همشهری آنلاین - گروه سیاسی: «تنها یک خواسته دارم، ایران سلاح اتمی نداشته باشد»؛ تکرار این صحبت‌های دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا از ابتدای دوره جدید ریاست‌جمهوری خود در آمریکا درباره ایران، برای همه رسانه‌های دنیا مبهم بود، اما ظاهرا یا دارد از نیت واقعی پشت این حرف رونمایی می‌کند یا در خلال مذاکرات برایش مشخص می‌شود که دقیقا از ایران چه می‌خواهد. ترامپ و استیو ویتکاف نماینده ویژه‌اش در ۲ روز گذشته با سرعت بالایی ۱۸۰ درجه فرمان چرخانده‌اند و به جایگاه تقابلی با برنامه هسته‌ای ایران تغییر موضع داده‌اند. ترامپ مکرر تا قبل از این تاریخ می‌گفت «ایران «هوشمندانه» مذاکره می‌کند و رفتار آنها تاکنون «بسیار معقول» بوده و اینکه اتفاقات بسیار خوبی در حال رخ دادن است. اما صحبت‌های روز شنبه او مبنی بر اینکه «ایران نفت زیادی دارد و به انرژی هسته‌ای نیازی ندارد»، شوک منفی زیادی به مذاکرات وارد کرد.
یک روز پس از صحبت‌های ترامپ، استیو ویتکاف نماینده او نشانه‌های بیشتری از نیت احتمالی آمریکا در مذاکرات ارائه می‌کند. ویتکاف گفته «در مذاکرات یک خط قرمز داریم: غنی‌سازی. ما حتی یک درصد از آن را نمی‌پذیریم. پیشنهادی به ایران دادیم که مسائل را بدون بی‌احترامی حل کند، ما می‌خواهیم به یک راه‌حل برسیم، اما توافق باید بدون غنی‌سازی باشد. غنی‌سازی به تولید سلاح هسته‌ای می‌رسد و ما اجازه چنین چیزی را نمی‌دهیم و امیدواریم این مذاکرات در اروپا به نتایج مثبت برسد.»
این در حالی است برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۵، بر حق غنی‌سازی ایران مهر تایید گذاشتند و اجازه غنی‌سازی در ایران را دادند. عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران پاسخ تامل‌برانگیزی به صحبت‌های ویتکاف داد؛ اینکه «این اظهارات از واقعیت مذاکراتی کاملا به دور است و غنی سازی در ایران ادامه پیدا خواهد کرد.» آیا اشاره عراقچی به چانه‌زنی رسانه‌ای ویتکاف و فاصله چنین چانه‌زنی‌هایی با آن چیزی است که پشت میز مذاکرات می‌گذرد؟
در عین حال برخی تحلیل‌های رسانه‌های خارجی نیز احتمال خلف‌وعده آمریکایی‌ها در مذاکرات را نیز بعید نمی‌دانند. اگر گزارش گاردین مبنی بر ارائه پیشنهاد تعطیلی ۳ ساله غنی‌سازی در ایران از سوی آمریکایی‌ها را قرین به صحت بدانیم، طرح مطالبه توقف کامل غنی‌سازی از سوی آمریکا، روشی برای نیل آنها به هدف تعلیق ۳ ساله آن نیست؟ آیا مواضع متضاد مقامات آمریکایی صرفا یک بازی‌سازی متفاوت در روی صحنه برای دستیابی به هدف اصلی در متن مذاکرات است؟
بررسی پاسخ چهارشنبه ۲ هفته قبل ترامپ به سوال خبرنگاران، حداقل دست رد به یکی از ۲ فرضیه ابتدای این گزارش نمی‌زند. او ۱۷ اردیبهشت‌ماه ۴ روز قبل از دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا در کاخ سفید در پاسخ به سوالی درباره موضع واشنگتن درباره غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران گفت: ما هنوز در این خصوص تصمیم نگرفته‌ایم. ما این کار را خواهیم کرد. اینکه گاردین اعلام کرده طرف آمریکایی پس از مذاکرات دور چهارم بالاخره یک پیشنهاد مشخص ارائه کرده هم این فرضیه را تقویت می‌کند که تکلیف آمریکایی‌ها با خودشان تا دور چهارم مذاکرات هم مشخص نبوده است!
اما اگر ایران و آمریکا در ۳ دور نخست مذاکرات درباره اصلی‌ترین موضوع یعنی غنی‌سازی صحبت نکردند، پس دستورکار این گفت‌وگوها چه بوده است؟ فرضیه کمرنگ‌تر هم اینجا رخ‌نمایی می‌کند. آیا آمریکا تصمیم گرفت پس از باز شدن پای ایران به میز مذاکره نیت واقعی خود یعنی تعطیل کردن صنعت هسته‌ای ایران را دنبال کند؟
ترامپ پنجشنبه گذشته در جریان سفر خود به قطر مدعی شد «ما به دستیابی به توافق بسیار نزدیک شده‌ایم. احتمالا امروز (روز پنجشنبه) خبرهایی را دیده‌اید مبنی بر اینکه ایران تا حدودی با شرایط مورد نظر موافقت کرده است. ما اجازه نخواهیم داد هیچ‌گونه فعالیت هسته‌ای در ایران صورت گیرد.»
با این حال ترامپ هنوز از عبارت «هیچ‌گونه فعالیت هسته‌ای» نیز مانند «ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد» رمزگشایی نکرده است. این اتفاق با توجه به تنگ‌تر شدن زمان باقیمانده تا غروب برجام و تهدید اروپایی‌ها به فعال‌سازی مکانیسم موسوم به ماشه در برجام مشکوک جلوه کرده است. آیا آمریکا با محدود کردن زمان تا فعال‌سازی مکانیسم ماشه وقت‌کشی می‌کند و با مواضع فرکانسی در گفت‌وگوها، شرایط مبهم ایجاد می‌کند؟ این شرایط به نظر کارشناسان داخی و خارجی ممکن است تا ۲ ماه آینده نیز از سوی آمریکایی‌ها ادامه یابد و درنهایت ایران مسئول توافق نشدن بر سر برنامه هسته‌ای جلوه داده شود.
با این حال وزیر امور خارجه فرض نخست این گزارش مبنی بر چانه‌زنی رسانه‌ای و کارکردهای داخلی مواضع تندوتیز آمریکایی‌ها را محتمل‌تر از سایر گزینه‌ها تحلیل کرده است. او گفت «در مذاکرات مربوط به برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، طرف های آمریکایی ما طبعا آزادند که برای مهار فشار گروه‌های ذی‌نفوذ عوامل بدخواهی که دست‌کم در دولت‌های پیشین دستورکار را تعیین می‌کردند هر آنچه را در فضای عمومی لازم می‌دانند، بیان کنند، اما ایران تنها مسئول رفتار خود است، و از همین رو، سیاست ما پرهیز از مذاکره در عرصه عمومی است.»
