به گزارش ایرنا، در آخرین روزهای اردیبهشت، منطقه سیستان تحت تأثیر پدیده‌ای قرار می گیرد که برای ساکنانش ناآشنا نبوده اما امسال شکل شدیدتری به خود گرفته است؛ بادهای موسمی موسوم به «۱۲۰ روزه» که به‌طور معمول از اواخر اردیبهشت آغاز می شود و تا پایان شهریور ادامه دارد امسال با شدت بیشتر و گرد و خاکی سنگین‌تر به سیستان رسید و شرایط زیستی منطقه را به مرحله هشدار رساند، این بادها که زمانی در خدمت کشاورزی سنتی و تهویه هوای منطقه بودند، امروز به تهدیدی تمام‌عیار برای سلامت و معیشت مردم تبدیل شده‌اند.
شهرستان‌های منطقه سیستان که شامل زابل، زَهَک، نیمروز، هامون و هیرمند در شمال استان سیستان و بلوچستان هستند این روزها دمای بالایی را تجربه می‌کنند؛ بر اساس اطلاعات موجود، دمای هوای شهر زابل در ۲۵ اردیبهشت جاری به ۴۸ درجه سانتیگراد رسید و به‌عنوان یکی از گرم‌ترین نقاط کشور ثبت شد، در همان روز شهرستان‌های زهک و هیرمند با ثبت بیشینه دمای ۴۷ درجه، چهره‌ای ملتهب و داغ از تغییرات اقلیمی در منطقه را نشان دادند؛ شدت گرما نه‌تنها زندگی روزمره را مختل کرده بلکه زیرساخت‌های شهری از جمله برق، آب و حمل و نقل را تحت تاثیر قرار داده است.
بر اساس اطلاعات سامانه پایش کیفی هوای کشور، وضعیت آلودگی هوا در شهرستان‌های شمالی سیستان و بلوچستان در روزهای اخیر به مرز هشدار رسید
طوفان و میزان خیزش گرد و خاک در روزهای اخیر نیز به‌حدی بود که شاخص کیفیت هوا در زابل و اطراف آن به وضعیت «بسیار خطرناک» و وضعیت آلودگی هوا در شهرستان‌های شمالی سیستان و بلوچستان به مرز هشدار رسید؛ طبق اطلاعات سامانه پایش کیفی هوای کشور، شاخص کیفیت هوا در این مناطق در شرایط «ناسالم» و در برخی نقاط با ۳۰۱ تا ۵۰۰ (AQI) در محدوده «خطرناک» ثبت شد.
این شاخص‌ها بیانگر وضعیتی است که نه‌تنها گروه‌های حساس مانند کودکان، سالمندان و بیماران قلبی و ریوی را تهدید می‌کند بلکه سلامت عموم مردم را نیز به خطر می‌اندازد؛ آلودگی ناشی از ریزگردهای برخاسته از بستر خشک تالاب هامون و بادهای ۱۲۰ روزه، عامل اصلی این شرایط است که باعث شده اهالی شهرهایی چون زابل، زهک و هیرمند با مشکلات تنفسی مواجه شوند.
بر پایه آمار ثبت شده توسط ایستگاه‌های هواشناسی سیستان و بلوچستان، شهرستان‌های زابل و زهک از ابتدای سال جاری در برخی روزها با طوفانی با سرعت بین ۷۰ تا ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت و کاهش میدان دید افقی به کمتر از یک‌هزار متر مواجه شدند؛ وضعیتی که نشان‌دهنده طوفان‌های شدید و شرایط بحرانی جوی در منطقه است.
کودکان و سالمندان قربانیان خاموش گرد و خاک
با توجه به این شرایط جوی از ابتدای سال‌جاری تاکنون مدارس پنج شهرستان منطقه سیستان در چند روز با هدف کاهش تماس کودکان با هوای آلوده، تعطیل یا غیر مجازی شد؛ علاوه بر مدارس، اداره‌هایی که خدمات غیراضطراری ارائه می‌دهند از جمله مراکز فرهنگی و آموزشی به‌دلیل کاهش میدان دید و آلودگی هوا به‌طور موقت فعالیت خود را متوقف کردند و برخی بانک‌ها و اداره‌های خدماتی ساعت کاری خود را کاهش دادند تا کارمندان و مراجعه‌کنندگان از تردد غیرضروری در هوای آلوده پرهیز کنند.
از طرفی به گفته مسوولان دانشگاه علوم پزشکی زابل، در روزهای اخیر تعداد بیماران تنفسی مراجعه‌کننده به اورژانس‌های بیمارستانی افزایش یافته است؛ بسیاری از این بیماران با علائمی چون تنگی نفس، خس خس سینه، سرفه شدید و حمله‌های آسمی مراجعه می‌کنند که علت آن هوای آلوده و گرمای شدید است.
به گفته پزشکان، وضعیت سالمندان، کودکان و بیماران خاص در این میان بحرانی‌تر از سایر گروه‌هاست و در صورت تداوم این شرایط، امکان افزایش موارد بستری وجود دارد؛ عدم دسترسی برخی خانوارها به وسایل سرمایشی مناسب یا فیلتر تصفیه هوا موجب شده است اعضای آسیب‌پذیر خانواده‌ها در معرض خطر بیشتری قرار گیرند.
فشار کم سابقه بر شبکه برق سیستان
شرکت توزیع نیروی برق سیستان و بلوچستان نیز اعلام کرد که مصرف برق در روزهای اخیر به بالاترین حد خود رسیده است و خانواده‌هایی که از کولرهای آبی یا گازی استفاده می‌کنند، بیشترین سهم را در این افزایش مصرف داشته اند.
تالاب هامون که زمانی دریاچه‌ای زنده و نقطه امید زندگی در سیستان بود، اکنون به پهنه‌ای خشک و منشأ دائمی ریزگرد تبدیل شده است
بررسی ها نشان می دهد شرایط جوی سیستان امسال بسیار شدیدتر از سال‌های قبل است و کارشناسان اصلی‌ترین ریشه بحران‌های کنونی در این منطقه را در خشک بودن بستر تالاب هامون می دانند؛ تالابی که زمانی دریاچه‌ای زنده و نقطه امید زندگی در سیستان بود اکنون به پهنه‌ای خشک و منشأ دائمی ریزگرد تبدیل شده است.
یکی از دلایل خشک شدن هامون، کاهش آورد رودخانه هیرمند است، آبی که در سال‌های اخیر به این منطقه نرسیده است؛ نبود آب در هامون نه‌تنها به خشک شدن بستر آن منجر شده بلکه هر بار که بادهای ۱۲۰ روزه می‌وزد، حجم عظیمی از خاک و نمک خشک شده از بستر آن به هوا برخاسته و تا کیلومترها در آسمان پخش می‌شود.
کارشناسان محیط‌زیست معتقدند حل بحران محیط زیستی در منطقه سیستان تنها با مدیریت داخل سیستان و بلوچستان ممکن نیست بلکه نیازمند اقدام ملی، دیپلماسی منطقه‌ای فعال و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مقابله با بیابان‌زایی و احیای تالاب‌هاست؛ آنان تأکید دارند که بحران زیست محیطی سیستان باید به‌عنوان موضوعی فرااستانی و حتی فراملی دیده شود.
به گزارش ایرنا، دشت سیستان با ۱۵ هزار و ۱۹۷ کیلومتر مربع مساحت سه کانون بحران ریزگرد فعال در حدفاصل شیله - تاسوکی، نیاتک و جزینک دارد.
