بازگشت چین و آمریکا به میز مذاکره؛ آتش‌بس شکننده با محوریت عناصر خاکی کمیاب
به گزارش اقتصادنیوز، در نخستین روزهای ژوئن، پس از هفته‌ها تنش فزاینده، تماس تلفنی ۹۰ دقیقه‌ای میان دونالد ترامپ و شی جین‌پینگ نشانه‌ای از تلاش دو قدرت اقتصادی برای کاهش اصطکاک‌های تجاری و ژئوپلیتیکی بود. گفت‌وگویی که در آن، تعهد چین برای بازگرداندن جریان صادرات آهنرباهای عناصر خاکی کمیاب به ایالات متحده به‌عنوان یکی از مهم‌ترین دستاوردها مطرح شد؛ هرچند همچنان پرسش‌های جدی درباره بهای این امتیاز و دوام آتش‌بس مطرح است.
آهنرباهای حیاتی در مرکز بازی قدرت
دونالد ترامپ در فضای عمومی سعی کرد این تماس را نشانه پیروزی خود معرفی کند. او گفت که به توافقی با پکن برای از سرگیری صادرات آهنرباهای حیاتی دست یافته است؛ موادی که نقشی کلیدی در صنعت خودروسازی برقی و فناوری‌های دفاعی آمریکا دارند. با این حال، گزارش‌ها حاکی از آن است که شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین، امتیازات مشخصی در قبال این عقب‌نشینی دریافت نکرده است، جز جلوگیری از اعمال تحریم‌های بیشتر.
گرچه واشنگتن قول تسهیل در صدور ویزا برای دانشجویان چینی را داد، اما این امتیاز نمادین به تنهایی نمی‌تواند چرایی تماس غیرمنتظره شی پس از ماه‌ها بی‌پاسخ گذاشتن آمریکا را توضیح دهد.
چرخش پکن از اصول سیاسی به عمل‌گرایی اقتصادی
ناظران بر این باورند که شرایط اقتصادی شکننده چین، از جمله کند شدن رشد در سه‌ماهه دوم و افت صادرات به آمریکا در ماه‌های مارس و آوریل، پکن را به اتخاذ رویکردی عمل‌گرایانه‌تر سوق داده است. اقتصاددانان مورگان استنلی و تحلیلگران مستقل بر این نکته تأکید دارند که رهبران چین تلاش دارند بدون آسیب به وجهه خود، تنش‌زدایی کرده و فضای تنفسی برای اقتصاد داخلی فراهم کنند.
هان لین از گروه آسیا می‌گوید: «اکنون آونگ سیاست خارجی چین از ایستادگی قاطع به سمت مصالحه و انعطاف‌پذیری نوسان کرده است، به‌ویژه زمانی که می‌توان این مصالحه را در پوشش پیروزی برای شی عرضه کرد.»
ورود هاوارد لوتنیک، وزیر بازرگانی ایالات متحده و مسئول محدودیت‌های فناوری علیه چین، به دور جدید مذاکرات، از افزایش سطح گفت‌وگوها حکایت دارد. نشانه‌ای از اینکه شاید کاخ سفید در حال ارزیابی گزینه‌هایی برای کاهش برخی محدودیت‌های صادرات فناوری باشد؛ محدودیت‌هایی که جاه‌طلبی‌های تکنولوژیک پکن را هدف قرار داده‌اند.
آتش‌بس ژنو؛ توافقی شکننده با تعرفه‌های پابرجا
توافق ژنو اگرچه آتش‌بس نام گرفت، اما تعرفه‌های سنگین تجاری همچنان پابرجا ماندند. میانگین وزنی تعرفه‌ها در دو طرف، بنا بر گزارش صندوق بین‌المللی پول و سازمان تجارت جهانی، به‌ترتیب در سطح ۴۹ و ۳۱ درصد باقی مانده است؛ رقمی بی‌سابقه در دهه‌های اخیر. همزمان، کاخ سفید از آنچه تخطی چین از تعهداتش برای رفع موانع صادرات عناصر خاکی می‌داند، ابراز نارضایتی کرده است.
از سوی دیگر، پکن نیز از تشدید محدودیت‌ها علیه شرکت‌هایی چون هواوی، محدودیت ویزا برای دانشجویان، و تحریم‌های جدید بر صادرات فناوری‌های پیشرفته، احساس خیانت کرده است.
به گفته سان چنگهائو، پژوهشگر دانشگاه تسینگهوا، تماس تلفنی اخیر می‌تواند نوعی «تنش‌زدایی تاکتیکی» باشد، اما برای رسیدن به توافقی پایدار، چین خواهان اصلاحات بنیادی در سیاست‌های آمریکا است؛ شامل لغو تحریم‌ها، ایجاد سازوکارهای متقابل و پایان سیاست‌های مهار فناوری.
بیانیه اخیر شی جین‌پینگ پس از تماس نیز بر همین نکته تأکید داشت که انتظار می‌رود ایالات متحده «اقدامات منفی» علیه چین را لغو کند، اقدامی که می‌تواند شامل کاهش محدودیت‌ها بر تراشه‌های Ascend هواوی و نرم‌افزارهای طراحی تراشه باشد.
در جست‌وجوی راهی میان رقابت و همکاری
تماس مستقیم ترامپ و شی، اگرچه پس از طولانی‌ترین وقفه در گفت‌وگوهای رهبران دو کشور در دو دهه اخیر انجام شد، اما هنوز نشانه‌ای قطعی از بازگشت به همکاری پایدار نیست. با توجه به ترکیب متناقض و دمدمی در رویکرد کاخ سفید، از یک‌سو تمایل به مصالحه وجود دارد و از سوی دیگر فشارهای داخلی و گفتمان ضدچینی می‌تواند همه چیز را معکوس کند.
در چنین فضایی، بازارها محتاطانه عمل می‌کنند: شاخص CSI 300 چین پس از تماس رهبران تغییری محسوسی نداشت، نشانه‌ای از تردید سرمایه‌گذاران نسبت به پایایی این آتش‌بس.
