، قدمت الک بازی را بیش از ۳۰۰ سال تخمین می‌زنند. بیش از ۴۰ سال پیش نجار مسنی که ۷۰ ساله بود، اعلام کرده بود که پدرش و پدربزرگش که خراط بودند الک هم می ساختند. یک کارشناس ارشد مردم شناسی در اصفهان به همشهری می‌گوید: «درباره پیشنیه الک‌بازی در زواره تاریخ دقیقی وجود ندارد. برخی معتقدند برای نخستین بار سه نسل قبل‌تر الک‌بازی انجام دادند و از آن موقع به بعد این بازی به عنوان یکی از تفریحات اصلی در زواره درآمده است.»
عباس تراب‌زاده که نقش زیادی در ثبت الک بازی در میراث ناملموس داشته است، تاکید می‌کند: «آنچه ما به آن رسیدیم، پیشینه الک‌بازی به بیش از 200 سال می‌رسد.»
یک بازی نوروزی
به گفته کارشناس ارشد مردم شناسی در اصفهان، الک بازی از گذشته در زواره انجام می‌شده و همچنان این بازی خاص در این منطقه فراموش نشده است. عباس تراب‌زاده می‌گوید: «به همین دلیل، پرونده الک‌بازی برای قرار گرفتن در فهرست میراث ملی ناملموس تشکیل شد و اکنون به یک اثر ناملموس به ثبت رسیده است.»
به گفته او، اوج برگزاری الک بازی در ایام نوروز است و در واقع این بازی پیش از شروع سال جدید انجام می شود و تا پایان عید نوروز ادامه می یابد. استقبال زیادی هم از الک بازی است.
الک بازی البته علاوه بر نوروز و بهار در فصل پاییز و روزهای جمعه و تعطیل هم برگزار می‌شود. کارشناس ارشد مردم شناسی اصفهان عنوان می‌کند: «الک بازی به صورت گروهی انجام می‌شود و بیشتر نوجوانان و جوانان این بازی را زنده نگه داشته‌اند. البته افراد نوجوان و جوان هم از پدران خود الک بازی را آموختند. در واقع می‌توان گفت از گروه سنی نوجوان تا بزرگسال الک‌بازی انجام می‌دهند. کودکان توانایی انجام الک‌بازی را ندارند. با همه این‌ها، الک بازی نسل به نسل پیش آمده و امروز هم شاهد برگزاری الک بازی باشیم.»
رئیس اداره ثبت و حریم آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی اصفهان نیز می گوید: «در پرونده الک‌بازی می‌بینیم که بچه‌های 10، 12 ساله علاقه زیادی به این بازی نشان می‌دهند. خیلی هم حرفه‌ای الک بازی می‌کنند و مشخص است که الک‌بازی نسل به نسل آمده و به بچه های امروزی منتقل شده و سبب زنده بودن این بازی شده است. در واقع بچه‌های امروزی به جای اینکه با گوشی‌های موبایل خود بازی کنند، ما می‌بینیم که الک بازی می‌کنند.»
الک‌بازی از بازی‌های بومی-محلی شهر زواره است که از دیرباز در بین مردان در سنین مختلف از کوچک تا بزرگ متداول بوده است. فهمیه نقاش زرگر، رئیس اداره ثبت و حریم آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی اصفهان در این باره می‌گوید: «زواره یک شهر کوچک در استان اصفهان است. البته نامش شهر است، در حالی که بافت روستایی زواره حفظ شده و الک بازی هم یک بازی قدیمی است که هنوز در این منطقه مورد توجه بسیاری قرار دارد. زواره شهری است که یکی از مقاصد گردشگری محسوب می شود و حضور گردشگران در این شهر به احیا و مورد توجه قرار گرفتن الک بازی کمک بسیاری می کند. بافت تاریخی زواره همیشه مورد توجه گردشگران بوده و الک بازی هم به عنوان یک بازی قدیمی جایگاه ویژه ای در شهر زواره دارد.»
الک بازی با بازی الک دولک متفاوت است. کارشناس ارشد مردم شناسی اصفهان می گوید: «ما در بازی الک بازی، یک اصطلاح داریم که می گوییم الک، دولک، سه لک. با این حال، الک بازی با بازی الک دولک تفاوت بسیاری دارد.»
عباس تراب زاده عنوان می کند: «قواعد الک بازی پیچیده است و در عین حال، یک بازی بسیار جذاب به حساب می آید.»
فهمیه نقاش زرگر، رئیس اداره ثبت و حریم آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی هم در این باره می گوید: «آنچه در پرونده الک بازی وجود دارد، این است که الک بازی چیزی شبیه بازی الک دولک است. الک دولک در بسیاری از مناطق کشور بازی می شود.»
ظاهرا تفاوت در روش بازی و اصطلاحات، ابزارها و ملزومات بازی (چوب و الک و کوه) این بازی را منحصر به فرد کرده است. همین ویژگی های خاص بازی سنتی _ تاریخی است که زمینه ثبتش را در فهرست میراث ناملموس کشور فراهم کرد.
چوب و الک دو وسیله اصلی بازی را شامل می شود. الک آلت چوبی خمره ای شکل است به اندازه تقریبی بین 15 تا 20سانتی متر که توسط خراط تراشیده و ساخته می شود. معمولاً برای ساخت چوب الک و الک از چوب درخت ون و عناب استفاده می کنند تا در اثر ضربه محکم و غیر قابل شکننده باشد. وسیله دیگر، چوب الک است به طول 60 تا 70 و قطر 3 سانتی متر. زمین بازی محوطه نسبتاً وسیعی است که آن را مرزبندی می کنند. در نقطه میانی مرز بالا که محل استقرار گروه شروع کننده بازی است، نقطه ای به نام کوه یا تل با تخته سنگ یا آجر به ارتفاع 60 و پهنای 70 سانتیمتر مشخص می کنند. از محل قرار گرفتن کوه فاصله ای به متراژ 50 تا 60 متر با گذاشتن سنگ علامت گذاری می کنند که این علامت گذاری در چهارطرف زمین تکرار می شود. بازیکن فقط می تواند در محدوده ای که با مرز بندی مشخص شده بازی کند.
افراد به دوگروه سه یا 5 نفره تقسیم می شوند، گروه شروع کننده در بالای زمین و گروه مقابل در پایین زمین قرار می گیرند. به طور کلی این بازی در چند مرحله انجام می شود، اولین مرحله بازی گال است، در مرحله گال یکی از بازیکنان شروع کننده با یک دست الک را به هوا پرت می کند و با دست دیگر چوب الک را به زیر الک می زند و الک را به سمت پایین زمین که گروه مقابل قرار می گیرند پرت می کند. حال چنان چه بازیکنی موفق به زدن گال نشود، سوخته می شود و بازی کن دیگر جایگزین می شود. اگر تمام بازیکنان گروه موفق به زدن گال نشوند، گروه سوخته، گروه مقابل جایگزین و شروع کننده بازی خواهد شد. بنابراین چنان چه هرکدام از بازیکنان گروه مقابل الک را در هوا بگیرند، بازیکن زننده الک سوخته، از دور بازی کنار می رود. اما اگر موفق به گرفتن الک در هوا نشوند، الک را در نقطه ای که به زمین خورده به سمت کوه پرت می کنند و حال چنان چه الک به کوه برخوردکند، فاصله قرارگیری الک نسبت به کوه را به اصطلاح چوب گذاری می کنند. یعنی فاصله قرارگیری الک تا کوه را با چوب الک اندازه می کنند، اگر فاصله کمتر از اندازه چوب الک باشد سوخته، ولی در صورتی که فاصله بیشتر از اندازه چوب الک باشد بازی ادامه پیدا می کند، و شخص زننده گال تا سه مرتبه با چوب الک را می زند که به ترتیب مراحل بازی، الک، دولک و سه لک گفته می شود که باید این مراحل فقط در داخل مرز انجام گیرد، چنان چه با زدن لک اول، الک از مرز خارج شود بازیکن نمی تواند دو لّک و سه لّک را ادامه دهد.
