صندوق بیمه دارایی کریپتویی؛ اعتمادسازی صرافی‌های رمزارزی برای کاربران و رگولاتور
هر لحظه میلیاردها دلار در بازار کریپتو معامله می‌شود و حفظ امنیت کاربران است که توانسته جذابیت‌های این بازار را حفظ کند. اما هر آنچه که در دنیای امروز آنلاین است، در خطر هک و سرقت قرار دارد؛ بنابراین هر صرافی رمزارزی هر چقدر هم مسائل امنیتی را رعایت کند بازهم در امنیت کامل نیست. در چنین وضعیتی صندوق‌های بیمه دارایی، به عنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای حمایت از کاربران، در حال تبدیل شدن به استانداردی اجتناب‌ناپذیر برای صرافی‌های معتبر هستند. «عباس آشتیانی»، در گفتگو با دیجیاتو ضمن یادآور شدن اهمیت وجود چنین صندوقی آن را قدم بسیار بسیار مثبتی برای جلب اعتماد کاربر و حتی رگولاتور می‌داند.
به گزارش دیجیاتو، صندوق بیمه دارایی مکانیزمی مالی-حفاظتی است که پلتفرم‌های تبادل رمزارز برای پوشش خسارات احتمالی کاربران در شرایط اضطراری ایجاد می‌کنند. این صندوق که از درآمدهای عملیاتی صرافی تغذیه می‌شود، در مواقع بروز حملات سایبری، نقص‌های فنی بحرانی یا حوادث غیرمترقبه، امکان جبران خسارت کاربران را فراهم می‌کند.
پیشگامی بایننس
صرافی بایننس یکی از پیشگام‌های این زمینه است و در سال 2018 صندوق بیمه با نام "SAFU" یا همان Secure Asset Fund for Users را راه‌اندازی کرد. این صرافی درصدی از کارمزدهای معاملاتی خود را به این صندوق اختصاص می‌دهد و ارزشی یک میلیارد دلاری دارد.
علاوه بر بایننس، سایر صرافی‌های بزرگ نیز اقدامات حمایتی مشابهی را در نظر گرفته‌اند. مثلاً کوین‌بیس از بیمه جنایی (Crime Insurance) برای حمایت از دارایی‌های دیجیتال نگهداری شده در سیستم‌های ذخیره‌سازی خود در برابر سرقت و نقض‌های امنیت سایبری استفاده می‌کند.
برای بررسی عمیق‌تر این موضوع، گفتگویی با «عباس آشتیانی»، کارشناس و پژوهشگر حوزه بلاکچین انجام داده‌ایم.
پیدایش مفهوم و ضرورت تشکیل صندوق بیمه دارایی کریپتویی
درباره پیدایش مفهوم چنین صندوق‌های بیمه‌ای، آشتیانی به دیجیاتو توضیح می‌دهد:
«مفهوم صندوق بیمه‌ای برای دارایی‌های دیجیتال رمزنگاری شده یا همان رمزدارایی‌ها، با اولین مشکلاتی که برای کسب و کارهای custody یا کسب و کار تبادل رمزدارایی به وجود آمد ضرورتش مشخص شد. مهمترین نمونه آن مشکلی است که در این زمینه برای صرافی MT Gox در سال 2013 به وجود آمد. بعد از آن بود که کسب و کارهایی که به صورت حضانتی با رمزدارایی های کاربران سر و کار داشتند به فکر ایجاد یک صندوق بیمه دارایی افتادند.»
به گفته وی سازوکار این صندوق‌ها به این گونه است که یک بخشی از درآمد پلتفرم تبادل رمزارز بر مبنای گردش مالی‌اش در داخل یک آدرس کیف پول سرد نگه‌أاری می‌شود. این کیف پول همانند یک صندوق است که در زمان بروز مشکل می‌توان از ذخیره آن استفاده کرد تا بتوان مشکل و نیاز کاربران را رفع کرد.
آشتیانی خاطرنشان کرد در کسب و کارهای تبادل رمزدارایی، بخش بزرگی از دارایی‌ها در کیف پول های سرد نگهداری می‌شود. آن بخشی که مورد نیاز جریان و گردش روزانه است در کیف پول‌های گرم نگهداری شده تا بتوان به سرعت به نیاز کاربران پاسخ داد. موضوعی که البته ریسک را به صرافی متحمل می‌کند. بنابراین این صندوق پوشش ریسک رمزدارایی‌ها الزاماً به اندازه کل موجودی و دارایی کاربران هم نیست.
تجربه موفق بایننس و اهمیت پوشش ریسک
آشتیانی در پاسخ به سوال دیجیاتو مبنی براینکه اهمیت وجود چنین صندوق‌هایی در صرافی‌ها چیست، به مثالی عملی در این زمینه اشاره کرد: «یک مثال موفق از عملکرد این صندوق بیمه‌دارایی‌ها به اتفاقی بر می‌گردد که حدود سال پیش برای صرافی بایننس رخ داد. درآن زمان مقداری از دارایی‌های اتریومی از دست رفت. بعد از آن مدیرعامل این صرافی اعلام کرد که صندوقی را برای بیمه دارایی‌ها در نظر گرفته بودند که درصدی از محل درآمد کسب و کارشان را در آن صندوق نگهداری می‌کردند تا چنین ریسک‌هایی را پوشش دهند. در نتیجه توانستند این خسارت را که عدد قابل توجهی هم بود، از طریق این صندوق جبران کنند.»
نشانه‌ای از عقلانیت، نه نگرانی امنیتی
این فعال حوزه بلاکچین تأکید کرد وجود چنین مفهومی برای پلتفرم‌های تبادل رمزدارایی بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که در دنیای دیجیتال و حوزه مالی همیشه هکر به دنبال راه نفوذ به قسمت‌هایی است که آنلاین بوده و به دور از سازوکارهای بلاکچینی فعالیت می‌کند. در نتیجه می‌تواند به دیتابیس و سرور نفوذ کند، در نتیجه این ریسک همیشه وجود دارد.
اما آیا وجود چنین صندوقی را باید نشانه نگرانی صرافی از مشکلات امنیتی آن بدانیم؟ یعنی اگر صرافی چنین صندوقی را در نظر گرفته، از امنیت پلتفرم خود مطمئن نیست؟ آشتیانی این موضوع را رد می‌کند و به دیجیاتو می‌گوید: «قطعاً وجود چنین صندوقی به این معنی نیست که نگرانی بابت مشکل امنیتی وجود دارد. بلکه نشان می‌دهد آن کسب و کار تا چه اندازه علاقه به دوام و حضور در بازار دارد و چه اندازه برای مشتریان خودش احترام قائل است. پس این امر خیلی ربطی به مشکل امنیتی ندارد.»
او معتقد است اگر از قبل تمامی مشکلات امنیتی قابل پیش‌بینی بودند پس هیچ وقت هیچ مشکلی هم رخ نمی‌داد. در نتیجه این صندوق‌ها برای اتفاقات سهوی و مشکلاتی که ممکن است از طریق ریسک‌های سیستمی به وجود بیاید، طراحی می‌شود.
تأثیر بر اعتماد کاربران و تنظیم‌گران
درباره تأثیر این صندوق‌ها بر اعتماد، آشتیانی تأکید می‌کند: «قاعدتاً اینکه یه همچین صندوقی وجود داشته باشد و در عمل هم کسب و کارهای بزرگ کشورمان نشان دهند که حمایت واقعی از کاربران می‌کنند، می‌توانند اعتماد کاربر و تا حدود زیادی رگولاتور و تنظیم‌گر را جلب کند. این امر منجر به کم شدن آسیب حقوق کاربرانه و قاعدتاً قدم بسیار بسیار مثبتی است.»
ماجرای گالا
یکی از بهترین نمونه‌های عملی استفاده از صندوق‌های بیمه در ایران، واکنش صرافی‌ها به ماجرای توکن گالا در آبان ۱۴۰۱ بود. در این حادثه، تیم پروژه گالا برای رفع یک مشکل امنیتی، بدون اطلاع‌رسانی اقدام به تولید میلیاردها واحد گالا بر بستر BEP20 کرد که منجر به کاهش ۹۰ درصدی ارزش این توکن بر این بستر شد.
آشتیانی در این باره به دیجیاتو گفت زمانی که مشکل فنی برای رمزارز گالا به وجود آمد، با اینکه هیچ ارتباطی به کسب‌وکارهای داخلی نداشت، اما برخی پلتفرم‌های تبادل رمزدارایی کشور از محل همین صندوق که ذخیره بخشی از درآمدهایشان بود، ضرر و زیان کاربران خود را به صورت داوطلبانه پوشش دادند.
وضعیت صندوق بیمه دارایی کریپتو در ایران
بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که با وجود عدم شفافیت کامل در اعلام این موضوع، برخی صرافی‌های معتبر ایرانی سازوکاری مشابه با ماهیت این صندوق را در نظر گرفته‌اند.
آشتیانی در این باره به دیجیاتو می‌گوید که رویه یکسانی از لحاظ شکل و ساختار برای این صندوق‌ها در صرافی‌های داخلی بزرگ کشورمان وجود ندارد: «تا جایی که اطلاع دارم اکثر کسب‌وکارهای بزرگ تبادل رمزدارایی کشورمان سازوکاری در این رابطه دارند.» او به آبان‌تتر در این زمینه اشاره می‌کند که چنین صندوقی را در این زمینه تدارک دیده است.
بررسی‌های دیجیاتو نشان می‌دهد صرافی آبان‌تتر به طور شفاف از راه‌اندازی صندوق بیمه اختصاصی دارایی کاربران خود خبر داده است. این صندوق که مکانیزمی مالی-حفاظتی است، به طور مستقل از دارایی‌های عملیاتی صرافی نگهداری می‌شود. آبان‌تتر همچنین در سال 1401 صرافی بود که از طریق صندوق خود، به مشتریان گالا خسارت داد.
صندوق بیمه آبان‌تتر برای پوشش خسارات ناشی از حملات سایبری، نقص‌های فنی بحرانی و حوادث غیرمترقبه طراحی شده و از طریق تخصیص درصدی از کارمزدهای معاملاتی تأمین مالی می‌شود. دارایی‌های این صندوق در آدرس‌های کیف پول سرد و مجزا از کیف پول‌های عملیاتی نگهداری می‌شوند.
علاوه بر این، نوبیتکس به دیجیاتو اعلام کرد یک سازوکار پیشرفته برای جبران خسارت احتمالی کاربران در وقایع غیرقابل انتظار دارد.
صندوق‌های بیمه دارایی در حال تبدیل شدن به استانداردی ضروری برای صرافی‌های رمزارز هستند. این مکانیزم‌ها نه تنها امنیت بیشتری برای کاربران فراهم می‌آورند، بلکه نشان‌دهنده تعهد صرافی‌ها به حفظ اعتماد و ایجاد یک اکوسیستم پایدار هستند.
در ایران، با وجود حضور این سازوکار در برخی صرافی‌ها، نیاز به شفافیت بیشتر و استانداردسازی این حوزه به وضوح احساس می‌شود. حرکت آبان‌تتر در جهت اعلام شفاف وجود چنین صندوقی، می‌تواند الگویی برای سایر صرافی‌های داخلی باشد و به ارتقای سطح اعتماد در این صنعت کمک کند.
