پیشرفت‌های حوزه دندانپزشکی ایران در سال ۱۴۰۴؛ از پرینتر سه‌بعدی تا ایمپلنت دیجیتال
گزارش پیش رو نگاهی دارد به مهم‌ترین دستاوردهای نوین دندانپزشکی در ایران، و اینکه این فناوری‌ها چگونه کیفیت درمان، سرعت خدمات و رضایت بیماران را بهبود داده‌اند.
پرینترهای سه‌بعدی؛ انقلاب در ساخت پروتز و روکش
تا همین چند سال پیش، ساخت روکش‌ها، پلاک‌های ارتودنسی یا پروتزهای دندانی نیازمند قالب‌گیری سنتی، ارسال به لابراتوار و صرف چندین روز زمان بود. اما اکنون با پیشرفت چشمگیر پرینترهای سه‌بعدی رزینی، بسیاری از این فرآیندها طی چند ساعت انجام می‌شوند.
پرینترهای سه‌بعدی نه‌تنها در زمان و هزینه صرفه‌جویی می‌کنند، بلکه امکان طراحی دقیق‌تر ساختار دندان را فراهم می‌آورند، به‌طوری‌که امروزه در برخی کلینیک‌ها اصطلاح "دندانسازی در یک روز" دیگر یک شعار تبلیغاتی نیست، بلکه واقعیت دارد.
هوش مصنوعی در تشخیص پوسیدگی و بیماری‌های لثه
یکی دیگر از زمینه‌های پرشتاب، ورود الگوریتم‌های هوش مصنوعی (AI) به روند تشخیص مشکلات دهان و دندان است. نرم‌افزارهایی که با آنالیز تصاویر رادیوگرافی و CBCT می‌توانند به تشخیص سریع‌تر پوسیدگی، تحلیل استخوان و مشکلات ریشه کمک کنند.
بنا بر آمار انجمن دندانپزشکی ایران، بیش از ۳۰۰ کلینیک خصوصی در تهران، مشهد، شیراز و اصفهان از ابزارهای هوش مصنوعی در تحلیل تصاویر بهره می‌برند.
یک نمونه موفق، سیستم «دنت-ویژن» است که می‌تواند فقط با وارد کردن تصویر رادیوگرافی، نقاط در معرض پوسیدگی یا ضایعات مشکوک را در کمتر از ۱۰ ثانیه شناسایی کند.
اسکنرهای دیجیتال؛ پایان دوران قالب‌گیری سنتی
اگر تا همین چند سال پیش، بیماران از طعم تلخ مواد قالب‌گیری شکایت داشتند، اکنون جای خود را به اسکنرهای دیجیتال دقیق و بی‌درد داده‌اند. این اسکنرها با تکنولوژی لیزر یا نوری، از ساختار دندان‌ها تصویربرداری می‌کنند و خروجی مستقیم آن وارد نرم‌افزار طراحی روکش یا ایمپلنت می‌شود.
دکتر پیام توکلی، جراح دندان‌پزشک، می‌گوید:
«اسکنرهای داخل دهانی امروزه دقتی فراتر از روش‌های سنتی دارند. آنچه ثبت می‌شود، دقیقاً همان چیزی است که وارد دهان می‌شود. خطای انسانی به‌شدت کاهش یافته است.»
ایمپلنت دیجیتال؛ دقت بیشتر، زمان کمتر
یکی از مهم‌ترین تحولات در سال ۱۴۰۴، رشد چشمگیر استفاده از ایمپلنت‌های دیجیتال در کلینیک‌های خصوصی و نیمه‌دولتی است. این نوع ایمپلنت دندان بر پایه تصویر دیجیتال سه‌بعدی از فک و استخوان فک طراحی می‌شوند و به جراح این امکان را می‌دهند که جای دقیق کاشت ایمپلنت، زاویه، عمق و حتی نوع پیچ را به‌صورت کاملاً علمی و بدون آزمون و خطا تعیین کند.
در روش سنتی، تعیین محل کاشت ایمپلنت به تجربه پزشک وابسته بود، اما در ایمپلنت دیجیتال، همه چیز پیش از جراحی روی مدل سه‌بعدی شبیه‌سازی می‌شود.
مزایای ایمپلنت دیجیتال:
- دقت بیشتر در جایگذاری
- کاهش احتمال خطا و عفونت
- جراحی کم‌تهاجمی‌تر و با درد کمتر
- افزایش سرعت درمان
جراحی‌های بدون تیغ؛ با لیزرهای دندانی
استفاده از لیزر در درمان‌های لثه، عفونت و حتی جراحی‌های کوچک، به یکی از گرایش‌های محبوب دندان‌پزشکان در سال جاری تبدیل شده است. مزایای اصلی آن عبارتند از: کاهش خونریزی، درد کمتر و بهبود سریع‌تر.
در برخی کلینیک‌های پیشرفته تهران، حتی عمل فلپ لثه برای کاشت ایمپلنت نیز با لیزر انجام می‌شود که زمان نقاهت را تا نصف کاهش می‌دهد.
دندانپزشکی از راه دور (Teledentistry)
شیوع کرونا باعث شد بسیاری از پزشکان و بیماران به خدمات آنلاین عادت کنند، اما این روند حالا در دندانپزشکی هم تثبیت شده است. بسیاری از مشاوره‌های اولیه، بررسی عکس‌ها، و حتی تشخیص درمان‌های ساده اکنون از طریق اپلیکیشن‌ها و سامانه‌های آنلاین انجام می‌شود.
در سال ۱۴۰۴، برخی از دانشگاه‌های علوم پزشکی مانند شهید بهشتی و تبریز، پلتفرم رسمی مشاوره از راه دور را برای کلینیک‌های آموزشی خود راه‌اندازی کرده‌اند.
چالش‌ها و موانع موجود
هرچند مسیر پیشرفت فناوری در دندانپزشکی روشن است، اما چالش‌هایی نیز وجود دارد:
- هزینه بالای تجهیزات پیشرفته
- عدم پوشش بیمه برای خدمات دیجیتال
- کمبود نیروی متخصص آموزش‌دیده در حوزه فناوری‌های نوین
دکتر علی آقاجانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد، تأکید می‌کند:
«اگرچه تکنولوژی در حال رشد است، اما باید زیرساخت‌های آموزشی و مالی هم متناسب با آن توسعه یابند. در غیر این‌صورت، این خدمات تنها در دسترس قشر خاصی باقی می‌مانند.»
جمع‌بندی
آنچه مسلم است، دندانپزشکی ایران در سال ۱۴۰۴ وارد دوره‌ای جدید شده که در آن فناوری نه‌فقط مکمل درمان، بلکه بخش جدایی‌ناپذیر آن شده است. از پرینترهای سه‌بعدی گرفته تا ایمپلنت دیجیتال و مشاوره‌های آنلاین، همه نشان از آینده‌ای دارند که در آن درمان سریع‌تر، دقیق‌تر و انسانی‌تر خواهد بود.
و شاید مهم‌تر از همه این است که بیماران بیش از هر زمان دیگری حق انتخاب دارند — انتخابی آگاهانه بر پایه علم، فناوری و اطلاعات درست.
رپورتاژ
