به گزارش ایرنا؛ «داویجان» روستای ملی مُرواربافی ایران در استان همدان است، روستایی با پیشینه‌ای چند صد ساله که هنر صنایع دستی آن با تار و پودش گره خورده و در تکاپوی رسیدن به آن سوی مرزهاست، کسب عنوان جهانی شهر صنایع دستی مُرواربافی را به عنوان پیشه‌ای کُهن در این خطه از سرزمین تاریخ و تمدن ایران در سر می‌پروراند.
نامش مُروار و معنیش سرخ بید است؛ مروار در اصل به ترکه‌هایی گفته می‌شود که پس از طی فرآیند نرم شدن، توسط مرواربافان، بافت خاصی روی آن صورت می‌گیرد و به یک محصول مصرفی دست انسان تبدیل می‌شود، هنرمندان چیره دست ملایری روزی نگران رنگ باختن این گنجینه ارزشمند در هزار توی هنر صنایع دستی بودند، اما با تلاش و تکاپوی شبانه‌روزی این هنر ملی شد و حرف برای گفتن دارد.
ملایر شهری در جنوب استان همدان با بیش از ۳۰۰ هزار نفر جمعیت، قدمتی کُهن در هنر صنایع دستی دارد، کسب عنوان جهانی مبلمان منبت گویای این پیشینگی است و هنر مٌُرواربافی آن نیز که پرورده دستان خلاق مردمانی از سده‌های گذشته تا به امروز است، سال ۱۴۰۰ براساس اعلام معاونت صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، «داویجان» در رشته مرواربافی به‌عنوان روستای ملی به ثبت رسید، هنری اصیل که از روستای «داویجان» سر برآورد و امروز بخشی از میراث فرهنگی و گران‌بهای این سرزمین اصیل شده است.
داویجان روستای ملی مرواربافی
امروز دستان هنرمندان و خلاقانه مردان و زنان روستای داویجان همچون «محمد لطیفی» معجزه خلق می‌کند، معجزه‌ای از جنس عشق و هنر، نقش در نقش از چوب و ترکه می‌بافند و می‌بافند تا طرحی از خورشید بزنند که طلوع کند بر زندگی‌شان و امرار معاشی باشد برای خانواده، هنر دستی غنی که به آن می‌بالند و می‌خواهند تا آن سوی دنیا رخ‌نمایی کنند.
هنرمندان این خطه در هر نقطه این شهرستان بدون ادعا برای پربرکت شدن سفره خود و جلا بخشیدن به فرهنگ و هنر اصیل آن، چوب را گره می‌زنند و می‌چینند، هنر خلق می‌کنند و هنرشان می‌شود سبد، میز و صندلی و صدها محصولی که امروز در کُنج هر خانه ایرانی جا خوش کرده است.
هنرمندان و هنردوستان جهان شهر ملایر آنچنان هنر در رگ و خون آنها ریشه دوانیده که اجازه نمی‌دهند هنر دست آنها از عیار بیفتد و با دیدن این همه خلاقیت، هر روز به ذوق سرشار ایرانی پی می‌بری که نمی‌گذارد هنر این تاریخ و تمدن رنگ ببازد و می‌کوشند تا از خاکش هم طلا بدست آورند.
«محمد لطیفی» اهل روستای «داویجان» است که حدود سه دهه از عمر پربرکت خود را در هنر مُرواربافی سپری و در این مسیر شاگردان زیادی را تربیت کرده است، در همین رابطه گفت و گویی صمیمی با این استادکار صنایع دستی داشتیم که در پی می‌خوانید:
ایرنا: چرا به این هنر علاقه‌مند شدید و از چه سالی شروع به فعالیت کردید؟
لطیفی: من اهل و ساکن روستای داویجان هستم و حدود ۲۸ سال است که در این هنر فعالیت می‌کنم، مرواربافی ریشه در این روستا دارد و جزیی از حرفه اهالی ما شده است و از پدران ما این حرفه به ارث رسیده است و ما نیز تلاش خود را به کار گرفته‌ایم تا این هنر زنده بماند.
روستای داویجان با قدمتی چند صد ساله، شکوه عظمت تاریخی آن به هنر مروار و مرواربافی و صنایع دستی آن گره خورده و امروز نام این دیار تاریخی در سطح ملی می‌درخشد، هنرمندان این روستا سختی‌های زیادی را پشت سر گذاشتند تا این هنر از رونق نیفتد، تمامی پدران و گذشتگان ما در کنج کارگاه‌ها و خانه‌های خود این هنر را ترویج دادند و طرح‌های خلاقانه زدند و سال‌ها تلاش کردند تا امروز به دست ما رسیده است.
ایرنا: از مُروار و هنر سبدبافی بیشتر بگویید؟
لطیفی: مُروار ترکه‌هایی است که در همین منطقه خودمان تولید می‌شود و هیچ مشکلی برای تهیه آن نداریم، ترکه‌ها ابتدا تر است، مرواربافان پس از کشت و برداشت مروار، ترکه آن را انبار کرده و به‌تدریج پس از گرفتن زوائد آن، ترکه‌ها را از طول به سه یا چهار قسمت تقسیم کرده و آنها را در پاتیل‌های مخصوصی با آب می‌جوشانند و لایه رویی آن را می‌گیرند و پس از خشک شدن برای بافتن از آنها استفاده می‌کنند.
محصولات بسیار متنوعی از مروار تولید می‌شود، انواع سبد گرد کوچک و بزرگ، سبد بیضی کوچک و بزرگ، سبد قایقی کوچک و بزرگ، کاسه در اندازه‌های مختلف، سبد کشکولی، سبد جای میوه، سبد پنجره‌ای، ساک پیک‌نیک، سبد دوطبقه و سه‌طبقه، جای لباس، سبد نوزاد، سبد روزنامه، انواع لوستر، شکلات خوری، جای سوزن و نخ، جای تخم‌مرغی، میز و صندلی و مبل و محصولات متنوع مرواربافی است که موراد استفاده بسیاری دارد.
مُرواربافان از ترکه‌های مروار برای خلق محصولات سنتی بسیار زیبا و کلاسیک استفاده می‌کنند، تهیه مروار برای تولیدات محصولات متنوع، مراحل مختلفی دارد که اکثر هنرمندان در کنار خانواده‌های خود و یا با گرفتن شاگرد، این مراحل را طی می‌کنند تا بتوانند سبدهای زیبایی را تهیه و به بازار عرضه کنند.
ایرنا: در زمینه آموزش نیز فعال هستید، محدودیتی برای آموزش وجود ندارد؟
لطیفی: من ابتدا خودم در کارگاه کوچکی که داشتم کار می‌کردم، طرح‌هایی که در ذهنم بود، خلق می‌کردم، بعدا کارم و کارگاهم را توسعه دادم و شاگردان زیادی را در این هنر تربیت کرد.
در حال حاضر بیش از ۱۲۰ کارگاه در داویجان فعال است که کارگاه اصلی من نیز در این روستا است و برای ۳۰ نفر به طور مستقیم و ۳۰ نفر به طور غیرمستقیم اشتغال ایجاد کرده‌ام و اگر حمایت‌هایی در این زمینه داشته باشم، می‌توانم افراد بیشتری را جذب کنم.
این هنر صنعت شرایط سنی خاصی برای آموزش ندارد و همه افراد به جز کودکان می‌توانند در آن فعالیت کنند، افراد بالای پنج سال تا ۶۰ سال محدودیتی برای آموزش و فراگیری این هنر ندارند، اما با توجه به ظرافت و خلاقیتی که باید در این هنر به کار برد، بیشتر بانوان برای انجام کار علاقه دارند.
بانوان با دقتی که به خرج می‌دهند، کارهای خوبی را هم تولید می‌کنند، البته جوانان زیادی علاقمند به انجام کار در این حرفه هستند و اکثر هنرمندان این کارگاه‌ها از جوانان روستاهای پیرغیب، اسلام‌آباد و شهر ملایر است.
ایرنا: مشکلی برای تهیه مواد اولیه ندارید؟
لطیفی: امروز این هنر زیبا با اقتصاد مردم این منطقه گره خورده است، اگرچه در طول تاریخ دچار فراز و فرودهایی شده، اما همانند بسیاری از پیشه‌ها از رونق نیفتاده و همچنان ترکه‌های مروار به دست توانمند و هنرمند استادکاران زن و مرد در جای جای ملایر در هم تنیده می‌شود.
کارگاه‌های مرواربافی ما از نظر تأمین مواد اولیه به خصوص ترکه مُروار هیچ‌گونه مشکلی ندارند و حتی مواد اولیه سایر شهرها همچون آستانه اشرفیه را هم تأمین می‌کنند، علاوه بر نیاز این شهرستان؛ تامین کننده مروار مورد نیاز در سایر شهرهای کشور نیز هستیم.
ایرنا: از بازار فروش هنر مرواربافی بگویید؟
لطیفی: خوشبختانه این محصول در همه جای ایران و برخی کشورهای منطقه متقاضی دارد و سفارشات خوبی هم در این خصوص داریم، مهمترین مقصد محصولات تولیدی ما کشور عراق و شهرهای اصفهان، شیراز، اهواز و تهران است و به دنبال این هستیم بازار خود را توسعه دهیم.
در حال حاضر وضعیت این هنر صنعت خوب بوده و جای توسعه و رشد زیادی دارد، به خصوص اینکه می‌توانیم در حوزه صادرات موفق عمل کنیم و این امر می‌طلبد که متولیان امر با کمک بخش خصوصی برنامه‌ریزی‌های مدونی را در این زمینه داشته باشند تا این هنر در سبد صادرات و سبد خانوار گنجانده شود.
بازار هنر مرواربافی مهیا است و جوانان مستعدی در این زمینه فعالیت می‌کنند، اما این هنر ملی باید در سطح ملی شدن آن بازارش توسعه پیدا کند و بتوانیم بسترهای لازم را برای توسعه صادرات و جهانی شدن آن تلاش کنیم.
ایرنا: در مسیر این هنر چه مشکلاتی دارید و انتظارتان از مسوولان چیست؟
لطیفی: به طور قطع توسعه هر حرفه‌ای نیاز به حمایت دارد، اگر حمایت متولیان امر نبود، هنر مرواربافی به این مرحله از رشد و توسعه نمی‌رسید، انتظارات همه ما به حق است، مهمترین خواسته ما علاوه بر تلاش برای توسعه صادرات، از اداره جهاد کشاورزی و واحد آبیاری این مدیریت است و به جای اینکه سهمیه آب کشاورزانی که به کشت مُروار می‌پردازند و تأمین کننده مواد اصلی و اولیه کارگاه‌های مروار هستند را کاهش دهند، سهمیه کشاورزانی که اقدام به کشت محصولات پرآب‌بر می‌کنند را کاهش دهند.
اگر این اقدام ادامه پیدا کند، باید منتظر از بین رفتن زمین‌های کشت مُروار در شهرستان ملایر باشیم و هنر مرواربافی با خطر تامین مواد اولیه روبرو می‌شود.
از دیگر مشکلات ما این است که با توجه به شرایط فعلی، فروش ما به صورت چکی است، در حالی‌که تمام هزینه‌های ما به صورت نقد است و این موضوع می‌تواند خللی در روند تولید واحدها ایجاد کند، از طرفی به علت نداشتن سرمایه در گردش، توان جذب نیروی بیشتر را نداریم و نیاز است در این خصوص نهادهای دولتی بیشتر ما را یاری کنند.
از سوی دیگر برای توسعه کارم از تسهیلات بانکی استفاده کردم، اما به علت عدم حمایت‌های لازم و نبود تسهیلات ارزان و با دوره تنفس یک الی 2 ساله، مشکلاتی برای ما به وجود آمد و ترجیح می‌دهیم هرگز تسهیلات بانکی دریافت نکنیم، از طرفی اگر وام هم برای ما در نظر بگیرند، قدرت و توان تأمین ضامن آن را نداریم.
یکی دیگر از مشکلاتی که هنرمندان این صنعت با آن مواجه هستند، نداشتن بیمه است و بارها این موضوع را پیگیری کردیم، اما متاسفانه سایت ثبت‌نام بیمه بسته است، از مسوولان درخواست دارم پیگیری این موضوع را داریم، از دیگر مشکلات ما نبود یک صنف یا تشکل است که می‌تواند به ساماندهی و رسیدگی به وضعیت هنرمندان و مرواربافان کمک کند تا بتوانیم عملکرد خود را ارتقاء داده و مهمترین مشکل ما را در زمینه عدم همخوانی قیمت فروش را برطرف کند.
و سخن آخر:
امیدوارم با حمایت‌هایی که از این هنر می‌شود، بتوانیم آن را به نسل آینده انتقال دهیم و شرایط به نحوی فراهم شود که هر خانه به یک کارگاه تبدیل شود و بانوان سرزمینم علاوه بر کار خانه‌داری، در چرخش چرخه اقتصادی خانواده خود نقش ویژه‌ای ایفا کنند و بسترها به اندازه‌ای توسعه یابد که مسافران با حضور در این روستا و بازدید از کارگاه‌های تولید مروار، از سایر دیدنی‌ها و سوغاتی‌های این روستای تاریخی نیز بهره‌مند شوند.
