افزایش آمار کودکان چاق، یکی از چالش‌های بزرگ تمام کشورهای جهان است و ایران هم از این موضوع استثنا نیست. درحال‌حاضر حدود ۱۶ میلیون دانش‌آموز در کشور داریم که از این تعداد بیش از ۵ میلیون نفر دچار اضافه وزن و چاقی هستند.
علاوه بر پاندمی کرونا که کودکان را بیش از ۲ سال خانه‌نشین کرد و کارشناسان معتقدند ۸ درصد به آمار چاقی آنان اضافه کرد، زندگی در آپارتمان‌های کوچک، تغذیه نامناسب، دیجیتال‌باز شدن کودکان، کم‌تحرکی و اضطراب از اصلی‌ترین عوامل چاقی این گروه سنی است.
متخصصان هشدار می‌دهند که کودکان چاق به احتمال زیاد در آینده هم بزرگسالان چاقی خواهند بود که در معرض خطر ابتلا به بیماری‌هایی مثل دیابت نوع ۲، فشار خون بالا، اختلالات خواب، سکته مغزی، بعضی سرطان‌ها مثل سرطان روده بزرگ و همچنین تبعات روانی مانند افسردگی و کاهش اعتماد به نفس خواهند بود. همچنین به گفته کارشناسان، تعدادی از بیماری‌های دوره بزرگسالی مثل کبد چرب، افزایش کلسترول خون و افزایش مقاومت به انسولین به سن کودکان رسیده است. زنگ خطری که باید آن را جدی گرفت.
۱۰ توصیه خیلی مهم
چاقی دوران کودکی معمولاً به چاقی بزرگسالی منتهی می‌شود، اما اگر مداخلات درست و به‌موقع انجام گیرد، می‌توان این چرخه را شکست. در این گزارش ۱۰ توصیه بسیار مهم برای مقابله با چاقی کودکان از دیدگاه متخصصان تغذیه مطرح می‌شود.
کودکان اغلب از طریق نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه، شربت‌ها و حتی آبمیوه‌های صنعتی، مقدار زیادی کالری بی‌ارزش دریافت می‌کنند. حذف این نوشیدنی‌ها و جایگزینی آنها با آب، دوغ کم‌نمک یا آب‌میوه طبیعی در حد کنترل‌شده، یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین کارها برای کنترل وزن کودک است.
ریزه‌خواری مداوم باعث اختلال در متابولیسم کودک و پرخوری غیرضروری می‌شود. بهتر است سه وعده اصلی و دو میان‌وعده سالم برای کودک در نظر گرفته شود. میان‌وعده‌ها می‌توانند شامل میوه، سبزیجات، مغزها یا لبنیات کم‌چرب باشند.
فست‌فودها، چیپس، پفک، سوسیس، کالباس، ناگت و سایر غذاهای فرآوری‌شده کالری بالا و ارزش تغذیه‌ای پایینی دارند. مصرف منظم این غذاها با چاقی و مقاومت به انسولین در کودکان ارتباط مستقیم دارد.
فعالیت بدنی منظم نه تنها به کاهش وزن کمک می‌کند، بلکه سلامت قلب و استخوان‌ها را تقویت می‌کند. دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی، بازی در پارک و گزینه‌هایی مثل اینها می‌توانند مناسب باشند.
سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند کودکان نباید بیش از ۲ ساعت در روز وقت خود را پای صفحه‌نمایش‌ها - تلویزیون، تبلت و موبایل - بگذرانند. استفاده بیش‌ازحد از این ابزارها با کاهش فعالیت بدنی و افزایش چاقی ارتباط دارد.
در بسیاری موارد، والدین آگاهی کافی از نیازهای تغذیه‌ای کودک ندارند. آموزش‌هایی مانند خواندن برچسب محصولات غذایی، آشنایی با هرم غذایی و انتخاب میان‌وعده‌های سالم ضروری است.
کم‌خوابی یا خواب بی‌کیفیت در کودکان با افزایش ترشح هورمون گرلین (هورمون محرک گرسنگی) و کاهش هورمون لپتین (هورمون سیری) همراه است. کودکان در سن مدرسه باید حدود ۹ تا ۱۱ ساعت خواب شبانه‌ی باکیفیت داشته باشند. این ۹ تا ۱۱ ساعت نمی‌تواند از هر ساعتی شروع شود. به گفته متخصصان، کودک نهایتا ۹ شب باید در رختخواب باشد.
وجود خوراکی‌های پرکالری و ناسالم در خانه، تصمیم‌گیری سالم را برای کودک سخت می‌کند. بهتر است فقط خوراکی‌های سالم در خانه در دسترس‌تر باشند تا کودک برای خوردن خوراکی‌های ناسالم که اطلاعی هم از تبعات مصرف آنها ندارد، وسوسه نشود. کودک زمانی عادت‌های سالم را یاد می‌گیرد که همه اعضای خانواده با هم تغذیه سالم و ورزش را رعایت کنند.
مدرسه در پیشگیری از چاقی کودکان نقش کلیدی دارد. ارائه غذاهای سالم در بوفه‌های مدرسه، حذف دسترسی به تنقلات ناسالم و جدی گرفتن زنگ ورزش می‌تواند در سلامت کودکان مؤثر باشد.
در مواردی که کودک اضافه‌وزن دارد یا چاق است، مشاوره با متخصص تغذیه کودک برای طراحی یک رژیم غذایی متناسب با رشد، ضروری است. خوددرمانی یا رژیم‌های افراطی یا بی‌توجهی به چاقی کودک، به سلامت او آسیب می‌زند.
بچه‌ها ۱۰ کیلو چاق‌تر شده‌اند/ نگذارید کودک با چاقی وارد دوره بزرگسالی شود
افزایش زمان استفاده از موبایل، تبلت، تلویزیون و بازی‌های رایانه‌ای باعث شده که کودکان به جای فعالیت بدنی، ساعت‌های زیادی را نشسته بگذرانند. این کم‌تحرکی ارتباط مستقیمی با افزایش وزن و کاهش متابولیسم پایه بدن دارد.
همچنین در دسترس بودن خوراکی‌های پرکالری و بی‌ارزش مثل چیپس، پفک، نوشابه، فست‌فودها، انواع بیسکویت‌های شیرین و نوشیدنی‌های صنعتی و هم‌زمان ناآگاهی کافی خانواده‌ها از اصول تغذیه، باعث شده کالری دریافتی کودکان بسیار بیشتر از نیاز بدن‌شان باشد. موضوعی که می‌تواند چاقی را در کودکان ماندگار کند و باعث شود که فرد در دوره بزرگسالی هم چاق بماند.
«ما در دوران بزرگسالی، دیگر افزایش تعداد سلول نداریم و فقط حجم سلول‌ها بزرگ و کوچک می‌شود. در نتیجه فردی که ۱۰۰ سلول چربی دارد، نسبت به کسی که تعداد سلول‌های چربی‌اش ۲۰ عدد است، چاق محسوب می‌شود و چنین افرادی تبدیل می‌شوند به بزرگسالانِ همیشه چاق. برای همین ما تاکید داریم که والدین اجازه ندهند که کودک‌شان با چاقی وارد دوره بزرگسالی شود و اگر کودکی دارند که چاق محسوب می‌شود، حتما در همان دوران کودکی از متخصص تغذیه کودک مشورت بگیرند و آن را درمان کنند.»
«بچه‌های الان نسبت به بچه‌های ۵۰ سال پیش، ۱۰ کیلو چاق‌تر شده‌اند. دلیلش هم این است که تغذیه بچه‌ها طوری شده که از کودکی به فست‌فود و مصرف چربی‌های مضر عادت می‌کنند و فعالیت بدنی و ورزش هم به حداقل رسیده و استرس هم که همیشه هست. همین‌ها خطر چاقی و بیماری‌های ناشی از آن مثل بیماری‌های قلبی و عروقی را به دنبال دارد.»
