به گزارش خبرنگار ایرنا، وارد سالن تحریریه‌های خبرگزاری، هفته‌نامه، ماهنامه و روزنامه‌های استان قزوین که می‌شوید، می‌توانید نقش پررنگ و بی‌بدیل زنان را در نوشتن گزارش، مصاحبه و یا پوشش اخبار مشاهده کنید که با وجود مشغله‌های فراوان خود در کنار خانه‌داری و فرزندپروری اما همواره از گذشته‌های دور تا به امروز قلم خود را زمین نگذاشته‌اند و همواره حضور پررنگی در رسانه‌ها دارند.
اما وقتی به حضور آنها در رسانه‌ها کمی دقیق‌تر می‌شوید، احساس می‌کنید که فعالیت زنان در پشت پرده است و بعضا در مدیریت رسانه‌ها از جمله نشریات هفتگی، ماهانه، روزانه و حتی خبرگزاری‌ها میزهای مدیریت بیشتر در اختیار مردان قرار دارد و با اینکه چرخ فعالیت برخی از نشریه‌ها به دست زنان می‌چرخد، اما مدیریت آن به نام یک مرد است.
ترکیب جنسیتی مدیریت رسانه‌ها بنا بر آخرین آمار از سامانه جامع رسانه‌های کشور، نشان می‌دهد که از ۱۲۸ رسانه در قزوین، مدیریت ۲۴ رسانه با زنان این استان بوده که معادل ۱۸ درصد است.
در حالی که رسانه‌ها باید نمایانگر عدالت جنسیتی در جامعه باشند، اما وضعیت آنها بازتاب دهنده برابری نیست و سوال اصلی اینجاست که زنان با وجود تمام توانمندی‌های خود به خصوص در عرصه رسانه، چرا نقش تصمیم‌سازی آنها تا این حد در استان قزوین پایین است؟
در همین خصوص خبرنگار ایرنا سراغ چندین زن فعال در عرصه رسانه و همچنین مدیرکل اموربانوان و خانواده استانداری قزوین رفته تا نظرات آنها را در این باره جویا شود.
پیشینه فرهنگی و نبود فرصت برابر مانع پیشرفت زنان شد
مهدیه قافله باشی، فعال رسانه‌ای و اجتماعی استان قزوین در خصوص چرایی حضور کمرنگ زنان در رسانه‌ها به خبرنگار ایرنا می‌گوید: می‌توانیم در خصوص علت حضور کمرنگ زنان در مدیریت رسانه‌ها به عوامل فرهنگی و تاریخی شهر اشاره کنیم که نقش مدیریتی از گذشته تاکنون در جامعه بیشتر بر عهده مردان بود و این موضوع به تبع آن به رسانه‌ها نیز سرایت می‌کند.
وی ادامه داد: علی‌رغم اینکه زنان نویسنده بسیار مقتدری در قزوین وجود دارد، اما بر اساس پیشینه فرهنگی و همچنین عامل مهم‌تر یعنی نداشتن اعتماد به نفس لازم و نبود فرصت‌های برابر در جامعه نتوانستند آنچنان که باید به نقش‌های مدیریتی دست یابند و این فقط به رسانه محدود نمی‌شود، بلکه در عرصه‌های دیگر نیز قابل مشاهده است.
به گفته این فعال رسانه‌ای، زنان جوان این جسارت را به تازگی پیدا کردند و می‌خواهند در این رقابت قرار گیرند و در همین زمینه نیز تلاش‌های بیشماری صورت گرفته است، اما عدالت جنسیتی هنوز در جامعه به طور کامل مشاهده نمی‌شود و حتی در فرهنگ تربیت خانوادگی نیز با توازن و برابری ذهنی مورد نظر فاصله داریم.
قافله باشی: نقش سیاسی و اجتماعی مردان در جامعه بسیار جدی‌تر از زنان گرفته می‌شود و مردانی که مدیران مسوول یک نشریه هستند، حتی اگر خوراک فکری و دیدگاهی نشریه را نیز یک زن بر عهده داشته باشد، اما ترجیح می‌دهند که به اسم مدیر مسوول مرد تمام شود.
قافله باشی تصریح کرد: با وجود اینکه تعداد زنان زیادی به نوشتن گزارشات، مصاحبه‌ها و اخبار سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در قزوین مشغول هستند، اما نقش مدیریتی رسانه‌ها بر عهده آنها نیست و من فکر می‌کنم نقش سیاسی و اجتماعی مردان در جامعه بسیار جدی‌تر از زنان گرفته می‌شود و مردانی که مدیران مسوول یک نشریه هستند، حتی اگر خوراک فکری و دیدگاهی نشریه را نیز یک زن بر عهده داشته باشد، اما ترجیح می‌دهند که به اسم مدیر مسوول مرد تمام شود.
وی افزود: اینها وضعیت نانوشته شهر است و مخاطب نیز این وضعیت را تقویت می‌کند و ما در قزوین زن سیاسی نویس بسیار کم داریم و خود جامعه و نشریات و خبرگزاری‌ها نیز زنان را به سمت موضوعات خانوادگی و اجتماعی سوق می‌دهند، چرا که این نگاه نیز وجود دارد که زنان احساسی می‌نویسند و به آنها برچسب "زنانه‌نویسی" هم می‌زنند و این مساله در عزت نفس زنان نیز تاثیرگذار است.
این فعال اجتماعی همچنین گفت: با وجود توانمندسازی زنان، این قشر در جایگاه‌های تصمیم‌ساز کمتر نقش دارند و اتفاق دیگری که در رسانه‌ها می‌افتد این است که در گروههای غیررسمی رسانه‌ای که بعضا توسط مردان تشکیل می‌شود، تصمیمات رسمی گرفته می‌شود و مردان در جای دیگر و فضای غیررسمی و دوستانه دیگری تصمیمات رسمی مهمی برای مدیریت رسانه‌ها و سردبیری می‌گیرند و در این میان زنان از دایره تصمیم‌گیری حذف می‌شوند.
این فعال رسانه‌ای و اجتماعی استان قزوین تاکید کرد: با این حال رسانه‌ها و زنان قزوین در حال پوست‌اندازی هستند و اتفاقات بسیار خوبی طی چند سال گذشته نیز افتاده و شاهد روند خوبی در زمینه مدیریت زنان هستیم اما به نظر می‌رسد باز هم باید این وضعیت اصلاح شود.
فرهنگ سازمانی به طور سنتی مردانه‌تر است
رکسانا رضایی، روزنامه‌نگار پیشکسوت قزوینی دیگر فعال رسانه‌ای است که در خصوص سهم پایین مدیریتی زنان در رسانه‌های قزوین به خبرنگار ایرنا می‌گوید: سهم مدیریتی زنان در دستگاه‌های اجرایی استان قزوین ۲۲ درصد است که این حضور محدود زنان در پست‌های مدیریتی نسبت به مردان (۷۸ درصد) را نشان می‌دهد و همچنین می‌تواند نشانگر فرهنگ سازمانی باشد که به‌طور سنتی مردانه‌تر است و بانوان را کمتر به سمت نقش‌های رهبری سوق می‌دهد.
وی ادامه داد: تحلیل دقیقی از دلایل کمبود تقاضای زنان برای مدیریت رسانه‌ها تا به امروز در قزوین موجود نیست، اما به طور کلی ترکیبی از عوامل فرهنگی، ساختاری و حمایتی می‌تواند در این مساله نقش داشته باشد و برخی گزارش‌ها اشاره می‌کنند که زنان شاغل، به‌ویژه در مشاغل پرتنش مانند رسانه، ممکن است با تعادل بین مسوولیت‌های خانوادگی و شغلی دست و پنجه نرم کنند و این می‌تواند باعث کاهش تمایل آنان برای تصدی پست‌های مدیریتی پرچالش باشد.
رضایی: مدیریت رسانه توسط یک زن لزوما دشوارتر از مدیریت توسط یک مرد نیست، اما بستگی به شرایط محیطی، حمایت‌های موجود و توانمندی‌های فردی دارد و به طورکلی موفقیت در مدیریت رسانه (چه توسط زن و چه مرد) به عواملی مانند تجربه، دانش، خلاقیت، توانایی رهبری و انعطاف‌پذیری بستگی دارد.
به گفته این روزنامه نگار پیشکوت قزوینی، از سوی دیگر فعالیت در رسانه از نظر زمان (نداشتن ساعت مشخص کاری)، بودجه، امکانات و فرصت‌های رشد حرفه‌ای محدودیت‌هایی دارد که به‌طور کلی باعث کاهش تقاضا برای پست‌های مدیریتی می‌شود.
رضایی تصریح کرد: مدیریت رسانه توسط یک زن لزوما دشوارتر از مدیریت توسط یک مرد نیست، اما بستگی به شرایط محیطی، حمایت‌های موجود و توانمندی‌های فردی دارد و به طورکلی موفقیت در مدیریت رسانه (چه توسط زن و چه مرد) به عواملی مانند تجربه، دانش، خلاقیت، توانایی رهبری و انعطاف‌پذیری بستگی دارد.
وی افزود: تفکیک بین «روزنامه‌نگاری» (تولید محتوا و مدیریت تحریریه) و «روزنامه‌داری/رسانه‌داری» (جنبه مدیریتی و مالی) بسیار کلیدی است و در واقع، یکی از دلایل کم‌رغبتی بانوان به مدیریت رسانه‌ها ممکن است به چالش‌های خاص مدیریت مالی و اقتصادی رسانه مربوط باشد، که عموما پیچیده و پرریسک است، یعنی اداره یک رسانه مستقل (به‌ویژه در فضای رقابتی) نیازمند سرمایه‌گذاری سنگین، جذب تبلیغات و مدیریت هزینه‌های عملیاتی است و بسیاری از رسانه‌ها حتی با وجود مدیریت کارآمد، به‌دلیل نوسانات بازار، فشارهای سیاسی یا تغییر الگوی مصرف مخاطب با خطر ورشکستگی روبه‌رو هستند.
این روزنامه نگار پیشکسوت قزوینی بیان کرد: این عدم قطعیت ممکن است برای برخی بانوان (به دلایل اجتماعی یا فرهنگی) جذابیت کمتری داشته باشد و از آنجایی که مدیریت مالی رسانه نیازمند برنامه ریزی زمانی زیاد، حضور در شبکه‌سازی‌های اقتصادی و انعطاف‌پذیری بالا در مواجهه با بحران‌هاست، برخی بانوان به‌دلیل تقسیم سنتی نقش‌ها در خانواده، ممکن است فرصت یا تمایل کمتری برای این سطح از تعهد داشته باشند.
رضایی گفت: در نهایت اگرچه رسانه‌داری (مدیریت کسب‌وکار رسانه) به‌ویژه در شرایط نوسانات اقتصادی دشوار است، اما افزایش مشارکت بانوان در این حوزه نیازمند تغییر در ساختارهای حمایتی، شبکه‌های مالی و فرهنگ سازمانی است.
این زن روزنامه نگار قزوینی خاطرنشان کرد: جامعه به‌تدریج از نگاه‌های جنسیتی سنتی فاصله گرفته و پوست‌اندازی فرهنگی عمیقی در حال وقوع است و امروزه، معیارهای مدیریتی و پیشتازی بیش از هر زمان دیگری بر اساس شایستگی، خردمندی و توانایی‌های فردی تعیین می‌شود، نه جنسیت و امیدواریم که شاهد اتفاقات بهتری در این خصوص باشیم.
تلاش زنان می‌تواند نویدبخش آینده‌ای روشن باشد
رویا درویش پیشه، مدیرمسوول و صاحب امتیاز پایگاه خبری مادران و دختران در قزوین فعال رسانه ای دیگری است که در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا مبنی بر اینکه چرا تقاضای بانوان برای سهم مدیریتی رسانه‌ها در قزوین کم است، اظهار کرد: برای پاسخ گفتن به این سوال باید در مرحله نخست «مدیریت» را تعریف کرد که در حالت کلی و در عین حال ساده ترین تعریف باید واژه مدیریت را به کارگیری نیروی انسانی یا در اختیار قراردادن امکانات مادی به آنان از یکسو و تامین نیازها و خواسته های منطقی، مادی و معنوی او تا رسیدن به هدف خاصی که فلسفه تشکیل یک نهاد یا سازمان بوده تعریف کرد.
درویش پیشه: حضور زنان در نقش‌های مدیریتی رسانه‌ای بسیار محدود بوده، اما در سال‌های اخیر شاهد رشد تدریجی آنها در این عرصه هستیم و این رشد، به‌ویژه در حوزه‌هایی چون مدیریت رسانه، فناوری اطلاعات و آموزش مجازی، نویدبخش آینده‌ای روشن است.
وی اضافه کرد: متاسفانه در کشور ما به جز چند رسانه بزرگ که فعالیت خود را در قالب روزنامه یا خبرگزاری تعیین کرده‌اند، سازمان رسانه‌ای شکل نمی‌گیرد تا بتوان بر آن سازمان مدیریت کرد که این مساله، به دولت خاصی محدود نبوده و اگر سیاست های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به همین شکل ادامه پیدا کند، قطعا این قطار بر روی همین ریل به حرکت خود ادامه خواهد داد.
درویش پیشه تصریح کرد: البته باید به این نکته هم تاکید فراوان داشته باشم که این موضوع خاص تمام رسانه های فعال در کشور بوده و به بانوان قزوین خلاصه نمی شود و مدیر یک مجموعه رسانه ای زمانی موفق خواهد بود که بتواند سیاستگذاری رسانه ای مناسبی داشته باشد، زمانی مدیری موفق خواهد بود که بتواند در وهله نخست نیازهای مادی خود و همکارانش را بر طرف کند که با توجه به وضعیت بد اقتصادی حاکم بر رسانه ها، مشکل آنان از همین ابتدا آغاز شده و لاجرم نمی‌توانند ترین نقش مدیریتی خود را به منصه ظهور برسانند.
این فعال رسانه‌ای با بیان اینکه در گذشته، حضور زنان در نقش‌های مدیریتی رسانه‌ای بسیار محدود بوده، اما در سال‌های اخیر شاهد رشد تدریجی آنها در این عرصه هستیم و این رشد، به‌ویژه در حوزه‌هایی چون مدیریت رسانه، فناوری اطلاعات و آموزش مجازی، نویدبخش آینده‌ای روشن است، گفت: به طور کلی با وجود نقش چشمگیر زنان در جامعه رسانه‌ای، هنوز عوامل متعددی مانع از تمایل آنها برای ورود به مدیریت رسانه‌ها است و محدودیت‌های فرهنگی، ساختارهای سنتی مدیریتی و نبود فرصت‌های برابر از جمله دلایل اصلی این موضوع هستند و با این حال و با همه مشکلاتی که در این حوزه وجود دارد زنانی که وارد این حوزه می‌شوند، درخشش و کارآمدی بالایی دارند.
خبرنگار ایرنا برای کنکاش بیشتر در خصوص مدیریت رسانه‌های قزوین توسط زنان سراغ مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری قزوین رفته تا نظر ایشان را در این خصوص جویا شود.
موانع محیطی در پیشرفت زنان برداشته می‌شود
مریم بیدخام به خبرنگار ایرنا می گوید: مدیریت رسانه به‌طور کلی کاری همراه با استرس و چالش‌برانگیز است، اما زنان با دقت، نکته سنجی، نگاه تحلیلی و قدرت مدیریت چندبعدی خود توانسته‌اند در بسیاری از موقعیت‌ها موفق‌تر عمل کنند و زنان خبرنگار با قلم خود، بسیاری از موضوعات را با جزیی نگری و دقتی خاص پوشش داده‌اند و این توانایی می‌تواند به مدیریت خلاقانه و اثربخش رسانه نیز منجر شود.
بیدخام: ساختارهای عرفی و ذهنیت‌های قالبی درباره نقش زنان در جامعه، همچنان یکی از موانع جدی است و اگر جامعه بیش از پیش به موفقیت‌های زنان در رسانه، فناوری و مدیریت توجه نشان دهد، این موانع هم به‌تدریج رنگ می‌بازند و زنان ایرانی، با بهره‌گیری از علوم روز و ورود به حوزه‌های میان‌رشته‌ای می‌توانند به جایگاه‌های تصمیم‌ساز برسند.
وی ادامه داد: البته در این مسیر دشواری‌هایی نیز وجود دارد، اما به طور حتم این مشکلات از جنس ناتوانی و ضعف زنان نیست، بلکه ناشی از موانع محیطی و اجتماعی و مسایلی از این قبیل است و یکی از علل این موضوع می‌تواند غفلت از توانایی‌های درونی و عدم اعتماد به نفس کافی بانوان در ورود به این فضا باشد.
بیدخام تصریح کرد: اگر بانوان توانمند با نگاه واقع بینانه تر بیشتر به قدرت تحلیل و توان اجرایی خود باور داشته باشند، می‌توانند در جایگاه‌های مدیریتی موفق عمل کنند و گاهی نیز مشکلاتی نظیر مسایل خانوادگی و ساختارهای نابرابر در سازمان‌ها باعث می‌شود زنان از پذیرش مسوولیت‌های مدیریتی اجتناب کنند.
به گفته این مسوول، منع قانونی مستقیمی برای مدیریت رسانه ها توسط زنان وجود ندارد، اما ساختارهای عرفی و ذهنیت‌های قالبی درباره نقش زنان در جامعه، همچنان یکی از موانع جدی است و اگر جامعه بیش از پیش به موفقیت‌های زنان در رسانه، فناوری و مدیریت توجه نشان دهد، این موانع هم به‌تدریج رنگ می‌بازند و زنان ایرانی، با بهره‌گیری از علوم روز و ورود به حوزه‌های میان‌رشته‌ای می‌توانند به جایگاه‌های تصمیم‌ساز برسند.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری قزوین خاطرنشان کرد: با روند کنونی رشد علمی و تخصصی زنان، به‌ویژه در رشته‌های نوظهوری مثل مدیریت رسانه و فناوری‌های نوین، می‌توان امیدوار بود که در آینده‌ای نه چندان دور زنان نقش پررنگ‌تری در سیاستگذاری رسانه‌ای داشته باشند و حضور موثر آنها در آموزش مجازی، طراحی استودیوهای هوشمند، تحلیل محتوا و برنامه‌سازی‌های مبتنی بر تکنولوژی، زمینه را برای نقش‌آفرینی‌های راهبردی در سطح سیاستگذاری فراهم می‌کند.
کلام آخر: با آنچه فعالان رسانه‌ای مطرح کردند و شرایط و وضعیت استان نشان می‌دهد می‌توان به این نتیجه رسید که به نظر می‌رسد علاوه بر توانمندی‌های فردی زنان برای رسیدن به جایگاه‌های مدیریتی و تصمیم‌ساز رسانه‌ای باید ساختارهای فرهنگی نیز تغییراتی یابد و دیدگاه‌ها برای پیشرفت زنان به قله‌های موفقیت نیز مرتفع شود و اگر چه تغییرات به این زودی‌ها نمی‌تواند ایجاد شود، اما همه در کنار یکدیگر (مردان و زنان) باید تلاش کنیم تا شاهد جامعه‌ای برابر در عرصه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی باشیم.
