دیگر دیوار بزرگ آسیا؛ کشف بقایای سازه‌ای قرون وسطایی در قلب مغولستان (+عکس)
«دیوار بزرگ چین»، اگر نگوییم در سراسر جهان، دست‌کم در شرق آسیا شناخته‌شده‌ترین رشته استحکامات محسوب می‌شود. اما در فاصله‌ای نه‌چندان دور، به اندازه تنها چند روز سواری با اسب، بقایای یک سامانه دیواری فراموش‌شده قرار دارد که روزگاری با آن رقابت می‌کرد، اما کارکردی کاملاً متفاوت داشت.
به گزارش زومیت، پژوهشگران در یک حفاری باستان‌شناسی جدید، بخش‌هایی از «سامانه دیواری قرون وسطایی» (MWS) را کاوش کرده‌اند؛ شبکه‌ای از دیوارها و سازه‌های دفاعی که حدود ۴ هزار کیلومتر در بخش‌هایی از چین، مغولستان و روسیه کنونی امتداد داشته است.
سامانه‌ی کشف‌شده بین ۸۲۶ تا ۱۱۲۵ سال پیش توسط مجموعه‌ای از دودمان‌های جنگ‌طلب، به‌ویژه «دودمان جین» ساخته شد؛ سلسله‌ای که توسط مردمان «قبیله جورچن» از سیبری و شمال شرق چین پایه‌گذاری شده بود.
باستان‌شناسان دانشگاه عبری «اورشلیم» و دانشگاه ملی مغولستان بخشی کمتر شناخته‌شده از این سامانه، موسوم به «قوس مغولی» را بررسی کرده‌اند که به طول ۴۰۵ کیلومتر امتداد دارد. آنها پیش از این با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و پهپادها دیوارها را بررسی و نقشه‌برداری کرده بودند، اما اکنون بخش مغولی را مطالعه و در یکی از محوطه‌ها حفاری کرده‌اند. هدف آنها این بود که کشف کنند چرا یک فرهنگ فراموش‌شده تا این حد تلاش کرده است چنین سازه‌ای را بنا کند.
پروفسور «گیدئون شلاخ-لاوی»، باستان‌شناس دانشگاه اورشلیم و نویسنده اصلی پژوهش در بیانیه‌ای ایمیلی توضیح داد: «ما در پی آن بودیم که کارکرد این سازه و قوس مغولی را مشخص کنیم. کارکرد آن چه بود؟ آیا در درجه اول یک سیستم نظامی بود که برای دفاع در برابر ارتش‌های مهاجم طراحی شده یا قرار بود به‌وسیله مدیریت گذرگاه‌های مرزی، رسیدگی به ناآرامی‌های غیرنظامیان و جلوگیری از حملات کوچک، دورترین مناطق امپراتوری را کنترل کند؟»
اما پژوهشگران به‌طور غیرمنتظره، شواهدی یافتند که نشان می‌داد این بخش از سامانه دیواری قرون وسطایی (MWS) لزوماً با هدفی نظامی ساخته نشده بود.
دیوار قرون وسطایی در مغولستان نه با هدف دفاع نظامی، بلکه برای تعیین قلمرو امپراتوری بنا شده بود
بخش عمده‌ای از «قوس مغولی» نه یک دیوار نفوذناپذیر، بلکه یک خندق کم‌عمق همراه با توده‌ای از خاک بود. ساختار آن باعث شد پژوهشگران به این نتیجه برسند که این دیوار نمی‌توانست مانع مؤثری در برابر مهاجمان باشد. در عوض، آنها بر این باورند که دیوار MWS بیشتر کارکردی نمادین داشته و نشان‌دهنده قلمرو تحت کنترل مستقیم سلسله جین بوده است.
همچنین ممکن است دیوار نقش هدایت حرکت افراد به‌سوی گذرگاه‌هایی را ایفا می‌کرده که عبور از آنها آسان‌تر و قابل‌مدیریت‌تر بوده است. وجود دژهایی با فاصله کم در امتداد این خندق به نیروهای مستقر اجازه می‌داده که عبور و مرور را زیر نظر بگیرند و در صورت لزوم آن را محدود کنند. این موضوع نشان می‌دهد که «قوس مغولی» بیشتر کارکردی غیرنظامی داشته. به‌نظر می‌رسد برخی بخش‌های دیگر این سامانه گسترده نیز بیش از آنکه برای دفاع در برابر حملات خارجی طراحی شده باشند، برای کنترل جریان افراد، حیوانات و کالاها ساخته شده‌اند.
یافته‌های محوطه همچنین چگونگی زندگی احتمالی مردم آنجا را روشن می‌کند. شلاخ-لاوی می‌گوید: «اینجا یک منطقه‌ی دامداری است. ما شواهد زیادی در این منطقه پیدا کرده‌ایم که نشان می‌دهد مردم از طریق گله‌داری، شکار و ماهی‌گیری امرار معاش می‌کردند.»
بااین‌حال، قدرت‌های حاکم در ساخت و نگهداری دیوار کوتاهی نکردند. باستان‌شناسان مقدار قابل‌توجهی از سکه‌های سلسله «سونگ»، اشیای آهنی و نشانه‌هایی از استقرار دائمی سربازان و مقام‌های نظامی را در منطقه را کشف کردند که نشان می‌دهد منابع زیادی صرف نگهداری و کنترل این مرز شده است.
اما با وجود تلاش‌ها، استحکامات در نهایت ناکارآمد بودند. در سده سیزدهم، سلسله جین به‌دست مغول‌ها سرنگون شد و با پیروزی آنان، سامانه دیواری چشمگیرشان نیز به فراموشی سپرده شد.
مطالعه در نشریه Antiquity منتشر شده است.
