همشهری آنلاین - سیدسروش طباطبایی‌پور: شاهد مثالش، همین دو بیتی که جناب خیام در آن به کیمیای زندگی اشاره می‌کند: شادبودن!
ای دل غم این جهان فرسوده مخور
بیهوده نئی غمان بیهوده مخور
چون بوده گذشت و نیست نابوده پدید
خوش باش غم بوده و نابوده مخور
اما خیابان خیام در تهران برخلاف شعرهایش، چندان کوتاه نیست؛ خیابانی به طول حدود پنج کیلومتر که از شمالی به جنوب است و خیابان امام‌خمینی (ره) را به خیابان شوش وصل می‌کند و با خیابان‌های مهمی مثل ۱۵خرداد و مولوی، تقاطع دارد.
بیش‌تر بخوانید:
امروز، یعنی ۲۸ اردیبهشت، زادروز این حکیم، ریاضیدان، ستاره‌شناس و فیلسوف فرزانه است؛ به همین مناسبت، گشتی در خیابان خیام می‌زنیم و رازهای مگوی این خیابان قدیمی را برملا می‌کنیم.
- تاریخش
در عهد قاجار، به‌سبب نزدیکی با ارگ سلطنتی، این گذرگاه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود؛ به آن جلیل‌آباد می‌گفتند و گاهی به‌خاطر ساختمانی که در آن ابزارهای جنگی، باروت و مواد منفجره برای آتشبازی نگهداری می‌شد، به آن باروت‌خانه هم می‌گفتند. البته اکنون اثری از آن ساختمان باقی نمانده و تنها چند نشان مختصر در سردر و در فلزی ورودی ایستگاه مترو به چشم می‌آید؛ نقش‌برجسته‌ای آهنی از تفنگ و شمشیر که یادآور آن قورخانه با ابهت است. در دوره پهلوی اول، زمانی که مد شد نام خیابان‌ها را نام شاعران کهن‌پردازی چون فردوسی و مولوی و سعدی بگذارند، نام این خیابان را هم خیام برگزیدند.
- ساختمان‌هایش
خیابان خیام لااقل به‌خاطر این ۲ساختمان، به‌خود می‌بالد؛ یکی ساختمان دادگستری که رضاخان در سال۱۳۱۷ خورشیدی دستور بنایش را داد و اکنون هم برقرار است و در اختیار دستگاه قضا؛ و دیگری ساختمان قدیمی‌ترین روزنامه در حال چاپ ایران یعنی روزنامه اطلاعات که جلوی قورخانه قرار داشت و اکنون چیزی از آن باقی نمانده است. البته به‌خصوص در کوچه‌پس کوچه‌های این خیابان، ساختمان‌های کهن دیگری نیز وجود دارد که از برخی آنها به‌عنوان انبار استفاده می‌شود.
- پارک شهر
در بخش شمالی خیابان خیام، نگینی سبز، خوش می‌درخشد. پارکی که در ۲۵هکتار در اسفند۱۳۲۹ افتتاح شد تا مردم ساکن در محله سنگلج و خیابان خیان بتوانند زیر سایه چنارها و بیدهای مجنونش دمی بیاسایند. این بوستان، یکی از قدیمی‌ترین پارک‌های تهران است که همچنان با صفا، بار تصفیه هوای بخش‌های مرکزی شهر را به دوش می‌کشد و البته نمی‌تواند به خوبی از پس کار برآید.
- چهارراه گلوبندک
نمی‌توان از خیابان خیام گفت و از چهارراه گلوبندک سخنی به میان نیاورد. چهارراهی قدیمی که حوالی بازار بزرگ تهران قرار دارد و در تقاطع خیابان خیام و ۱۵خرداد واقع شده است. در آن روزگار چون در این محله، از گلوگیر یا گلوبندش، چشمه‌هایی جوشان می‌جوشید، به آن گلوبندک می‌گفتند. البته در دوران قاجار، اینجا سه‌راه بود با بازاری سرپوشیده که در دوران رضاشاه برای ساخت خیابان ۱۵خرداد یا همان بوذرجمهری سابق، مجبور شدند آن را تخریب کنند. این چهارراه، همچنان یکی از شاهراه‌های حیاتی منطقه بازار در خیابان خیام است.
