هوش مصنوعی وارد رقابت جهانی شد؛ آغاز مسیر نخبگان نوجوان در المپیاد بین‌المللی AI
این المپیاد، که یکی از تازه‌ترین رویدادهای آموزشی جهان در حوزه فناوری به شمار می‌رود، با همکاری نهادهایی مانند سازمان یونسکو، مرکز بین‌المللی تحقیقات هوش مصنوعی (IRCAI) در اسلوونی و مرکز تحقیقات اخلاق AI (ICAIRE) برگزار می‌شود.
مرحله‌ای تازه برای نسل طلایی فناوری
المپیاد جهانی هوش مصنوعی از دو بخش اصلی تشکیل شده است: مرحله نظری و مرحله عملی. در بخش نظری، شرکت‌کنندگان مفاهیمی چون یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی (NLP) و الگوریتم‌های پایه را مورد بررسی قرار می‌دهند. اما ویژگی منحصربه‌فرد این رویداد، مرحله عملی آن است؛ جایی که دانش‌آموزان با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوند که ابعاد اخلاقی، اجتماعی و آینده‌محور هوش مصنوعی را به تصویر می‌کشند.
نکته قابل توجه آن‌که هر سال یک چهره برجسته علمی یا فناوری از میان دانشمندان بین‌المللی، به عنوان مهمان ویژه در این المپیاد حضور می‌یابد تا از نزدیک با دانش‌آموزان گفت‌وگو کند و تجربیات خود را با نسل آینده در میان بگذارد.
ایران؛ در مسیر تثبیت جایگاه علمی در المپیاد جهانی AI
هرچند ایران در نخستین دوره المپیاد جهانی هوش مصنوعی حضور داشت، اما به دلیل عدم اطلاع‌رسانی رسانه‌ای گسترده، این مشارکت چندان بازتاب داخلی پیدا نکرد که همین امر باعث شده تا عده زیادی از علاقمندان ایرانی به این حوزه، اطلاعات کافی درباره این المپیاد، شرایط و مزایای آن نداشته باشند. با این حال، تجربه اولیه حضور، زمینه‌ساز تحولی مهم در ساختار المپیادهای علمی کشور شد.
در همین راستا، وزارت آموزش‌وپرورش و باشگاه دانش‌پژوهان جوان با درک اهمیت این رویداد جهانی، گام‌هایی جدی برای حمایت از استعدادهای ایرانی برداشته است.
بنا بر اعلام رسمی رضا سیدحسینی، رئیس کمیته المپیادهای دانش‌آموزی، از سال تحصیلی ۱۴۰۳–۱۴۰۴، «المپیاد هوش مصنوعی» به‌طور رسمی به فهرست ۹ المپیاد علمی کشور افزوده خواهد شد؛ تصمیمی که نشان‌دهنده عزم جدی برای ورود نظام آموزشی ایران به حوزه‌های نوظهور علم و فناوری است.
نخبه‌های ایرانی شرکت‌کننده در دوره نخست، نه‌تنها با رقبای جهانی خود در زمینه‌های مختلف هوش مصنوعی به رقابت پرداختند، بلکه در تعامل با آن‌ها با دیدگاه‌ها، سطح علمی و مهارت‌های فنی روز دنیا نیز آشنا شدند. به گفته مسئولان، این تجربه برای بسیاری از دانش‌آموزان ایرانی نقطه عطفی در مسیر علمی و حرفه‌ای‌شان بوده است.
با توجه به کمبود منابع فارسی و آموزشی استاندارد در حوزه AI، باشگاه دانش‌پژوهان جوان در تلاش است تا با تأمین محتوای آموزشی، منابع به‌روز و مربیان متخصص، بستر مناسبی برای آمادگی علمی دانش‌آموزان مستعد در سطح ملی فراهم کند.
از سوی دیگر، همکاری نهادهای جهانی همچون سازمان یونسکو، مرکز بین‌المللی تحقیقات و اخلاق هوش مصنوعی و سازمان فناوری اطلاعات عربستان (SDAIA) با این المپیاد، فرصتی منحصربه‌فرد در اختیار ایران قرار داده تا از طریق مشارکت فعال، دانش‌آموزانش را به یکی از معتبرترین صحنه‌های علمی جهان معرفی کند.
پیوند آموزش، اخلاق و آینده‌نگری
اهداف این المپیاد فراتر از رقابت صرف است؛ برگزاری این آزمون در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار ۲۰۳۰ سازمان ملل و ایجاد بستری برای آموزش اخلاق‌محور در استفاده از فناوری‌های نوین، طراحی شده است. این رویداد نه‌تنها به دانش‌آموزان امکان آشنایی با کاربردهای واقعی هوش مصنوعی در زمینه‌های مختلف را می‌دهد، بلکه آن‌ها را با مسئولیت‌های اجتماعی ناشی از توسعه این فناوری آشنا می‌سازد.
خبر مهم دیگر که در واقع تضمین‌کننده آینده المپیاد هوش مصنوعی در جهان و همچنین ایران است، سرمایه‌گذاری شرکت گوگل به عنوان اسپانسر اصلی رقابت جهانی هوش مصنوعی بود. همین موضوع می‌تواند مهر تاییدی برای تبدیل این المپیاد به یکی از المپیادهای اصلی در آینده نه چندان دور باشد.
نتایج نخستین المپیاد جهانی هوش مصنوعی
مدال تیمی برنز برای ایران و جایگاه ۱۸ در میان ۴۱ تیم
نخستین دوره المپیاد جهانی هوش مصنوعی (IOAI 2024) که از ۱۹ مرداد ماه در بلغارستان آغاز شده بود، با برگزاری دو مرحله علمی و عملی به اتمام رسید. در این رقابت بین‌المللی که ۴۱ تیم از ۳۳ کشور حضور داشتند، تیم ملی ایران موفق به کسب مدال تیمی برنز و رتبه ۱۸ در میان شرکت‌کنندگان شد.
این مسابقات شامل دو بخش «Scientific Round» و «Practical Round» بود که در هر مرحله سه مسئله تخصصی در حوزه هوش مصنوعی به دانش‌آموزان ارائه شد. در بخش علمی، تیم ایران در یکی از سه مسئله، بهترین راه‌حل را بین تمامی تیم‌ها ارائه داد؛ راه‌حلی که نه تنها از سایر رقبا بلکه از پاسخ طراح سوال نیز دقیق‌تر ارزیابی شد.
اعضای تیم ملی ایران شامل محمدصدرا کوهستانی، امیرحسین زارعی، پارسا صدیقی و علیرضا رحیمی یزدی بودند که در این رقابت تخصصی سطح بالا، عملکردی قابل توجه از خود به نمایش گذاشتند. لازم به ذکر است که اساتید المپیاد هوش مصنوعی که در مجموعه المپیادی طلایی‌ها فعالیت می‌کنند، از اعضای تیم ملی المپیاد جهانی هوش مصنوعی ایران و مدال‌آوران این حوزه هستند.
در این دوره، تیم‌های لتوو، لهستان و سنگاپور مدال طلا را در بخش علمی کسب کردند و در بخش عملی، لهستان، بلغارستان، استرالیا و ایالات متحده آمریکا به مقام‌های نخست رسیدند.
فرصت برای علاقه‌مندان در ایران
در ایران، المپیاد هوش مصنوعی هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد و آگاهی عمومی نسبت به آن محدود است. این در حالی است که شرکت در چنین رقابت‌هایی می‌تواند تأثیر مستقیم بر مسیر تحصیلی و حرفه‌ای دانش‌آموزان علاقه‌مند به حوزه فناوری و علوم داده داشته باشد.
در همین راستا، باشگاه المپیاد طلایی‌ها با ارائه مقالات آموزشی، معرفی منابع استاندارد و مشاوره‌های تخصصی، در تلاش است تا زمینه لازم برای رشد دانش‌آموزان و علاقه‌مندان به حوزه AI را فراهم آورد. اطلاعات تکمیلی درباره المپیاد هوش مصنوعی، منابع، نمونه سوالات و ... را در لینک زیر مشاهده کنید:
https://talayiha.ir/blog/what-is-artificial-intelligence-olympiad/
گامی به سوی آینده‌ای فناورانه و پایدار
برگزاری المپیاد جهانی هوش مصنوعی، گواهی بر این واقعیت است که هوش مصنوعی دیگر صرفاً یک فناوری نوظهور نیست؛ بلکه به حوزه‌ای راهبردی برای آینده کشورهایی که به دنبال رشد تکنولوژی و به‌روز نگه داشتن خود هستند تبدیل شده است. مشارکت فعال دانش‌آموزان ایرانی در چنین رقابت‌هایی می‌تواند ضمن ارتقای توانمندی علمی فردی، جایگاه ایران را در عرصه بین‌المللی هوش مصنوعی نیز تقویت نماید.
