به گزارش خبرنگار علمی ایرنا، حسین سیمایی روز دوشنبه در ششمین همایش بین‌المللی صلح و حل منازعه که در دانشکده مطالعات جهان برگزار شد، اظهارداشت: در عصر حاضر و طبق اسناد حقوق بشری، موازین و کنوانسیون‌های حقوق بشری صلح یک حق و یکی از حقوق بنیادین بشر است.
وی افزود: صلح صرفاً به معنای عدم جنگ نیست بلکه صلح علاوه بر عدم جنگ به معنای زندگی در پرتو حق و عدالت است.
وزیر علوم گفت: عوامل مختلفی صلح بشریت و صلح جهانی را تهدید می‌کند و آنچه که امروز می‌خواهم به آن بپردازم پاسخ به این سوال است که آیا جنگ مذهبی مشروع است یا خیر؟ یعنی جنگ برای تحمیل عقیده، این موضوع یک امر انتزاعی نیست.
سیمایی افزود: بشر صدها جنگ مذهبی را تجربه کرده است و هنوز کسانی هستند که جنگ مذهبی را تئوریزه و پشتیبانی می‌کنند و برخی نظریه‌پردازان می‌گویند گاهی صلح را باید به بهای جنگ بدست آورد.
وی با طرح دوباره این سوال که آیا جنگ مذهبی رواست یا روا نیست، گفت: در ابتدا می‌خواهم نظریه‌های مربوط به جنگ و صلح مذهبی را ازدیدگاه اندیشمندان اسلامی مطرح کنم و در این بین دیدگاه‌های منتخب خود را نیز بیان خواهم کرد.
وزیر علوم گفت: بر حسب یک قرائت نسبتا مشهور بین اهل سنت و شیعه، جنگ برای ترویج عقیده جایز و مشروع است از این قرائت به اسم جهاد ابتدایی نام برده می‌شود. جهاد ابتدایی یک قرائت رایج بین اندیشمندان اسلامی است. بر اساس این قرائت می‌توان غیر مسلمانان را در هم کوبید مگر اسلام بیاورند اما با غیر اهل کتاب به هیچ وجه نمی‌توان سازگار بود. به این ترتیب در واقع جهاد یک جنگ بی پایان است. اما این نظر چالش‌های فراوانی در میان اندیشمندان اسلامی پیدا کرد.
سیمایی ادامه داد: گفتمان حقوق بشر، یک گفتمان قدرتمند و گفتمان مسلکی است، متکلمین اسلامی، فیلسوفان، اندیشمندان و نواندیشان اسلامی نمی توانستند در برابر گفتمان حقوق بشر ساکت و بی‌طرف بمانند و به هر حال باید یک راه حلی پیدا کنیم.
وی بیان کرد: نظریه جهاد ابتدایی با برخی از آموزه‌های مسلم اسلامی مثل آزادی مغایرت داشت . اینکه مردم را مجبور کنیم که یا مومن یا کافر باشند مغایر با آزادی در دین اسلام است.
وزیر علوم گفت: این مواجهه با گفتمان حقوق بشر و مواجهه با آیات قرآن کریم، نواندیشان را به این فکر وا داشت که می‌توان یک قرائت دومی را ارائه کرد. مرحوم علامه طباطبایی می‌گوید که جنگ برای گسترش عقیده جایز نیست. توحید یک حق بشری است و بشر حق دارد برای دفاع از این حق بجنگد و موانع رسیدن به توحید را باید برداشت و این نظریه یک گام بزرگ رو به جلو بود. مرحوم شهید مطهری هم این نظر را داشت اما در واقع این نظریه هم با انتقاد مواجه شد.
سیمایی یادآورشد: طبق مشاهدات بعدی علامه طباطبایی هم خود ظاهرا در این نظریه دو دل بود و جهاد و جنگ برای ترویج توحید و رسیدن به این حق را تجویز نمی‌کرد. بنابراین نظریه جهاد ابتدایی و جهاد برای گسترش توحید هم جواب نداد و اندیشمندان معاصر ما به این نتیجه رسیدند که ما در منابع دینی هیچ مجوزی برای جنگ مذهبی و شروع به جنگ برای ترویج و تحمیل و تبلیغ عقیده نداریم.
وی گفت: در قرآن هم به دفعات کلمه جهاد آمده است اما این آیات شریفه دلالت بر شروع جنگ آغاز جنگ مذهبی ندارند و نواندیشان در تحلیل جدید خود جنگ ابتدایی را قبول ندارند.
وزیر علوم ادامه داد: با وجود این قرائت، قرن‌ها ما نظریه جهاد ابتدایی را داشتیم که جنگ با غیرمسلمان را تجویز می‌کرد. در تاریخ برخی از متفکران گفتند که زمینه‌های اجتماعی در رواج این قرائت خیلی موثر بوده است و به اعتقاد آنها اقدام به کشورگشایی کردند.
سیمایی اضافه کرد: متفکران اسلامی برای تئوریزه کردن اقدام خلفا در کشورگشایی به آیات جهاد در قرآن متوسل شدند.
وی یادآورشد: مرحوم شیخ طوسی را به عنوان اولین فقیه تدوین کننده باید نام برد، گرچه تقسیم جهاد ابتدایی و جهاد دفاعی آورده است اما عبارات مثل عبارت اهل سنت و برگرفته از عبارات المقصود سرخسی است. عبارات مرحوم علامه حلی در تذکره مثال عبارات المغنی است. بنابراین فقهای ما هم در این بخش همانطور که در خیلی از جاهای دیگر اتفاق افتاده کپی کردند و آن اندیشه را انتقال دادند و البته فقهای بعدی هم پیروی کردند و شاهد هستیم که آرا و اقوال به جای اینکه تابع ادله باشند بیشتر تابع زمینه ها هستند.
وزیر علوم تصریح کرد: از نظر فقه امامیه جهاد ابتدایی فقط در صورت اذن امام جایز است. برادران اهل سنت این واکنش را نشان دادند و جهاد ابتدایی را محدود به اذن امام کردند که اذن امام یعنی چیزی که نمی‌شود و وجود ندارد پس اصلا امکان جهاد ابتدایی ندارید.
سیمایی با قرائت آیاتی از قرآن کردیم و ترجمه آزاد آنها گفت: در قرآن آمده است بشتابید به سمت صلح، صلح خوب است. همچنین در جای دیگری آمده است بعضی آدم‌ها از صلح بدشان می‌آید. در بحث حقوق اقلیت‌ها قرآن می‌فرماید : «خداوند اجازه می‌دهد که شما با کسانی که از در جنگ وارد نشدند و شما را آواره نکردند و از سرزمینتان بیرون نکردند با آنها نیکی کنید، احسان و عدالت بورزید."
وی گفت: ما برای گسترش صلح نیازمند به آموزش و فرهنگ هستیم. در کنار صلح مفهوم دیگری به نام امنیت مشترک وجود دارد یعنی ملت‌ها به تنهایی نمی توانند به امنیت دست پیدا کنند و نیازمند همدلی، همبستگی و همکاری هستند.
وزیر علوم در پایان اظهار داشت: امید است برای ریشه کن کردن بی عدالتی، فاجعه انسانی، بی رحمی، قساوت و ستم بی حد و حصر در غزه همه ملت‌های مسلمان و همه انسان ها بیش از پیش منسجم شوند تا بر این رژیم سفاک و خونخوار غلبه کنند.
