به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین فناوری‌های قرن حاضر، به سرعت جای خود را در بازار نشر باز کرده است. امسال در سی و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، آثار بسیاری در این حوزه ارائه شدند؛ از کتاب‌های تئوری و تخصصی گرفته تا آثار روانشناسی و نقد اجتماعی. با جست‌وجوی کلیدواژه «هوش مصنوعی» در بخش کارنامه نشر، بیش از ۲۸۵ عنوان کتاب عمومی، دانشگاهی و کودک و نوجوان به دست می‌آید که نشان دهنده گستردگی این موضوع در این دوره از نمایشگاه کتاب است.
ناشران جدید و گرایش به موضوعات بین‌رشته‌ای
برخی ناشران مانند کتابسرای تندیس که پیش‌تر بیشتر در حوزه ادبیات ژانری (فانتزی و علمی-تخیلی) فعالیت داشتند، به‌واسطه همکاری با چهره‌هایی جدید، وارد حوزه روانشناسی هوش مصنوعی شده‌اند. این موضوع نشان‌دهنده ورود تدریجی ناشران عمومی به فضای تخصصی‌تر هستند.
علی میرباقری، یکی از مدیران این نشر، تأکید دارد که اگرچه مخاطبان سنتی آنها با این نوع کتاب‌ها ناآشنا هستند، اما مسئله «نیاز روز جامعه» سبب ایجاد استقبال نسبی به این اثر شده است. با این حال، افزایش قیمت کتاب یکی از عوامل بازدارنده اصلی در خرید مخاطبان است.
کتاب «روانشناسی هوش مصنوعی» نوشته تونی پرسکات، با ترجمه شهریار وجدانی توسط کتابسرای تندیس وارد بازار نشر شده است.
مواجهه مخاطب با یک موضوع پیچیده اما جذاب
نشر دُکسا با مدیریت میلاد حسینیان، تمرکز خود را بر پیوند میان فلسفه، علوم انسانی و هوش مصنوعی قرار داده است.
حسینیان گفت: استقبال از کتاب‌ها در این حوزه، ناشی از جذابیت عمومی «هوش مصنوعی» برای کسانی است که شاید از محتوای علمی آن درک کاملی ندارند، اما صرفاً می‌خواهند بدانند «درون این جعبه سیاه چیست؟» به همین دلیل، بخشی از مخاطبان بدون توجه جدی به قیمت، تنها به دلیل کنجکاوی فکری، دست به خرید می‌زنند.
او به دو خطر همزمان اشاره می‌کند: از یک سو «هراس از فناوری جدید» در جامعه، و از سوی دیگر «شتاب‌زدگی و نگاه غیرواقع‌بینانه» که ممکن است به سردرگمی فکری منجر شود.
این مدیر فرهنگی افزود: دُکسا سعی دارد با تولید محتوا در حوزه‌های میان‌رشته‌ای، راهی برای ترویج متعادل و واقع‌گرایانه این دانش پیدا کند.
نشرهای اختصاصی؛ رویکرد آموزشی و تولید محتوای دوزبانه
انتشارات تک هوش که به گفته مدیر آن، محمد خلیلی، تنها ناشر در ایران است که به طور کامل بر حوزه هوش مصنوعی متمرکز شده و رویکردی پژوهش‌محور و آموزشی را در پیش گرفته است با ۱۴ عنوان اثر تألیفی به صورت دو زبانه (فارسی و انگلیسی)، برای پیوند دادن میان محتوای فارسی و استانداردهای جهانی در حوزه هوش مصنوعی تلاش کرده است.
خلیلی تأکید می‌کند که کتاب‌های انگلیسی او نیز ترجمه نیستند بلکه تألیفی هستند که متن انگلیسی و فارسی‌شان به‌صورت همزمان طراحی اما مجزا شده‌اند.
او همچنین به یک مسئله اجتماعی مهم اشاره می‌کند: «گرانی کتاب باعث شده بسیاری از مخاطبان علاقه‌مند نتوانند خرید کنند، حتی مدیران مدارس و دانشگاه‌ها. من در نمایشگاه افسوس را در چهره‌شان می‌دیدم.»
این نشر با کاهش تیراژ از ۲ هزار به ۲۰۰ نسخه در سال‌های اخیر، نشانه روشنی از بحران نشر در ایران ارائه می‌دهد.
کتاب‌های دانشگاهی و کم‌اقبال بازار
نصیری، نماینده نشر پارسه نیز می‌گوید که کتاب‌هایی چون «آینده مدیریت در دنیای هوش مصنوعی» با وجود کیفیت علمی بالا، نتوانسته‌اند جزو پرفروش‌ها باشند. هرچند برخی از آنها به چاپ‌های پنجم یا هفتم رسیده‌اند، اما این بیشتر ناشی از سفارشات کتابخانه‌ای یا خاص است تا استقبال عمومی.
به گفته او، فضای شبکه‌های اجتماعی تا حدی به دیده‌شدن کتاب‌ها کمک کرده، اما هنوز با سطح جهانی فاصله زیادی داریم.
تجربه‌های نمایشگاهی و بازخورد از زمین واقعی
نشر تداعی نیز که امسال کتاب «معمای هوش مصنوعی» با ترجمه امین انصاری را برای نخستین بار در نمایشگاه عرضه کرده، بازخورد «قابل توجهی» را گزارش می‌دهد. این بازخوردها، با آنکه عددی ارائه نشده‌اند، نشان‌دهنده کشش بیشتر در بازار برای آثار عمومی است.
هوش مصنوعی، موضوع نوظهور و پرسش‌برانگیز در نمایشگاه کتاب تهران ۱۴۰۴
حضور کتاب‌های هوش مصنوعی در سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نشان داد این موضوع، دیگر نه یک بحث صرفاً آکادمیک یا فنی، بلکه به مسئله‌ای فرهنگی، اقتصادی و حتی روانی برای جامعه بدل شده است. از ناشرانی که تازه‌وارد این حوزه شده‌اند گرفته تا نشرهای تخصصی با ده‌ها عنوان تألیفی، همگی مانند ناشران دیگر حوزه ها با یک چالش مشترک روبه‌رو هستند: شکاف میان نیاز و قدرت خرید مردم.
اگرچه کنجکاوی و جذابیتِ موضوع سبب شکل‌گیری تقاضا شده، اما ضعف نسبی نظام حمایتی، گرانی کاغذ، کاهش تیراژ و نبود سازوکارهای پشتیبانی فرهنگی، زنگ خطر جدی برای آینده این بخش مهم از نشر نیز است.
توسعه هوش مصنوعی بدون ارتقای سواد عمومی آن، ما را با جامعه‌ای مواجه خواهد کرد که بیش از آنکه بهره‌مند شود، دچار هراس و سوءتفاهم خواهد شد.
