به روند اعتمادسازی که میان دو کشور آغاز شده آسیب می‌زند. نگاهی به برخی روندهای رخ داده در گذشته نه چندان دور نشان می دهد که برخی افراد و جریان‌ها در بزنگاه های مهم زمانی دست به اقداماتی زدند که مسیر دیپلماسی را با سنگلاخ همراه کرده است.
معاون پیشین وزیر امور خارجه با تاکید بر اینکه باید تاثیر منفی اقدام‌های رخ داده در گذشته را مورد بررسی قرار دهیم، گفت: سیستم باید منظم‌تر عمل کند و جلوی تکرار این اتفاقات را بگیرد. ما به‌عنوان دیپلمات‌ها معتقدیم باید فرصت بیشتری به دیپلماسی و دیپلمات‌ها داده شود تا مسیر بهتری برای رسیدن به اهداف کشور ایجاد کنیم.
این تحلیلگر ارشد سیاست خارجی در ادامه سخنانش با اشاره به اینکه باید با افرادی که با تندروی و اقدام های نسنجیده سیاست های کلان تعیین شده از سوی مقام های ارشد نظام را زیر سوال می برند برخورد کرد گفت: توهین به مقدسات دیگران باعث تفرقه می‌شوند. این تفرقه باعث نفوذ غیرمسلمانان می‌شود. در کشورهایی مثل عربستان، غربی‌ها و آمریکایی‌ها با آنها دوست هستند، اما ما نه. باید با وجود اختلافات، به دنبال دوستی با این کشورها باشیم. مجموعه وزارت خارجه از حساسیت‌ها آگاه است، اما نقش آن نسبت به اوایل انقلاب، به‌ویژه در دوره‌ای که رهبر انقلاب رئیس‌جمهور بودند، کاهش یافته است. آن زمان نقش بزرگی داشتیم، اما به مرور این نقش تنزل پیدا کرد و دیپلماسی در کشور ما از نظر برخی جناح‌ها غیرمعقول تلقی شده است.
